* Οι αναλυτικοί πίνακες με τις συστάσεις της UBS και της Credit Suisse για τις τράπεζες στην Ευρώπη αλλά και οι προβλέψεις για τις ζημίες του χρηματοοικονομικού κλάδου δημοσιεύονται στη δεξιά στήλη "Συνοδευτικό Υλικό".

Aνοδος της τάξεως του 65% σε έναν κλάδο παγκοσμίως συνήθως είναι κάτι που απαιτεί αρκετά χρόνια για να συμβεί στα χρηματιστήρια, ωστόσο κατά την πρόσφατη παγκόσμια... Ανάσταση των τραπεζών, του «μεγάλου ασθενούς» της πρόσφατης κρίσης, χρειάστηκαν μόνο μερικές εβδομάδες.

Από τις 9 Μαρτίου, λοιπόν, οι μετοχές των ανά τον κόσμο πιστωτικών ιδρυμάτων βρέθηκαν στα ύψη συμπαρασύροντας το σύνολο των αγορών. Τα κέρδη στην Ευρώπη βρέθηκαν περίπου στο 75%, ενώ στις ΗΠΑ και στην Ελλάδα οι κεφαλαιοποιήσεις των τραπεζικών μετοχών διπλασιάστηκαν.

Οι ιρλανδικές τράπεζες από το... βάραθρο τριπλασιάστηκαν, ενώ ακόμη και χρηματοοικονομικοί οργανισμοί, όπως οι γνωστοί από την υπόθεση των «δανείων των πτωχών» στις ΗΠΑ Freddie Μac και Fannie Μae, υπερδιπλασίασαν σχεδόν την αξία τους.

Το σημείο αναφοράς του αμερικανικού καπιταλισμού, η περίφημη Citigroup, αφού πρώτα διπλασίασε την αξία της, όταν γλίτωσε από τη χρεοκοπία, σημείωσε κέρδη 90% το τελευταίο διάστημα, ενώ σημαντική ήταν και η άνοδος της Βank of Αmerica, της Washington Μutual, της Wells, Fargo & Co., της JΡ Μorgan κ.ά., καθώς ο χρηματοοικονομικός χώρος στις ΗΠΑ σημείωσε κέρδη 104% από τα πρόσφατα χαμηλά του.

Τα ίδια συνέβησαν και στην Ευρώπη, με τις αποδόσεις των μεγάλων τραπεζικών ιδρυμάτων από τη Γερμανία, τη Γαλλία, την Ιταλία, την Αυστρία, τις χώρες της Μπενελούξ (Βέλγιο, Ολλανδία, Λουξεμβούργο) κ.ά. να υπολογίζονται γύρω στο 75%, ενώ τα κέρδη για τις ελληνικές τράπεζες ξεπέρασαν το 100% από τα πρόσφατα χαμηλά τους.

Η «μεγάλη απομόχλευση»

Η κίνηση αυτή των τραπεζικών μετοχών ήταν απόρροια του ότι η «μεγάλη απομόχλευση» του προηγούμενου διαστήματος και τα δεινά των τραπεζών είχαν οδηγήσει τα θεσμικά χαρτοφυλάκια ανά τον κόσμο σε υποεπενδεδυμένες θέσεις σε σχέση με τους δείκτες αναφοράς στον κλάδο.

Καθώς οι κινήσεις των Αρχών εδραίωσαν την αίσθηση ότι ο κόσμος δεν θα αντιμετωπίσει μία νέα Μεγάλη Ύφεση και πως δεν πρόκειται να δούμε άλλη κατάρρευση μεγάλης τράπεζας, τα θεσμικά χαρτοφυλάκια επιδόθηκαν στην ισορρόπηση των χαρτοφυλακίων τους σε πιο ουδέτερες θέσεις στον κλάδο, οδηγώντας τις υπερπουλημένες μετοχές σε βίαιη άνοδο.
Εξάλλου, μέσα στο πρώτο τρίμηνο του 2009 η κατάσταση βαθμιαία βελτιώθηκε χάρη στα μέτρα που λήφθηκαν από τις κυβερνήσεις και τις ρυθμιστικές αρχές.

Στα μέσα Μαρτίου, μάλιστα, οι ΗΠΑ ανακοίνωσαν ένα νέο πρόγραμμα εξυγίανσης των προβληματικών πιστωτικών ιδρυμάτων, το Public Private Partnership Investment Program (PPIP), με το οποίο η αμερικανική κυβέρνηση σε συνεργασία με ιδιωτικά κεφάλαια θα αγοράσει τοξικά κεφάλαια τραπεζών.

