Οι επικίνδυνοι «ειδικοί» του οικονομικού επιτελείου

Το οικονομικό επιτελείο αποδεικνύεται κατώτερο των περιστάσεων. Εγκλωβισμένο στην καθηγητική απειρία της πράξης και στην απουσία θητείας στην πραγματική οικονομία, είναι ανήμπορο να τροφοδοτήσει τον επικεφαλής υπουργό Γιάννη Στουρνάρα με τα κατάλληλα εργαλεία ώστε να δοθεί ώθηση στην αναπτυξιακή οικονομική πολιτική, ιδίως σε θέματα φορολογικά.

Αυτή η κατάσταση στοιχίζει στη χώρα πολύ ακριβά. Ακόμη και στις δήθεν σκληρές διαπραγματεύσεις με τους υπαλλήλους της τρόικας, οι σύμβουλοι υποχωρούν χωρίς αντίλογο, μην έχοντας επιχειρήματα και προσωπικές γνώσεις να αντιτάξουν, αφού δυστυχώς δεν υποστηρίζονται εναλλακτικά από επαρκή και πειστικά δεδομένα.

Δεν γίνεται ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης και πρώην υπουργός Οικονομικών, Ευ. Βενιζέλος, να προαναγγέλλει από το 2011 νέο φορολογικό σύστημα και να έχουμε εν έτει 2013 ένα πρόχειρο, γεμάτο λάθη και προχειρότητες, κείμενο, που το χαρακτηρίζουν μάλιστα και «σύστημα».

Ούτε μπορεί ο ίδιος ο πρωθυπουργός να οδηγείται σε ταξίδια προσέλκυσης επενδύσεων από το εξωτερικό χωρίς πρώτα να έχουμε οργανώσει εσωτερικό φιλικό περιβάλλον φορολόγησης.

Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι το οικονομικό - φορολογικό επιτελείο έχει αποδεδειγμένα υποπέσει σε σειρά παιδαριωδών λαθών, όπως, μεταξύ άλλων ενδεικτικά, αλλά όχι περιοριστικά:

- O ενιαίος φόρος ακινήτων
- H μη αλλαγή καταβολής 23% από κατασκευαστές εφόσον έχουν για μία τριετία έτοιμα κτίρια
- H μη συγχώνευση για τον υπολογισμό του φόρου υπεραξίας όλων των asset classes
- H διάταξη περί τριών συναλλαγών στις κεφαλαιαγορές

Δυστυχώς, η νομοθέτηση σε φορολογικά θέματα από πρόσωπα που δεν προέρχονται από την αγορά και δεν έχουν ούτε τις φορολογικές γνώσεις από εργασιακή πείρα είναι επικίνδυνη για τη χώρα.

Ψήφος στα... τυφλά

Πιο συγκεκριμένα, στο ζήτημα του ψηφισθέντος άρθρου 21 του ν. 4172/2013, οι εξωθεσμικοί σύμβουλοι του υπουργού (πρόεδρος και νομικοί της ΕΛΤΕ) δεν μπήκαν καν στον κόπο να διαπιστώσουν εάν υπάρχει κάπου στον κόσμο κάποια παρόμοια πρόβλεψη που να αντιμετωπίζει ως επιτηδευματίες όσους πραγματοποιούν πάνω από τρεις συναλλαγές το εξάμηνο επί χρηματοπιστωτικών μέσων, δηλαδή σε μετοχές, ομόλογα και παράγωγα.

Χρειάστηκε να ξεκινήσει μεγάλος αγώνας από όλη την επενδυτική κοινότητα, με συλλογή αξιόπιστων στοιχείων και πληροφοριών, για να πειστούν οι «εμπνευστές» για την γκάφα στην οποία είχαν υποπέσει. Η συγκεκριμένη διάταξη που ψηφίσθηκε τον Ιούλιο πουθενά στην Ευρώπη ή στις ΗΠΑ δεν υφίσταται.

Είναι αδιανόητο να ψηφίζονται τέτοιες γελοιότητες στην Ελληνική Βουλή. Προκαλεί μάλιστα απορία το γεγονός ότι κανένας από την κυβέρνηση, μην πούμε από τους βουλευτές, δεν μπαίνει στον κόπο να διαβάζει τι ψηφίζει. Ιδίως απορώ με τους βουλευτές της οικονομικής επιτροπής της Βουλής, που παίρνουν μάλιστα επίδομα 150 ευρώ ανά συνεδρίαση, ενώ δεν διαβάζουν. Γιατί αν το διάβασαν και δεν το κατάλαβαν τότε το πρόβλημα του πολιτικού μας προσωπικού ξεπερνά τα όρια της ανοχής.

