Χρονιά προκλήσεων θεωρεί το 2010 ο ανώτατος εκτελεστικός διευθυντής της Ελληνικής Τράπεζας και τέως υπουργός Οικονομικών της Κύπρου, κ. Μάκης Κεραυνός, λόγω και των επιπτώσεων από τη μακροοικονομική αστάθεια της χώρας μας.

Φοβάται αύξηση των επιτοκίων και επισφαλειών, ενώ σε ό,τι αφορά την πιστωτική επέκταση προβλέπει χαμηλό μονοψήφιο ρυθμό ανάπτυξης.


Το πλήρες κείμενο της συνέντευξης

- Κύριε Κεραυνέ, πώς βλέπετε να εξελίσσεται το 2010 για τις κυπριακές τράπεζες και για την οικονομία της Κύπρου γενικότερα;

Είναι γεγονός ότι το 2010 θα είναι μια πολύ πιο δύσκολη χρονιά για την κυπριακή οικονομία και κατ’ επέκταση για τη βάση της οικονομίας μας, που είναι οι τράπεζες.

Πρώτον, γιατί παραδοσιακά υπάρχει μια χρονική υστέρηση μεταξύ των εξελίξεων στην ευρωπαϊκή οικονομία και στην κυπριακή. Άρα, το σενάριο που θέλει η ευρωπαϊκή οικονομία να αρχίσει να ανακάμπτει από το 2010 ενδεχομένως να μην μας επηρεάσει σημαντικά μέσα στην επόμενη χρονιά.

Και δεύτερον, διότι υπάρχει ένας επιπλέον λόγος που εξηγεί τη διαφορά φάσης μεταξύ των επιπτώσεων της κρίσης στην Ευρώπη και στην Κύπρο. Η κρίση ξεκίνησε στην παγκόσμια οικονομία από το τραπεζικό σύστημα και σε κάποιο χρονικό διάστημα απλώθηκε σε όλη την πραγματική οικονομία. Στην περίπτωση της Κύπρου, όμως, δεν συνέβη το ίδιο. Η κρίση ξεκίνησε πρώτα από την πραγματική οικονομία και στη συνέχεια οι αρνητικές εξελίξεις πάνω σε αυτήν είχαν την αντανάκλασή τους στο σύστημα των τραπεζών.

Το τραπεζικό μας σύστημα, λόγω της αυστηρής εποπτείας και του ότι δεν είχαμε εκτεθεί στα λεγόμενα τοξικά προϊόντα μπόρεσε να αποφύγει αρχικά τις επιπτώσεις της διεθνούς κρίσης, αλλά στη συνέχεια δεν κατάφερε να αποφύγει τις έμμεσες επιπτώσεις, μέσα από τις εξελίξεις στην πραγματική οικονομία.

- Ακολουθήθηκαν οι σωστές πολιτικές για την αντιμετώπιση της κρίσης;

Δυστυχώς όχι, αν και είχαμε όλο αυτό το χρονικό διάστημα όπου παρακολουθούσαμε τις επιπτώσεις της κρίσης στην υπόλοιπη Ευρώπη αλλά και ειδικότερα στην Ελλάδα. Και τονίζω την περίπτωση της Ελλάδας, καθώς η κυπριακή και η ελληνική οικονομία λειτουργούν σαν συγκοινωνούντα δοχεία.

Τα μέτρα αυτά λοιπόν δεν ελήφθησαν έγκαιρα, καθώς είχε δημιουργηθεί η εντύπωση ότι μπορούσε η κυπριακή οικονομία από μόνη της, και ίσως λόγω των αντοχών που διαχρονικά έδειξε, να μείνει αλώβητη από την κρίση. Αυτή όμως ήταν, όπως αποδείχτηκε από τα πράγματα, μια ιδιαίτερα λανθασμένη αντίληψη. Θα τη χαρακτήριζα ουτοπική.

