Αποπληρωμές δανείων με τα λεφτά (και) των φορολογουμένων

Ο ορθολογισμός δεν ήταν ποτέ κυρίαρχος στην πολιτική και οικονομική ζωή της Ελλάδας, παρά την πρόοδο που έχει γίνει. Τις συνέπειες βιώνουμε ακόμη μια φορά. 

Στις αρχές της πανδημίας, δηλ. την Άνοιξη του 2020, οι δημοσιονομικοί κανόνες της ΕΕ μπήκαν στην άκρη για να μπορέσουν οι χώρες-μέλη να αντιμετωπίσουν μια πρωτόγνωρη κατάσταση. Η ελληνική κυβέρνηση ανακοίνωσε μέτρα στήριξης και λίγο μετά, τα κόμματα της αντιπολίτευσης άρχισαν να ζητάνε να δώσει περισσότερα. Η κυβέρνηση ανταπάντησε ότι η πανδημία μπορούσε να κρατήσει περισσότερο και γι’ αυτό κρατούσε εφεδρείες  για αργότερα. Ενθαρρυμένη από τη στήριξη της ΕΚΤ που ξεκίνησε να αγοράζει ελληνικά ομόλογα και τη χαλάρωση των κανόνων, η κυβέρνηση μοίρασε πράγματι περισσότερα κοινοτικά κονδύλια και εθνικούς πόρους, κοινώς δανεικά. Συνολικά, πάνω από 50 δισ. ευρώ υπό τη μορφή εγγυημένων δανείων, επιχορηγήσεων κ.λπ. την περίοδο 2020-2022, σύμφωνα με τον κ. Σταϊκούρα. Ήταν μια από τις πιο γαλαντόμες πολιτικές στήριξης στην ευρωζώνη. Η αύξηση του χρέους της Γενικής Κυβέρνησης ήταν φυσική συνέπεια της ανωτέρω πολιτικής. Το χρέος αυξήθηκε κατά 28 δισ. ευρώ μεταξύ 2022 και 2019 και ανήλθε στα 359 δισ. το 2022 από 331 δισ. το 2019, σύμφωνα με τα στοιχεία της Κομισιόν. 

Η Ελλάδα δεν ήταν η μοναδική χώρα-μέλος που έκανε κάτι τέτοιο, με τη διαφορά ότι είναι η πλέον υπερχρεωμένη. Όμως, λίγοι νοιάστηκαν και αυτοί έλαβαν την απάντηση ότι το χρέος είναι ρυθμισμένο από το 2018 και το χρέος προς το ΑΕΠ υποχώρησε αισθητά λόγω του υψηλού ρυθμού μεγέθυνσης του ονομαστικού ΑΕΠ. Εν μέρει συνέπεια της ανωτέρω οικονομικής πολιτικής ήταν η αύξηση των καταθέσεων του ιδιωτικού τομέα, που έγινε αποδέκτης της γενναιόδωρης κρατικής στήριξης. Οι καταθέσεις του ιδιωτικού τομέα αυξήθηκαν κατά 45,6 δισ. ευρώ την περίοδο 2019-2022, φθάνοντας τα 188,7 δισ. ευρώ στο τέλος του 2022 από 143,1 δισ. το 2019.

Δεν είναι δύσκολο να κατανοήσει κάποιος ότι μέρος της αύξησης των καταθέσεων οφείλεται στην κρατική στήριξη, που προφανώς αρκετές επιχειρήσεις δεν χρειάζονταν. Αυτά τα κρατικά δάνεια θα κληθούν να πληρώσουν σε μερικά χρόνια από σήμερα οι νεότεροι εργαζόμενοι μέσω των φόρων τους. Το επόμενο βήμα ήταν αναμενόμενο. Αρκετές επιχειρήσεις που έλαβαν κρατική στήριξη χρησιμοποιούν τις καταθέσεις για να αποπληρώσουν τα δάνειά τους καθώς τα επιτόκια του ευρώ έχουν ανέβει σημαντικά. Δεν είναι τυχαίο ότι το υπόλοιπο χρηματοδότησης για το σύνολο του ιδιωτικού τομέα μειώθηκε κατά 2 δισ. ευρώ και πλέον το δίμηνο Ιανουαρίου-Φεβρουαρίου του 2023 και μάλλον έπεται συνέχεια.

Υπάρχουν επίσης συνέπειες για τις τράπεζες αφού θα εγγράψουν λιγότερα έσοδα από τόκους σε σύγκριση με τα προϋπολογισθέντα από αυτά τα δάνεια. Επιπλέον,  θα πρέπει να δώσουν περισσότερα νέα δάνεια απ' όσα υπολόγιζαν λόγω των πρόωρων αποπληρωμών για να πιάσουν τους στόχους τους. Πόσο δίκαιο και οικονομικά ορθολογικό είναι όλο αυτό; Σίγουρα, η κρατική στήριξη δικαιολογείται σε τέτοιες πρωτόγνωρες καταστάσεις όπως η πανδημία και πάντα θα υπάρχουν αστοχίες. Όμως, εδώ έχουμε ουσιαστικά κοινωνικοποίηση ιδιωτικών χρεών, αν και ο όρος δεν είναι σωστός, γιατί οι φορολογούμενοι που πληρώνουν φόρο εισοδήματος στην ωραία Ελλάδα είναι περίπου το 25% του συνόλου.