Επικουρικές συντάξεις: Οι τρεις δομικές διαφορές με την πετυχημένη Αυστραλία

Σήμερα θα αρχίσουμε με σύντομη αναφορά στους κύριους συντελεστές του επικουρικού-κεφαλαιοποιητικού ασφαλιστικού συστήματος της Αυστραλίας, το οποίο είναι αυταπόδεικτα επιτυχημένο από την περίοπτη θέση που καταλαμβάνει στην παγκόσμια κατάταξη.

Στο άρθρο IΙΙ, που ακολουθεί, θα εξηγήσουμε τη θεσμική δομή του συστήματος. Στο άρθρο ΙV θα επικεντρώσουμε στη διάρθρωση της ασφαλιστικής αγοράς και της δυναμικής διασύνδεσής της με την οικονομία. Στα άρθρα V και VI θα ασχοληθούμε αντίστοιχα, πρώτον, με τη διοίκηση των επικουρικών ταμείων και τις δυνάμεις του ανταγωνισμού που επενεργούν πάνω τους, ώστε να φροντίζουν τα καλύτερα συμφέροντα των εργαζομένων, και δεύτερον, με τη διαδικασία της λήψης των επενδυτικών αποφάσεων, της διαχείρισης των αποθεματικών και της απονομής των συντάξεων. Τέλος, στο άρθρο VII, θα κλείσουμε με μια αξιολόγηση της μεταρρύθμισης του συνταξιοδοτικού συστήματος που υιοθέτησε η ελληνική κυβέρνηση. 

Οι πάροχοι υπηρεσιών επικουρικής ασφάλισης

Στην αγορά της διαχείρισης των επικουρικών αποθεματικών στην Αυστραλία δραστηριοποιούνται πολλές δεκάδες μεγάλων και πολλές χιλιάδες μικρών μονάδων, οι οποίες λειτουργούν είτε αυτόνομα είτε στο πλαίσιο επώνυμων χρηματοπιστωτικών οργανισμών.

Ειδικότερα, συμμετέχουν μεμονωμένα επικουρικά ασφαλιστικά ταμεία, όπως για παράδειγμα το Ταμείο του Προσωπικού των Πανεπιστημίων, ασφαλιστικές εταιρείες, τράπεζες και πάσης μορφής χρηματοοικονομικοί οργανισμοί του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα.

Η είσοδος επιχειρήσεων στην αγορά και η έξοδος απ’ αυτήν γίνεται κάτω από αυστηρές προϋποθέσεις, οι οποίες προβλέπονται στη νομοθεσία και εφαρμόζονται με ευθύνη των εποπτικών αρχών. Εδώ θέλουμε να επισημάνουμε ότι οι προϋποθέσεις αυτές και η εφαρμογή τους είναι τέτοιες, ώστε η τυχόν πτώχευση ή άλλη έξοδος από την αγορά, ας πούμε, μιας τράπεζας, μια μονάδα της οποίας λειτουργεί ως διαχειρίστρια επικουρικής ασφάλισης, δεν επηρεάζει τις αξίες των αποθεματικών των ασφαλισμένων που διαχειρίζεται. Αν συμβεί κάτι τέτοιο, οι ασφαλιζόμενοι καλούνται να μεταφέρουν τα αποθεματικά τους σε άλλους διαχειριστές.

Τέλος, έχει σημασία να σημειώσουμε ότι από τα 7,7 τρισεκατομμύρια δολάρια Αυστραλίας που διαχειρίζεται το χρηματοπιστωτικό σύστημα της χώρας, τα αποθεματικά της επικουρικής ασφάλισης ανέρχονται σε 3,1 τρισεκατομμύρια. Συνεπώς, τα τελευταία είναι εξαιρετικά εγγυημένα και δημιουργείται έτσι η απαραίτητη μακροχρόνια εμπιστοσύνη των ασφαλισμένων στο σύστημα.

Οι ασφαλιζόμενοι

Από την πλευρά τους, οι ασφαλιζόμενοι δικαιούνται υπό προϋποθέσεις να μεταφέρουν τη διαχείριση των ασφαλιστικών τους αποθεματικών σε οποιονδήποτε διαχειριστή της επιλογής τους. Αυτό σημαίνει ότι με το ενεργό ενδιαφέρον τους, καθ’ όλη τη διάρκεια του ενεργού εργασιακού τους βίου, εξασφαλίζονται συνθήκες οξέως ανταγωνισμού για το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα και από την πλευρά της παροχής διαχειριστικών υπηρεσιών και από την πλευρά της ζήτησης.

