Κεφαλαιακός φόρος: Ληστεία ή ηθική υποχρέωση;

Τον περασμένο Οκτώβριο, η δημοσιοποίηση μιας μελέτης του ΔΝΤ στο Fiscal Monitor προκάλεσε παγκόσμιο σάλο.

Η μελέτη έθετε επί τάπητος την επιβολή ενός έκτακτου κεφαλαιακού φόρου της τάξης του 10% στους ιδιώτες με θετικό καθαρό πλούτο με στόχο τη μείωση του κρατικού χρέους στα επίπεδα πριν από το 2007.

Οι αντιδράσεις ήταν τόσο μεγάλες που ανάγκασαν το Ταμείο να βγάλει ανακοίνωση λίγες μέρες αργότερα για να διευκρινίσει ότι ο κεφαλαιακός φόρος δεν ήταν πρόταση του ΔΝΤ, αλλά ένα απλό θέμα προς συζήτηση.

Χθες, η κεντρική τράπεζα της Γερμανίας, η Bundesbank, επανέφερε το ζήτημα, αναφέροντας:

"Ένας κεφαλαιακός φόρος ευθυγραμμίζεται με την αρχή της εθνικής ευθύνης, σύμφωνα με την οποία οι φορολογούμενοι είναι υπεύθυνοι για τις υποχρεώσεις της κυβέρνησής τους πριν απαιτηθεί η αλληλεγγύη άλλων χωρών".

Με άλλα λόγια, η Buba, όπως είναι ευρέως γνωστή, υποστηρίζει ότι οι υπερχρεωμένες χώρες θα πρέπει να στραφούν πρώτα στους πολίτες τους για επιπλέον χρηματοδότηση και μετά να ζητήσουν βοήθεια από άλλες χώρες.

Το γεγονός δεν μπορεί να περάσει απαρατήρητο.

Αφενός επειδή το λέει η Buba και αφετέρου γιατί είναι γνωστή η τακτική των πιστωτών της Ελλάδας, της Πορτογαλίας κ.ά. να προσφέρουν δάνεια υπό προϋποθέσεις.

Οι προϋποθέσεις συνίστανται στην επίτευξη κάποιων στόχων που συνδέονται με την αποδοχή προγραμμάτων λιτότητας και διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων από μέρους τους.

Δεν είναι μυστικό ότι μερικοί ανησυχούν μήπως οι πιστωτές ζητήσουν η ελληνική συνεισφορά στα αναμενόμενα μέτρα για την ανακούφιση από το χρέος να είναι κάποιας μορφής κεφαλαιακός φόρος από τη στιγμή που η λιτότητα έχει κάποια όρια.

Πριν αναφερθούμε στα μειονεκτήματα και στα πλεονεκτήματα του κεφαλαιακού φόρου, θα πρέπει να σημειώσουμε κάτι άλλο:

Η πρόταση της Buba προεξοφλεί την παραίτηση μιας υπερχρεωμένης χώρας από εναλλακτικές επιλογές.

Τέτοιες είναι η αποκήρυξη ενός μεγάλου μέρους του χρέους, δηλαδή το «κανόνι», ή η μείωση του χρέους μέσω της αύξησης του πληθωρισμού.

Είναι λογικό. Αν μια υπερχρεωμένη χώρα έχει αποφασίσει να βαρέσει κανόνι δεν έχει κανέναν λόγο να επιβάλει κεφαλαιακό φόρο προηγουμένως.

Οι οπαδοί του αιφνιδιαστικού κεφαλαιακού φόρου τάσσονται υπέρ της επιβολής ενός αιφνιδιαστικού εφάπαξ κεφαλαιακού φόρου επί του πλούτου των νοικοκυριών για δύο λόγους:

Πρώτον, γιατί θεωρούν ηθικά σωστό να επιβάλλεται ένας τέτοιος φόρος στον πλούτο σε μια περίοδο υψηλής ανεργίας και όξυνσης των οικονομικών ανισοτήτων.