Η συναλλακτική δραστηριότητα στις αγορές κεφαλαίου ανέκαμψε επίσης έντονα μέσα στο πρώτο τρίμηνο, ιδιαίτερα στις ομολογιακές αγορές. Αγορές που ήταν κλειστές κατά το δ΄ τρίμηνο του 2008 άνοιξαν και πάλι.

Αυτή η αλλαγή συνέβαλε σημαντικά στα καλύτερα από τα αναμενόμενα τριμηνιαία αποτελέσματα τραπεζών που προσφέρουν υπηρεσίες διαμεσολάβησης στις αγορές κεφαλαίου, όπως η Goldman Sachs. Μία ακόμα θετική εξέλιξη ήταν το γεγονός ότι τον Μάρτιο και τον Απρίλιο οι τράπεζες δεν ανακοίνωσαν επιπλέον διαγραφές τοξικών χρεών από τον ισολογισμό τους.

Στο πλαίσιο αυτό και καθώς οι ενισχυμένοι πόροι που προστέθηκαν στη φαρέτρα του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου ήταν το πιο απτό αποτέλεσμα από τη σύνοδο κορυφής του G20, οι καλύτερες προοπτικές που εμφανίστηκαν για τη ΝΑ. Ευρώπη ευνόησαν και τις ελληνικές τραπεζικές μετοχές.

Η λύση που προτάθηκε, δηλαδή οι πιο εύρωστες χώρες της ευρωζώνης να πραγματοποιούν πληρωμές προς τις ασθενέστερες, αντί οι πληρωμές να γίνονται απευθείας ή μέσω ενός ευρωπαϊκού αποθεματικού ταμείου (καθώς και οι δύο αυτές επιλογές ενδεχομένως να ήταν λιγότερο ευπρόσδεκτες σε πολιτικό επίπεδο), ευνόησε τις προοπτικές της γειτονιάς μας και αυτό αποτυπώθηκε και στις ελληνικές τράπεζες που έχουν μεγάλη έκθεση στην περιοχή.

Κενά αέρος

Παγκοσμίως, αν και οι κυβερνήσεις και οι ρυθμιστικές αρχές είχαν αποφασιστική συμβολή στην προσπάθεια σταθεροποίησης του συστήματος και στην παροχή της απαιτούμενης στήριξης σε αδύναμες κυρίως τράπεζες, θα χρειαστεί μάλλον αρκετός χρόνος μέχρι ο κλάδος να εξυγιανθεί.

Εξάλλου, κολοσσοί που έως πρόσφατα πρωταγωνιστούσαν στο παγκόσμιο διατραπεζικό σύστημα βρέθηκαν στο καναβάτσο, ενώ, όπως δείχνουν τα πράγματα, ώσπου να επιτευχτεί μεγαλύτερη διαφάνεια και μέχρι να επιστέψει η σταθερότητα στους ισολογισμούς ο τομέας θα συνεχίσει να βρίσκεται σε δυσχερή θέση, επηρεάζοντας και την πραγματική οικονομία.

Προφανώς, οι «διευκολύνσεις» στη λογιστική απεικόνιση των ζημιών, σε συνδυασμό με την υιοθέτηση νέων λογιστικών μεθόδων στις ΗΠΑ, ήταν υψίστης σημασίας σε αυτό το χρονικό σημείο, περιορίζοντας έτσι τις αρνητικές εκπλήξεις. Ωστόσο, καθώς δεν σκιαγραφούνται πλέον πλήρως τα κακώς κείμενα των ισολογισμών, η διαφάνεια πάει μάλλον περίπατο. Αν εξάλλου οι αξίες ανεβούν, έπειτα από μερικά χρόνια ίσως κανείς να μη δίνει μεγάλη σημασία σε αυτή την παράμετρο.

Οι κεντρικές τράπεζες, πάντως, μείωσαν πολύ τα επιτόκια και ορισμένες ανέλαβαν δράση προκειμένου να ενισχύσουν τη ρευστότητα στις αγορές, αγοράζοντας για παράδειγμα τίτλους σταθερού εισοδήματος. Τα μέτρα αποσκοπούσαν στο να δοθεί στα πιστωτικά ιδρύματα πιο εύκολη πρόσβαση στα απαιτούμενα κεφάλαια.

Τα δεδομένα της ύφεσης

Ωστόσο, η έντονη ύφεση στον κόσμο έχει θέσει νέα δεδομένα. Η ανεργία θα συνεχίσει να αυξάνεται προς το παρόν, όπως και ο αριθμός των επιχειρήσεων που θα αντιμετωπίζουν δυσκολίες και αδυναμία να αποπληρώσουν τα χρέη τους.

