Τα... Scroogenomics και το διπλό νόημα

Ο όρος Scroogenomics επινοήθηκε από τον αμερικάνο οικονομολόγο και καθηγητή του Princeton Joel Waldfogel, για να αποδώσει την αντισυμβατική θεωρία του, που δηλώνει ότι η ανταλλαγή χριστουγεννιάτικων δώρων αποτελεί σπατάλη πόρων για τις εθνικές οικονομίες.

Κι ενώ αρχικά η χρήση του όρου περιορίστηκε στην ανάλυση καταναλωτικών συμπεριφορών, γρήγορα υιοθετήθηκε από οικονομολόγους του βεληνεκούς του Martin Wolf, αρθρογράφου των Φαινάνσιαλ Τάιμς, για να σχολιάσει την επιστροφή φιλελεύθερων αντιλήψεων στα δημόσια οικονομικά. Σημειώνω ότι ο έγκριτος αρθρογράφος δηλώνει απερίφραστα σοσιαλδημοκράτης.

Ο καθηγητής που έκλεψε τα Χριστούγεννα

Στο βιβλίο του "Scroogenomics:Why You Shouldn't Buy Presents for the Holidays", (Γιατί να μην αγοράσετε δώρα για τις γιορτές) το οποίο κυκλοφόρησε τον Οκτώβριο του 2009, ο Joel Waldfogel ανατρέχει σε μια από τις βασικές αρχές της οικονομικής θεωρίας, που υπαγορεύει ότι οι άνθρωποι αγοράζουν αγαθά, όταν η ικανοποίηση που αποκομίζουν από την απόκτηση τους είναι μεγαλύτερη από το κόστος αγοράς τους.

Η αρχή αυτή ανατρέπεται στην ανταλλαγή δώρων, αφού, στις περιπτώσεις που το δώρο δεν αρέσει στον παραλήπτη, η αξία του είναι μικρότερη από το κόστος απόκτησης του. Αν σε αυτό το έλλειμμα ικανοποίησης προστεθεί και η δαπάνη χρόνου και ενέργειας για την αγορά του δώρου από αυτόν που το προσφέρει, αλλά και για την επιστροφή ανταλλαγή του από τον μη ικανοποιημένο παραλήπτη, η σπατάλη που δημιουργείται σε μια οικονομία, όπως αυτή των ΗΠΑ, αντιστοιχεί σε ποσό της τάξης των 12 δισ. δολαρίων.

Για την αποκατάσταση της ισορροπίας, ο Woldofogel υποστηρίζει ένθερμα την χρήση δωροκαρτών (gift cards), κυρίως όμως, την ανταλλαγή δώρων μόνο μεταξύ στενών συγγενών, φίλων και συντρόφων -καθώς η στενή γνωριμία μεγιστοποιεί την πιθανότητα αγοράς των σωστών δώρων για κάθε παραλήπτη.

Η ιδέα αυτή φάνηκε να γοητεύει τον Martin Wolf, ο οποίος δημοσίευσε στην στήλη του στους Financial Times μια φανταστική συνέντευξη με τον διάσημο τσιγκούνη ήρωα του Καρόλου Ντίκενς Ebenezer Scrooge, σχετικά με το βιβλίο του Waldfogel ("Lessons in Scroogenomics", Martin Wolf, 23 December 2010, Financial Times).

Καθοδηγούμενος από την κοφτερή πένα του Martin Wolf, ο "Έbenezer Scrooge" υποστήριξε ότι, η προσφορά δώρων μόνο σε αυτούς που γνωρίζουμε καλά, και ξέρουμε ότι θα εκτιμήσουν το δώρο μας, συνάδει απόλυτα με την πολιτική λιτότητας που εφαρμόζει η βρετανική κυβέρνηση, καθώς το κράτος δεν μπορεί να βοηθά τους πάντες, αλλά μόνο αυτούς που αξίζουν την κυβερνητική αρωγή".

Το πραγματικό νόημα των Scroogenomics

Η ερμηνεία που δίνει στον όρο Scroogenomics το επιχειρηματικό και οικονομικό λεξικό είναι διττή. Σε πρώτο επίπεδο, μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να περιγράψει την κατάσταση όπου η κρίση ωθεί τους ανθρώπους να αναθεωρήσουν καλά εδραιωμένες συνήθειες, οι οποίες ρίχνουν κάρβουνο στην ατμομηχανή της αγοράς, όπως είναι η ανταλλαγή χριστουγεννιάτικων δώρων.

Σε μια δεύτερη ανάγνωση, υποδηλώνει την επαναφορά φιλελεύθερων ("βικτοριανών", κατά τον Ebenezer Scrooge) οικονομικών αντιλήψεων, οι οποίες καταδεικνύουν ότι οι κυβερνήσεις δεν είναι Άγιος Βασίλης, και ότι δεν μπορούν όλοι να εκτιμήσουν και να χρησιμοποιήσουν σωστά το "δώρο" της κρατικής βοήθειας.