Σήμερα, η Κύπρος όχι μόνο πλήττεται από την κρίση, αλλά μπαίνει και ολοένα και βαθύτερα σε αυτή. Ο λόγος αυτών των σοβαρών και ιδιαίτερα σημαντικών επιπτώσεων οφείλεται επίσης και στο γεγονός πως έχουμε σημαντική έκθεση της οικονομίας μας σε τομείς που είναι ιδιαίτερα ευπαθείς στη συγκεκριμένη χρηματοπιστωτική κρίση, όπως των κατασκευών, της ανάπτυξης γης και του τουρισμού.

Επομένως, οι κυπριακές τράπεζες έχουν να αντιμετωπίσουν το 2010 πάρα πολύ σοβαρές προκλήσεις εξαιτίας τόσο των προβλημάτων στην κυπριακή οικονομία όσο και των εξελίξεων στην ελληνική οικονομία, καθώς όλες οι κυπριακές τράπεζες είναι εκτεθειμένες στην Ελλάδα. Επίσης, το εμπόριο μεταξύ των δύο χωρών βρίσκεται σε πολύ υψηλά επίπεδα συγκρινόμενο με άλλες χώρες. Ο μεγαλύτερος εξαγωγικός μας προορισμός είναι η Ελλάδα. Δηλαδή, υπάρχουν σημαντικού μεγέθους οικονομικές σχέσεις και έτσι, όταν η κρίση επηρεάζει την Ελλάδα, αυτό αντανακλάται και στην κυπριακή οικονομία.

-Φοβάστε αύξηση στα μη εξυπηρετούμενα δάνεια στην Κύπρο και στην Ελλάδα;

Είναι μία εξέλιξη που δεν χρειάζονται ιδιαίτερες ικανότητες για να προβλέψει κάποιος. Με τα δεδομένα της κρίσης και των προβλημάτων στις οικονομίες, νομίζω ότι όλοι θα πρέπει να αναμένουμε αυξήσεις στις προβλέψεις.

Εμείς ως Ελληνική Τράπεζα στον προϋπολογισμό που έχουμε εγκρίνει για το 2010 προχωρήσαμε σε αυξημένες προβλέψεις για τις κυπριακές μας δραστηριότητες, που μέχρι σήμερα βρίσκονταν σε χαμηλό επίπεδο. Ανεβάσαμε όμως, σε μικρότερο βαθμό, τις εκτιμήσεις και για το δίκτυο των καταστημάτων μας στην Ελλάδα, όπου όμως τις είχαμε ήδη αυξήσει κατά το παρελθόν λειτουργώντας προληπτικά.

- Υπάρχουν σημαντικές θέσεις της Ελληνικής Τράπεζας σε ελληνικά κρατικά χρεόγραφα;

Όχι. Συγκριτικά με τις άλλες τράπεζες και σε σχέση με τις άλλες τοποθετήσεις μας όχι. Μελετούμε όμως το θέμα και εξετάζουμε τρόπους έτσι ώστε η μικρή αυτή μας θέση να μη μας επηρεάσει αρνητικά.

- Να έρθουμε τώρα στο κυπριακό τραπεζικό σύστημα: το 2010 ξεκινά με υψηλά επιτόκια και με κεφαλαιακή ενίσχυση 3 δισ. ευρώ. Μπορούμε να ελπίζουμε στο ότι τα επιτόκια θα μειωθούν;

Δυστυχώς τα δανειστικά επιτόκια στην Κύπρο δεν ακολούθησαν τον ρυθμό μείωσης των δανειστικών επιτοκίων στην Ευρώπη, γιατί πρώτα απ’ όλα υφίστανται συγκεκριμένες στρεβλώσεις στο τραπεζικό μας σύστημα, και αναφέρομαι στα δάνεια προ του 2008.

Επίσης, υπάρχει η ιδιαιτερότητα των κυπριακών πιστωτικών ιδρυμάτων, τα οποία βασίζονται κυρίως στις καταθέσεις τους για να εξασφαλίσουν κεφάλαια για χρηματοδοτήσεις, γεγονός που δεν συμβαίνει με άλλες τράπεζες στην Ευρώπη, οι οποίες στηρίζονται περισσότερο στη διατραπεζική αγορά.