Οι τράπεζες, επομένως, θα αντιμετωπίσουν άνοδο των προβληματικών δανείων, γεγονός που θα διαβρώσει την κερδοφορία τους. Αυτό σημαίνει ότι η κεφαλαιακή τους βάση θα συρρικνωθεί και κάποια πιστωτικά ιδρύματα θα χρειαστούν αναπόφευκτα να ενισχύσουν (εκ νέου) τα κεφάλαιά τους.

Αυτό προκύπτει εξάλλου και από το «τεστ αντοχής» στις 19 (από τις 8.000) μεγάλες τράπεζες των ΗΠΑ με καθαρό ενεργητικό πάνω από 100 δισ. δολάρια, δηλαδή των πιστωτικών ιδρυμάτων που θα έθεταν σε κίνδυνο το χρηματοοικονομικό σύστημα εάν κατέρρεαν. Επίσης και στην Ευρώπη εκτιμάται ότι υπάρχουν τράπεζες που έχουν ανάγκη από κεφαλαιακές ενισχύσεις.

Εάν εξάλλου βγουν αληθινές οι προβλέψεις του ΔΝΤ, οι συνολικές ζημίες που συνδέονται με τα επισφαλή δάνεια και τα τιτλοποιημένα χρεόγραφα πιθανόν να φτάνουν συνολικά για τον χρηματοοικονομικό κλάδο στα 4,4 τρισ. δολάρια, τη στιγμή που το συνολικό ύψος των διαγραμμένων απαιτήσεων του χρηματοοικονομικού τομέα έχει ανέλθει στο 1,3 τρισ. δολάρια.

Από τις συνολικές αυτές ζημίες τα 2,8 τρισ. δολάρια αφορούν καθαρά σε τράπεζες και γι’ αυτό θεωρείται πως τα πιστωτικά ιδρύματα θα χρειαστεί να αναζητήσουν παγκοσμίως νέα κεφάλαια 900 δισ. δολαρίων. Συνολικά οι τράπεζες τα ερχόμενα τρίμηνα θα έχουν να αντιμετωπίσουν υψηλότερες προβλέψεις για επισφάλειες, χαμηλότερο τζίρο και την ανάγκη για μείωση του χρέους τους και του κεφαλαίου τους.

Τα κέρδη ανά μετοχή του παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού τομέα αυξάνονταν κατά 10,7% ετησίως την περίοδο 1997 - 2007 και σημείωσαν άνοδο σε ποσοστό 33% δώδεκα μήνες πριν από την κορύφωσή τους (Οκτώβριος 2006 - Οκτώβριος 2007). Μεταξύ του Οκτωβρίου 2007 και του Μαρτίου 2009 τα κέρδη του κλάδου μειώθηκαν κατά 56%. Μέσα σε ένα σταθερότερο οικονομικό κλίμα, η ετήσια μεγέθυνση των κερδών εκτιμάται ότι θα κυμαίνεται κατά μέσο όρο στο 7% - 8% σε μακροπρόθεσμο ορίζοντα.

Ωστόσο, καθώς η όποια έξοδος από την ύφεση προϋποθέτει την ομαλοποίηση των τραπεζικών ισολογισμών, οι κυβερνήσεις αναμένεται να συνεχίσουν να στηρίζουν τον τομέα. Τα πράγματα όμως δεν θα είναι πλέον ίδια. Τα επιχειρηματικά μοντέλα των τραπεζών θα απλοποιηθούν, με εντονότερο το στοιχείο της αποστροφής για ανάληψη κινδύνων, ενώ οι κινήσεις ενοποίησης στον χώρο θα είναι μάλλον «αναπόφευκτες», σε μια στιγμή όπου το σύστημα εξακολουθεί να διαθέτει λιγότερα κεφάλαια απ’ όσα απαιτούνται και οι ισολογισμοί παραμένουν πιεσμένοι. 

* Οι αναλυτικοί πίνακες με τις συστάσεις της UBS και της Credit Suisse για τις τράπεζες στην Ευρώπη αλλά και οι προβλέψεις για τις ζημίες του χρηματοοικονομικού κλάδου δημοσιεύονται στη δεξιά στήλη "Συνοδευτικό Υλικό".

** Αναδημοσίευση από το 581ο φύλλο της εβδομαδιαίας εφημερίδας "ΜΕΤΟΧΟΣ & ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ", 8 - 12/5/2009.