Ο φόρος υπεραξίας

Αυτή όμως δεν είναι η μόνη γκάφα των στελεχών του ΥΠΟΙΚ. Για τον υπολογισμό του φόρου υπεραξίας 15% έχουν προβλέψει (στον νόμο που ψηφίσθηκε) o συμψηφισμός κερδών-ζημιών να γίνεται ανά κατηγορία τίτλων (asset class), δηλαδή ο επενδυτής να υπολογίζει ξεχωριστά τα κέρδη ή τις ζημίες του για συναλλαγές σε μετοχές, ξεχωριστά για ομόλογα και επίσης ξεχωριστά για παράγωγα, και αυτό να συνεχίζεται για κάθε χρόνο, αφού υπάρχει πρόβλεψη μεταφοράς τυχόν ζημίας από συναλλαγές που λαμβάνουν χώρα κατά τη διάρκεια ενός έτους, σε επόμενα έτη επ’ αόριστον.

Ο «ειδικός» -και εξωθεσμικός- σύμβουλος του υπουργού για το θέμα δεν γνώριζε(!) ότι το 90% των κωδικών του Χ.Α. είναι χαρτοφυλάκια κάτω των 10.000 ευρώ και επομένως το ενδεχόμενο swap σε τέτοια μικρά ποσά για αποφυγή της φορολογίας, όπως ισχυρίζετο, θα είναι αδύνατο!

Σημειωτέον ότι θα διατηρηθεί ταυτόχρονα ο φόρος συναλλαγών, παρόλο που πουθενά δεν ισχύουν διπλοί φόροι. Μάλιστα, το κόστος φόρου συναλλαγών δεν θα αναγνωρίζεται! Επομένως μπορεί να υπάρχει αλγεβρική πραγματική ζημία και ταυτόχρονο φορολογία του επενδυτή επί θεωρητικής πλαστής υπεραξίας!

Όμως, οι κύριοι σύμβουλοι του επιτελείου του κ. Στουρνάρα, χωρίς να αντιλαμβάνονται την ανεπάρκειά τους, δεν θεώρησαν ούτε χρήσιμο να ακούσουν τα στελέχη της κεφαλαιαγοράς (μεταξύ των οποίων ο ΣΜΕΧΑ, η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς, η ΕΧΑΕ, ο ΣΕΔ κ.ά.), που έχουν αντιπροτείνει ένα πιο σαφές πλαίσιο, ότι δηλαδή το χαρτοφυλάκιο κάθε επενδυτή αποτελεί ενιαίο σύνολο από επιμέρους προϊόντα και επενδυτικές στρατηγικές και ως τέτοιο πρέπει να αντιμετωπίζεται και φορολογικά, όπως συμβαίνει σε όλο τον κόσμο.

Σύγχυση επικρατεί και με τον τρόπο καταγραφής της τιμής κτήσης, βάσει της οποίας θα προκύψει και το κατά πόσον υπάρχει κέρδος ή ζημία για έναν επενδυτή. Ο φόρος συναλλαγών, όπως τα έξοδα, προμήθειες κ.λπ., δεν θα υπολογίζεται στο κόστος κτήσης!

Τι συμβαίνει όμως όταν η τιμή κτήσης δεν είναι γνωστή; Ο νομοθέτης επέλεξε πως σε περίπτωση όπου η τιμή κτήσης δεν μπορεί να προσδιορισθεί, να θεωρείται μηδενική. Εάν, δηλαδή, ένας επενδυτής για διάφορους λόγους δεν μπορεί να βρει το πινακίδιο αγοράς κάποιας μετοχής και προχωρήσει στην πώλησή της μετά την 1η/1/2014, τότε κινδυνεύει να φορολογηθεί για ποσό πολύ μεγαλύτερο από το πραγματικό του κέρδος. Πρόκειται για εξαιρετικά πιθανό σενάριο, δεδομένου ότι στο Χ.Α. υπάρχουν επενδυτές με συμμετοχές σε ιστορικές εταιρείες, όπως ο Τιτάνας ή η Εθνική Τράπεζα, που αποκτήθηκαν προ δεκαετιών...

Κι ο νομοθέτης ακόμη αναζητεί τις λύσεις!

