Χαμηλά επιτόκια: Σουπερνόβα ή μαύρη τρύπα;

Ο Μάριο Ντράγκι είναι Ιταλός και πρώην στέλεχος της Goldman Sachs, που επέλεξε η Γερμανία για την προεδρία της ΕΚΤ μετά την αποχώρηση του Γάλλου Τρισέ πριν μερικά χρόνια.

Όμως, στελέχη της γερμανικής κυβέρνησης που τότε τον επέλεξε δεν χάνουν την ευκαιρία να τον επικρίνουν για την πολιτική των αρνητικών και γενικότερα χαμηλών επιτοκίων που ακολουθεί η ΕΚΤ.

Για την ιστορία, η ΕΚΤ έγινε η πρώτη μεγάλη κεντρική τράπεζα που μείωσε το επιτόκιο αποδοχής καταθέσεων σε αρνητικό έδαφος την Ανοιξη του 2014.

Το επιτόκιο καταθέσεων πήγε στο -0,1% από 0%, για να ενθαρρύνει τις τράπεζες να μη διακρατούν ρευστότητα αλλά να τη δανείζουν σε νοικοκυριά και επιχειρήσεις.

Επιπλέον, μείωσε τα άλλα επιτόκια παρέμβασης πιο κοντά στο μηδέν.

Είχαν προηγηθεί οι κεντρικές τράπεζες της Σουηδίας και της Δανίας, με μικτά αποτελέσματα.

Από τη μια πλευρά, τα αρνητικά επιτόκια είχαν πολύ μικρή επίπτωση στην οικονομία της Σουηδίας, αλλά μεγαλύτερη επίπτωση στη Δανία όπου η κορόνα υποτιμήθηκε.

Φυσικά, τα αρνητικά επιτόκια δεν είναι κάτι το φυσιολογικό και δεν θα χρησιμοποιούνταν, αν τα αποκαλούμενα ορθόδοξα μέτρα πολιτικής απέδιδαν.

Τα αρνητικά επιτόκια τιμωρούν τους αποταμιευτές και ευνοούν τους δανειζόμενους, κάτι αδιανόητο στο παρελθόν.

Παρ' όλα αυτά έχουμε φθάσει στο σημείο, το 25% περίπου της παγκόσμιας οικονομίας και πάνω από 500 εκατ. άνθρωποι σ' όλο τον κόσμο να ζουν υπό καθεστώς αρνητικών επιτοκίων.

Επιπλέον, εκτιμάται πως το στοκ των χρεογράφων που προσφέρουν αρνητικές αποδόσεις ξεπερνά σε αξία τα 10 τρισ. δολάρια.

Κοινώς, υπάρχουν φυσικά και νομικά πρόσωπα που αγοράζουν ομόλογα, γνωρίζοντας ότι θα εισπράξουν λιγότερα από αυτά που έδωσαν, αν τα διακρατήσουν μέχρι τη λήξη.

Εκτός από την ευρωζώνη και τη Σουηδία το 2009, τη Δανία και την Ελβετία στην Ευρώπη, η κεντρική τράπεζα της Ιαπωνίας εισήλθε από φέτος στην εποχή των επιτοκίων υπό το μηδέν.

Από τη σκοπιά της ΕΚΤ, η μείωση των επιτοκίων παρέμβασης κοντά στο μηδέν και το αρνητικό επιτόκιο καταθέσεων αποσκοπεί στην ενίσχυση του ρυθμού ανάπτυξης και την αποτροπή του αποπληθωρισμού.

Η ιδέα είναι να ενθαρρυνθούν οι τράπεζες με καταθέσεις στην ΕΚΤ να τις δανείσουν και να μειωθεί το κόστος δανεισμού των κρατών και του ιδιωτικού τομέα, ενισχύοντας τη ζήτηση για δάνεια που θα χρηματοδοτήσουν επενδύσεις και αγορές καταναλωτικών προϊόντων.

Επιπλέον, αποθαρρύνεται η ανατίμηση του ευρώ ευνοώντας τις εξαγωγές.

Όμως, δεν δουλεύει πάντοτε μ' αυτό τον τρόπο.

Κι αυτό γιατί πολλές τράπεζες στην ηπειρωτική Ευρώπη που προσπάθησαν να απορροφήσουν το κόστος των χαμηλών επιτοκίων είδαν το επιτοκιακό περιθώριο να μειώνεται και τα κέρδη τους να πλήττονται.

Ας μην ξεχνάμε πως τα επιτόκια παρέμβασης της ΕΚΤ έχουν συμπαρασύρει τα βραχυπρόθεσμα επιτόκια της χρηματαγοράς σε χαμηλότερα επίπεδα.

Η συμπίεση των κερδών των τραπεζών έχει αρνητική επίπτωση στις μετοχές τους.

Εναλλακτικά, πολλές τράπεζες στην ευρωζώνη θα μπορούσαν να κάνουν στους πελάτες τους ό,τι κάνει η ΕΚΤ σ' αυτές, χρεώνοντάς τους για τις καταθέσεις.

Σε μια τέτοια περίπτωση, δεν μπορεί να αποκλεισθεί το ενδεχόμενο απόσυρσης καταθέσεων και δυνητικά ενός bank run.

Υπάρχουν ήδη κάτι παραπάνω από ενδείξεις ότι στη Γερμανία, που θα βρεθεί σήμερα ο κ. Ντράγκι, αρκετοί καταθέτες έχουν αποσύρει χρήματα από τράπεζες ενώ εμφανίζεται μια διψήφια αύξηση των πωλήσεων σε χρηματοκιβώτια το 2016.

Πάντως, το φαινόμενο δεν έχει πάρει ακόμη ανησυχητικές διαστάσεις.

Όμως, ο κ. Ντράγκι θα πρέπει να δώσει σήμερα πειστικές απαντήσεις και εξηγήσεις στους Γερμανούς βουλευτές, που ευλόγως ανησυχούν γι' αυτά τα θέματα.

Ηδη ο κ. Σόιμπλε τον προϋπάντησε με άρθρο του στη FAZ, τονίζοντας ότι η ανάπτυξη δεν θα έλθει «εάν συνεχίσουμε να κινούμαστε σε παλαιά μονοπάτια με νέα χρήματα, αλλά μόνο εάν αλλάξουμε πορεία».

Χρειάζονται περισσότερες διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις στην Ευρώπη, πρόσθεσε.

Ισως είναι νωρίς να γίνει απολογισμός της πολιτικής της ΕΚΤ σ' αυτό το σημείο.

Ο πληθωρισμός στην ευρωζώνη απέχει πολύ από τον στόχο του 2%, ο ρυθμός ανάπτυξης είναι μεν θετικός αλλά εύθραυστος, ενώ η ανεργία υποχωρεί με αργούς ρυθμούς.

Αυτά τα νούμερα δεν παραπέμπουν σε κάποια έκρηξη ανάπτυξης εν είδει σουπερνόβα σε κοσμικό επίπεδο.

Ούτε, όμως, σε κάποια μαύρη τρύπα που όλα χάνονται καθώς πολλές κεντρικές τράπεζες ακολουθούν την ίδια επιτοκιακή πολιτική, οδηγώντας σε ανταγωνιστικές υποτιμήσεις νομισμάτων.

Ισως, τελικά, το λάθος της ΕΚΤ να ήταν πως άργησε να εφαρμόσει ανορθόδοξες πολιτικές, όπως το QE, σε αντίθεση με τη Fed.

Dr. Money