Δεύτερον, γιατί ο συγκεκριμένος φόρος , αν υλοποιηθεί ξαφνικά και είναι εφάπαξ, θεωρείται ότι δεν διαστρεβλώνει την οικονομική συμπεριφορά του πληθυσμού, π.χ. καταναλωτών, επιχειρηματιών.

Όμως, υπάρχει ισχυρός αντίλογος από όσους αντιδρούν στην πρόταση, χαρακτηρίζοντας τον συγκεκριμένο φόρο καθαρή ληστεία.

Κατ' αρχάς οι αντιδρώντες υποστηρίζουν ότι είναι σχεδόν αδύνατον να αποτιμηθεί σωστά ο πλούτος κάθε νοικοκυριού σε τιμές αγοράς, ιδίως σε περιοχές όπως η Ελλάδα και η Νότια Ευρώπη.

Πώς θα αποτιμηθεί η αξία των μικρών οικογενειακών ή μη επιχειρήσεων που αποτελούν σημείο αναφοράς στις νοτιοευρωπαϊκές χώρες;

Επομένως, υπάρχει ζήτημα σχετικά με τον προσδιορισμό του πλούτου των νοικοκυριών γενικώς και ειδικότερα σε αυτές τις χώρες.

Όμως, ας υποθέσουμε ότι το εμπόδιο ξεπερνιέται.

Ακόμη κι αν ο κεφαλαιακός φόρος απέφερε τα προσδοκώμενα έσοδα και το δημόσιο χρέος μειωνόταν, αυτό δεν σημαίνει ότι οι κυβερνήσεις θα περιόριζαν τον δανεισμό τους από τις αγορές ομολόγων μέχρι την επόμενη κρίση.

Αντίθετα, υποστηρίζουν οι επικριτές του κεφαλαιακού φόρου, η επιβολή του θα προκαλούσε έξοδο κεφαλαίων από τη χώρα και θα ωθούσε πολλούς παραγωγικούς πολίτες να αναζητήσουν την τύχη τους αλλού.

Ακόμη είναι εύκολο να φαντασθεί κάποιος ότι τα περισσότερα νοικοκυριά δεν θα είχαν τα ρευστά διαθέσιμα που αντιστοιχούσαν στο 10% του πλούτου τους για να πληρώσουν το κράτος.

Θα αναγκάζονταν λοιπόν να πουλήσουν μετοχές, ομόλογα, σπίτια, έργα τέχνης κ.λπ. για να βρουν τα λεφτά.

Κάτι τέτοιο θα οδηγούσε σε σημαντική υποχώρηση των τιμών των κινητών και ακίνητων αξιών και συνακόλουθα σε μείωση του πλούτου τους.

Επομένως, το μέτρο θα πλήγωνε την κατανάλωση που είναι συνάρτηση του πλούτου ενός νοικοκυριού, φέρνοντας την ύφεση και προκαλώντας απώλειες εσόδων από φόρους.

Όμως, τα προβλήματα δεν σταματούν εδώ.

Έχει διαπιστωθεί ότι ο πλούτος είναι επίσης συνάρτηση του κύκλου ζωής του ανθρώπου και συνήθως οι ηλικιωμένοι έχουν περισσότερο χρόνο να συσσωρεύσουν πλούτο σε σχέση με τους νεότερους.

Ως εκ τούτου, ο κεφαλαιακός φόρος θα πλήξει λογικά περισσότερο τους ηλικιωμένους.

Από την αντιπαράθεση των επιχειρημάτων εκείνων που υποστηρίζουν την επιβολή του κεφαλαιακού φόρου και εκείνων που αντιτίθενται μπορεί κανείς να συμπεράνει ότι οι επικριτές υπερτερούν σε αριθμό επιχειρημάτων και σε ουσία.

Όμως, αυτό δεν σημαίνει ότι θα εισακουστούν.

Ιδίως σε χώρες όπως η Ελλάδα, που έχουν χάσει προ πολλού το προνόμιο της εθνικής κυριαρχίας στην άσκηση οικονομικής πολιτικής.

Dr. Money