Η ΕΧΑΕ με εμπεριστατωμένη μελέτη της που απέστειλε στο υπουργείο Οικονομικών όχι απλώς επεσήμανε τα ανωτέρω, αλλά και αποδείκνυε τα ελάχιστα έως αρνητικά έσοδα για το Δημόσιο ταυτόχρονα με τις επιπτώσεις που θα είχε η επιβολή του φόρου υπεραξίας στη ρευστότητα της ελληνικής κεφαλαιαγοράς, η οποία υστερεί σημαντικά έναντι των υπόλοιπων ευρωπαϊκών αγορών

Άλλα αρνητικά σημεία που επεσήμανε η ΕΧΑΕ στη μελέτη της αφορούν την επιβάρυνση των φυσικών προσώπων - φορολογικών κατοίκων Ελλάδος με διπλή φορολογία (επί των συναλλαγών πώλησης και της αντίστοιχης υπεραξίας) κατά τις μεταβιβάσεις τίτλων, την κατ' ουσίαν τιμωρία της μακροπρόθεσμης επένδυσης καθώς ο φόρος υπεραξίας εφαρμόζεται ανεξάρτητα από τον χρόνο απόκτησης των μεταβιβαζόμενων τίτλων, αντί μόνο για τους τίτλους που αποκτώνται από την έναρξη ισχύος των σχετικών διατάξεων και μετά. Επιπλέον επεσήμανε τα διαδικαστικά προβλήματα εφαρμογής που θα επιβαρύνουν εν τέλει τη συναλλακτική δραστηριότητα Ελλήνων και ξένων επενδυτών στο ελληνικό χρηματιστήριο με υπέρογκο διαχειριστικό κόστος επιπλέον του φορολογικού.

Η ΕΧΑΕ μάλιστα από κοινού με τους άλλους φορείς της αγοράς είχε προτείνει την κατάργηση του φόρου υπεραξίας και τη διατήρηση του φόρου επί των πωλήσεων με αύξηση του ποσοστού σε 0,30% και 0,03% για τις ενδοημερήσιες συναλλαγές. Με τον τρόπο αυτό τα έσοδα του Δημοσίου θα αυξάνονταν, ενώ παράλληλα θα αυξανόταν και η κυκλοφοριακή ταχύτητα (velocity) της ελληνικής αγοράς.

Όλα αυτά απορρίφθηκαν από πολιτικούς παράγοντες εκτός γνώσεων της αγοράς, που κανένας προεκλογικά δεν είχε διανοηθεί ότι η νομοθετική τύχη της πατρίδας μας θα εξαρτάτο από εκείνους.

Ας μας γίνει το πάθημα μάθημα.

Οι αδικίες στον φόρο των ακινήτων

Μία ακόμη γκάφα του επιτελείου επί των φορολογικών αφορά την πρόβλεψη για την τιμή κτήσης του ακινήτου. Ο νόμος λέει ότι αν ο πωλητής δεν μπορεί να προσδιορίσει την τιμή κτήσης αυτή θα θεωρείται ότι είναι μηδενική. Επομένως, ο φόρος υπεραξίας θα υπολογιστεί για το σύνολο του ποσού που θα αναγράφεται στο συμβόλαιο πώλησης, δηλαδή από το πρώτο ευρώ.

Άνθρωποι που γνωρίζουν την οικοδομή και την κτηματαγορά επισημαίνουν ότι υπάρχουν πάρα πολλές τέτοιες περιπτώσεις όπου οι ιδιοκτήτες δεν μπορούν να αποδείξουν την τιμή κτήσης.

Υπάρχουν ακόμη πολίτες που αγόρασαν ένα οικόπεδο, έκτισαν σπίτι, αλλά δεν κράτησαν τα τιμολόγια που αποδεικνύουν το κόστος ανέγερσης του ακινήτου. Έτσι, αν το οικόπεδο μαζί με το κτίσμα πουληθεί 300.000 ευρώ και μόνο για το οικόπεδο δηλωθεί κόστος κτήσης 100.000 ευρώ, ο ιδιοκτήτης θα επιβαρυνθεί με φόρο 15% για τα υπόλοιπα 200.000 ευρώ, επομένως θα πληρώσει 30.000 ευρώ. Η παραπάνω περίπτωση αφορά κυρίως ακίνητα στην επαρχία όπου πολλές φορές κτίζονται ακίνητα επί οικοπέδων χωρίς να κρατούν οι ιδιοκτήτες τα παραστατικά για το κόστος ανέγερσης. Επίσης, πώς θα μπορέσει να προσδιοριστεί το κόστος κτήσης για ακίνητα σε χωριά που ανακαινίστηκαν και πωλούνται;

Το ίδιο θα συμβεί και στις περιπτώσεις των κληρονομιών. Αν δηλαδή κάποιος πολίτης κληρονομήσει από την οικογένειά του ένα ακίνητο και το πουλήσει χωρίς να έχει στοιχεία για το κόστος κτήσης, τότε θα επιβαρυνθεί με υψηλό φόρο υπεραξίας.