Περιττεύει να τονίσουμε ότι σε μεγάλο βαθμό η αποτελεσματικότητα του εν λόγω ασφαλιστικού συστήματος οφείλεται στην ευρωστία του ανταγωνισμού, πραγματικού και δυνητικού.

Διοικητική εποπτεία και ρύθμιση της αγοράς επικουρικής ασφάλισης

Αυτές οι λειτουργίες ασκούνται από μια αρχή η οποία ονομάζεται Australian Prudential Regulatory Authority (APRA). Στα Ελληνικά η λέξη Prudential σημαίνει φροντίδα για την πρόληψη χρηματοπιστωτικών κινδύνων και κάλυψη των συνεπειών τους αν επέλθουν. Συνεπώς, μια καλή απόδοση στα Ελληνικά είναι να χρησιμοποιήσουμε τους όρους Ρυθμιστική Αρχή Ασφαλίσιμων Κινδύνων (ΡΑΑΚ). Εξ αυτού του ακρωνυμίου προκύπτει ότι η εποπτεία και η ρύθμιση του κλάδου της επικουρικής ασφάλισης είναι ένα μέρος ευρύτερων αρμοδιοτήτων της εν λόγω αρχής, αφού οι τελευταίες επεκτείνονται σε όλο γενικά τον χρηματοπιστωτικό τομέα.

Για τα πεπραγμένα της, η αρχή αυτή αναφέρεται στο ομοσπονδιακό κοινοβούλιο. Ασκεί δε τα καθήκοντά της σύμφωνα με τους νόμους και εισηγείται προς την ομοσπονδιακή κυβέρνηση τις όποιες απαραίτητες νομοθετικές πρωτοβουλίες.

Πολιτική εποπτεία του χρηματοπιστωτικού συστήματος

Αρμόδια γι’ αυτές τις λειτουργίες είναι σε ομοσπονδιακό επίπεδο ο Γενικός Κυβερνήτης, η Κυβέρνηση, το Κοινοβούλιο και η Γερουσία. Αποτελεί δε σήμα κατατεθέν του τρόπου με τον οποίο ασκούν τις αρμοδιότητές τους ότι οι αποφάσεις τους χαρακτηρίζονται από σεβασμό στην αξιοκρατία, με έμφαση στη διαφάνεια και την κοινωνική συναίνεση.

Συμπέρασμα

Το παγκόσμια διακεκριμένο ασφαλιστικό σύστημα της Αυστραλίας χαρακτηρίζεται από τρεις βασικές ιδιότητες. Αυτές είναι, πρώτον, η θεσμική ισορροπία με επίκεντρο τα συμφέροντα των ασφαλιζόμενων, αλλά και με δική τους φροντίδα, η οποία πηγάζει από την ευθύνη τους ως πολιτών μιας ενεργού δημοκρατίας.

Δεύτερον, η εμπιστοσύνη των ασφαλιζόμενων στο σύστημα, η οποία πηγάζει από τη θεσμική ικανότητα να ελέγχουν μέσω των επιλογών τους τη διαχείριση των αποθεματικών τους και να επιβάλλουν την πειθαρχία στα συμφέροντά τους του ανταγωνισμού στην αγορά της επικουρικής ασφάλισης. Και τρίτον, η εποπτεία της πολιτείας ως εγγυήτριας του ανταγωνισμού στη λειτουργία της ασφαλιστικής αγοράς γενικά.

Σε αντίθεση με ό,τι συνέβη από το 2009, η μεταρρύθμιση που ψηφίστηκε στην Ελλάδα, ενώ δεν λύνει το πρόβλημα, θα θεμελιώσει ένα σύστημα επικουρικών συντάξεων το οποίο, όπως και στο παρελθόν, θα προάγει τα συμφέροντα των ελληνικών ελίτ και της γνωστής για την αναποτελεσματικότητά της ελληνικής γραφειοκρατίας, σε βάρος των ελευθεριών, των δικαιωμάτων και των συμφερόντων των νέων κυρίως Ελλήνων εργαζομένων.

* Ο Γεώργιος Κ. Μπήτρος είναι Ομότιμος Καθηγητής Πολιτικής Οικονομίας στο Οικονομικό Πα-νεπιστήμιο Αθηνών, ενώ ο Στέργιος Μπακάλης είναι τ. καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Βικτόρια της Αυστραλίας.

*Δείτε εδώ το πρώτο άρθρο της σειράς «Επικουρικές συντάξεις: Βαθιά ελαττωματική η μεταρρύθμιση που ψηφίστηκε».