Η μεγάλη αναδιανομή του πληθωρισμού

Ο ετήσιος πληθωρισμός αυξήθηκε τον Ιανουάριο για 9ο συνεχόμενο μήνα στη χώρα μας, σκαρφαλώνοντας  στο υψηλότερο επίπεδο των τελευταίων 25 ετών και όλα δείχνουν πως θα υπάρξει συνέχεια. Ακόμη κι αν ο πληθωρισμός υποχωρήσει το δεύτερο μισό του 2022, οι τιμές σε πολλά αγαθά και υπηρεσίες θα παραμείνουν σε υψηλότερα επίπεδα, ροκανίζοντας το διαθέσιμο εισόδημα των νοικοκυριών.

Ερώτημα παραμένει αν οι πληθωριστικές πιέσεις θα επιμείνουν για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα. Η ΕΚΤ δεν συμμερίζεται αυτή την άποψη. Όμως, κάποιος τρίτος δεν αισθάνεται άνετα, όταν μαθαίνει ότι η ΕΚΤ έπεφτε συστηματικά έξω στις προβλέψεις της για τον πληθωρισμό το διάστημα 2014-2019. Για την ακρίβεια, η κεντρική τράπεζα της ευρωζώνης προέβλεπε σημαντικές αυξήσεις στον δομικό πληθωρισμό του μπλοκ, δηλ. τον πληθωρισμό που δεν περιλαμβάνει τις ευμετάβλητες τιμές των καυσίμων και των φρέσκων λαχανικών. Την ίδια χρονική περίοδο, ο δομικός πληθωρισμός «έπαιζε» γύρω από το 1%. 

Η επιμονή του πληθωρισμού βάζει μεγαλύτερη πίεση στις κεντρικές τράπεζες προς την κατεύθυνση της αυστηροποίησης της νομισματικής πολιτικής, με τερματισμό των προγραμμάτων αγοράς τίτλων (QE) και αύξηση των παρεμβατικών επιτοκίων. Οι συνέπειες μιας τέτοιας κίνησης προβληματίζουν. Κι αυτό γιατί θα μπορούσαν να είναι από ουδέτερες έως καταστρεπτικές για τις εθνικές οικονομίες και τις διεθνείς αγορές, με τσουνάμι χρεοκοπιών. Ιδίως για τις υπερχρεωμένες χώρες, όπως η Ελλάδα, και επιχειρήσεις. Μένει να δούμε αν κάτι τέτοιο θα επιβεβαιωθεί  ή διαψευσθεί στην πράξη. Όμως, συνιστά ένα ρίσκο που δεν μπορεί να αγνοηθεί.

Το ίδιο συμβαίνει με την ανισότητα που προκαλεί ο πληθωρισμός καθώς έχει αναδιανεμητικές επιπτώσεις. Αυτό συμβαίνει για διαφορετικούς λόγους. Παραδοσιακά, τα χαμηλότερα εισοδήματα «χτυπιούνται» περισσότερο καθώς συνήθως δεν έχουν αποταμιεύσεις στην άκρη για να εξομαλύνουν την κατανάλωση. Ακόμη κι αν οι χαμηλόμισθοι έχουν κάποιες αποταμιεύσεις στην άκρη, συνήθως τις έχουν σε τράπεζα και χάνουν από τον αυξημένο πληθωρισμό. Αντίθετα, οι πιο πλούσιοι επενδύουν τα χρήματά τους σε μετοχές κ.λπ. και μπορεί να κερδίζουν. Επιπλέον, τα χαμηλότερα εισοδηματικά στρώματα είναι συχνά ανειδίκευτοι εργάτες και δεν έχουν διαπραγματευτική δύναμη. Αυτό σημαίνει ότι συχνά οι πραγματικοί μισθοί (ονομαστικός μισθός μείον πληθωρισμός) μειώνονται. Ακόμη, κάθε άνθρωπος καταναλώνει διαφορετικά προϊόντα και υπηρεσίες. Αυτό σημαίνει πως ο καθένας μας βιώνει τον πληθωρισμό διαφορετικά. Το καταναλωτικό προφίλ του καθενός παίζει ρόλο. Η επίπτωση ενός προϊόντος του οποίου η τιμή αυξήθηκε κατά 20%  είναι διαφορετική σε κάποιον που ξόδεψε το 10% του εισοδήματός του (οικονομικά εύρωστος) γι’ αυτό σε σχέση με άλλον που ξόδεψε το 40% (εργάτης). Η ανισότητα του πληθωρισμού υποδεικνύει ότι ο χαμηλόμισθος είναι ο χαμένος της υπόθεσης. 

Δεν είναι εύκολο να βγάλει κάποιος ασφαλή συμπεράσματα. Το πρόβλημα στην Ελλάδα είναι πως υπάρχει μεγάλη φοροδιαφυγή και τα μη δηλωθέντα εισοδήματα είναι σημαντικά. Αυτό σημαίνει πως αρκετοί από αυτούς που δηλώνουν χαμηλά εισοδήματα, δηλ. οι φτωχοί, δεν είναι τέτοιοι. Όπως κι αν έχει, η ανισότητα του πληθωρισμού μάς χτυπά ήδη την πόρτα.