Μάλιστα, σ’ αυτό πρέπει να προστεθεί και η νέα παράδοξη «έμπνευση» των νομοθετών του παρελθόντος, που δεν επιλύει όμως η σημερινή ηγεσία, οι οποίοι προέβλεψαν ότι όσοι δεν πουλούν τα ακίνητα που κατασκεύασαν θα πληρώνουν 23% τον ΦΠΑ και θα τον παίρνουν οι ίδιοι!

Με δεδομένη την καθίζηση των τιμών την τελευταία πενταετία, ο φόρος υπεραξίας εκτιμάται πως θα έχει περιορισμένες επιπτώσεις, ενώ ελάχιστη θεωρείται από αρμόδιους παράγοντες η συμβολή της μείωσης του φόρου μεταβίβασης στην αναθέρμανση της αγοράς, αφού πρακτικά είναι νεκρή.

Το περασμένο έτος τα έσοδα από μεταβιβάσεις ακινήτων ήταν μόλις 201 εκατ. ευρώ όταν πέντε χρόνια νωρίτερα έφταναν το 1 δισ. ευρώ. Αξίζει να σημειωθεί ότι το 2007 έγιναν 148.125 αγοραπωλησίες ακινήτων, ενώ δύο χρόνια αργότερα, έχοντας ξεσπάσει η κρίση, τα νέα συμβόλαια δεν έφτασαν συνολικά ούτε στις 80.000.

Αντίστοιχη βουτιά έκαναν και τα έσοδα του Δημοσίου από τις μεταβιβάσεις ακινήτων. Το 2007 εισπράχθηκε 1 δισ. ευρώ, το 2008 περίπου 895 εκατ. ευρώ, περιορίστηκαν σε 603 εκατ. το 2009, σε 554 το 2010, σε 399 εκατ. το 2011, ενώ το περασμένο έτος τα έσοδα άγγιξαν τα 201 εκατ. ευρώ.

Είναι γενικότερα αδιανόητο επί 18 μήνες να μην μπορεί το οικονομικό επιτελείο να διατυπώσει ένα υπεύθυνο, σταθερό και ξεκάθαρο φορολογικό πλαίσιο, καθώς και ένα δημιουργικό πρόγραμμα ανάπτυξης και ανασυγκρότησης, την ώρα που τα ταμεία του κράτους έχουν ανάγκη από διατηρήσιμα έσοδα και η οικονομία από ξένες επενδύσεις.

Οι συνεχείς αλλαγές των φορολογικών νόμων μάλιστα καταδεικνύουν το πόσα λάθη γίνονται, τα οποία στη συνέχεια προσπαθούν να τα διορθώσουν. Η αγορά βοά και βαρυγκωμά για ένα πολιτικό προσωπικό που στερείται πρωτοποριακές ιδέες ανάπτυξης χωρίς χρήματα και για την κραυγαλέα απουσία εμπειρίας της πράξης. Με ελάχιστες εξαιρέσεις είχαν καθηγητικές ή δημόσιες καριέρες, αμειβόμενες από δημόσιο χρήμα, χωρίς να εξεταστεί κατά τον διορισμό τους έστω εάν είχαν πετυχημένο ή μη επαγγελματικό παρελθόν.

Είναι εμφανές ότι λείπει ένα μεγαλόπνοο, σοβαρό και δημιουργικό σχέδιο ανάπτυξης, συμπληρωματικό στο μνημόνιο, που θα αντισταθμίζει τις συνέπειες των περικοπών και θα οδηγήσει τη χώρα στην πολυπόθητη ανάκαμψη. Λείπει η ικανότητα δημιουργίας υψηλής προστιθέμενης αξίας από το παρόν πολιτικό προσωπικό με κατάλληλες ιδέες ανάπτυξης.

Ποιοι όμως θα έχουν αυτές τις ιδέες και θα δημιουργήσουν υψηλή προστιθέμενη αξία έργου, όταν τα αρμόδια προσωπα και οι «σύμβουλοι» δεν έχουν τις απαιτούμενες γνώσεις, ούτε έχουν καν προηγούμενη προϋπηρεσία στο συνολικό αντικείμενο του υπουργείου τους;

* Στέλεχος με μεγάλη πείρα στην επιχειρηματική αγορά που επιθυμεί να διατηρήσει την ανωνυμία του.