Αυτό ήταν ένα πολύ θετικό στοιχείο, καθώς την περίοδο όπου στέγνωσε η διατραπεζική αγορά οι κυπριακές τράπεζες κρατήθηκαν ισχυρές όσον αφορά στη ρευστότητα. Αυτό όμως είχε και κάποιο κόστος, αφού διατηρεί σε σχετικά υψηλά επίπεδα τόσο τα καταθετικά όσο και τα δανειστικά επιτόκια. Δεν χρειαζόταν, λοιπόν, ιδιαίτερη φαντασία για το είδος των μέτρων που έπρεπε να ληφθούν άμεσα, προκειμένου να βοηθηθεί το τραπεζικό σύστημα ώστε να ρίξει τα επιτόκια. Τέτοια μέτρα, άλλωστε, εφάρμοσαν και άλλες ευρωπαϊκές οικονομίες.

Στην Κύπρο η απόφαση για τα ειδικά κυβερνητικά ομόλογα ελήφθη δυστυχώς με πολύ μεγάλη καθυστέρηση και έρχονται τώρα τα 3 δισ. των τριετών κυβερνητικών ομολόγων σε μια χρονική συγκυρία όπου ήδη η κυπριακή οικονομία βρίσκεται σε ύφεση και επίσης οι κυπριακές τράπεζες παρουσιάζονται να έχουν ρευστότητα, όπως φαίνεται και από τους σχετικούς δείκτες που κατατίθενται στην κεντρική τράπεζα.

Επομένως, το συγκεκριμένο μέτρο θα βοηθήσει πολύ οριακά αυτήν τη χρονική συγκυρία με την έννοια ότι ίσως αυτά τα 3 δισ. συμβάλλουν σταδιακά -και μάλιστα με αργό ρυθμό- στη συγκράτηση των καταθετικών επιτοκίων.

-Φοβάστε άνοδο των επιτοκίων μέσα στο 2010;

Ναι, λόγω των εξελίξεων κυρίως στα μακροοικονομικά της Ελλάδας. Η διακοπή της χρηματοδότησης του συστήματος της Ελλάδας από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα θα οδηγήσει κατά πάσα πιθανότητα τα τραπεζικά ιδρύματα στην Ελλάδα στη διασφάλιση καταθέσεων, που αυτό με τη σειρά του σημαίνει αύξηση της ζήτησης για καταθέσεις και επομένως άνοδο των καταθετικών επιτοκίων. Και επειδή οι οικονομίες της Ελλάδας και της Κύπρου είναι συγκοινωνούντα δοχεία, θα αρχίσει ίσως πίεση για άνοδο των καταθετικών επιτοκίων και στην Κύπρο, σε μια περίοδο όπου τα επιτόκια είναι ψηλά και υπάρχουν μάλιστα τάσεις να γίνουν και ψηλότερα.

Γι’ αυτό θα πρέπει να γίνουν πολύ προσεκτικοί χειρισμοί και από τις εποπτικές αρχές αλλά και από τους ίδιους τους τραπεζικούς οργανισμούς, προκειμένου να μην μπούμε σε έναν νέο κύκλο αύξησης των καταθετικών και των δανειστικών επιτοκίων, σε μια περίοδο όπου η κυπριακή οικονομία θα μπαίνει όλο και πιο βαθιά στην κρίση.

- Κατά πόσον βλέπετε να αυξάνεται η πιστωτική επέκταση το 2010 στην Κύπρο και στην Ελλάδα;

Νομίζω ότι η πιστωτική επέκταση θα είναι πολύ κάτω από το 10%, τόσο για την Κύπρο όσο και για την Ελλάδα. Θα ήταν όχι μόνο αδύνατον αλλά και παράλογο να επαναληφθούν οι υψηλοί ρυθμοί πιστωτικής επέκτασης που βιώναμε έως και τα μέσα του 2008.

- Το Συγκρότημα της Ελληνικής Τράπεζας πώς αντιμετωπίζει την κατάσταση; Ποια είναι η στρατηγική σας για το 2010;

Η στρατηγική μας ειδικά για το 2010 είναι πρώτα απ’ όλα η επικέντρωση στην επιπλέον βελτίωση της ποιότητας του χαρτοφυλακίου μας. Ταυτόχρονα, θέλουμε να στηρίξουμε τους πελάτες μας μέσα από ορθολογικές προσεγγίσεις γιατί θα πρέπει να συντηρηθούν τόσο αυτοί όσο και η οικονομία γενικότερα. Και στη συνέχεια, παραμένει ο στόχος μας για κερδοφορία.

Χρειαζόμαστε την κερδοφορία και για βελτίωση της κεφαλαιουχικής μας επάρκειας αλλά και για να δημιουργήσουμε τις βάσεις σε αυτήν την περίοδο της σχετικής στασιμότητας, ώστε να είμαστε έτοιμοι με την ανάκαμψη να ανταποκριθούμε στις νέες απαιτήσεις και στα δεδομένα της οικονομίας. Αυτό σημαίνει πολύ προσεκτική τιμολογιακή πολιτική και ιδιαίτερα πολύ προσεκτικούς χειρισμούς στις προβλέψεις των δανείων. Και είναι αυτά που κάνουμε στην Ελληνική Τράπεζα.

- Η Ελληνική Τράπεζα μελετά το ενδεχόμενο αύξησης του μετοχικού της κεφαλαίου;

Πάντοτε προσπαθούμε να παρακολουθούμε τις εξελίξεις και να λειτουργούμε προληπτικά. Δεν ήταν άλλωστε τυχαία η απόφασή μας να εξαγοράσουμε τη δημόσια εταιρεία Αθηνά. Πολύ έγκαιρα είδαμε τις εξελίξεις στην οικονομία λόγω τόσο της κρίσης όσο και των στρεβλώσεων που παρακολουθούσαμε στην κυπριακή οικονομία. Να σας υπενθυμίσω πως είμαστε ο πρώτος φορέας που προχώρησε σε μελέτη για τις εξελίξεις στις τιμές των ακινήτων.

Γνωρίζαμε λοιπόν ότι όταν θα εκδηλωνόταν η κρίση το θέμα της ρευστότητας θα ερχόταν σε δεύτερη προτεραιότητα και άμεση προτεραιότητα θα ήταν η επάρκεια των κεφαλαίων.

Προχωρήσαμε με επιτυχία τη δημόσια πρόταση στην εταιρεία Αθηνά και με την κίνηση αυτή ενισχύσαμε σημαντικά και την κεφαλαιακή επάρκεια του ομίλου.

Παρά το γεγονός αυτό δεν εφησυχάζουμε. Είναι ένα θέμα που μας απασχολεί συνεχώς και πολύ σύντομα θα ξεκινήσουμε μια νέα «άσκηση» για να μελετήσουμε ακριβώς ποιες θα είναι οι εξελίξεις και οι επιπτώσεις στο ζήτημα της επάρκειας των κεφαλαίων της Ελληνικής Τράπεζας, ώστε και πάλι έγκαιρα να προχωρήσουμε στις απαραίτητες κινήσεις. Σήμερα διαθέτουμε επάρκεια κεφαλαίων 13,1%.

- Στην Ελλάδα συνεχίζεται το πρόγραμμα αναδιάρθρωσης που ξεκίνησε πέρυσι;

Έχουν γίνει ραγδαίες αλλαγές στο επιχειρησιακό μοντέλο, έχουν μπει επικεφαλής νέοι διευθυντές, έχουμε αναδιαρθρώσει την οικονομική διεύθυνση και πολύ πρόσφατα ανέλαβε και νέος γενικός διευθυντής η κ. Σιακαλλή.

Με όλες τις ενέργειες που κάνουμε, είμαι βέβαιος ότι, όταν η ελληνική οικονομία ανακάμψει, θα μπορούμε να διαχειριστούμε πλέον τις δραστηριότητές μας με έναν πιο αποτελεσματικό τρόπο. Πολύ σοβαρό εμπόδιο αυτήν την περίοδο παραμένει η βαθιά ύφεση της ελληνικής οικονομίας.

* Αναδημοσίευση από το 615ο φύλλο της εβδομαδιαίας εφημερίδας ΜΕΤΟΧΟΣ & ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ, 31 Δεκεμβρίου 2009 – 5 Ιανουαρίου 2010.