* Η πορεία του Stoxx 600 κατά την περίοδο του SARS και της γρίπης των πτηνών, οι αποδόσεις των κλάδων στην Ευρώπη κατά τον SARS και κατά τη γρίπη των πτηνών, καθώς και η απόδοση του τραπεζικού κλάδου το διάστημα 9/3/09 - 22/4/09 δημοσιεύονται στη δεξιά στήλη "Συνοδευτικό Υλικό".

Οι φόβοι για ενδεχόμενη πανδημία γρίπης, σε μια εποχή όπου η παγκόσμια οικονομία βρίσκεται σε ύφεση και τα εταιρικά κέρδη υποχωρούν, σκιάζουν το επενδυτικό σκηνικό, καθώς παρά την τελευταία ανάκαμψη των αγορών η διάθεση για ανάληψη επενδυτικού κινδύνου παραμένει εύθραυστη.

Σε γενικές γραμμές σήμερα θεωρείται πως, εν μέρει και επειδή οι αγορές βρέθηκαν σε υπεραγορασμένα επίπεδα μετά το ράλι που άρχισε στις 9 Μαρτίου, προ των πυλών βρίσκεται διόρθωση των τιμών κατά 10% - 15%, εφόσον βέβαια η γρίπη των χοίρων δεν πάρει τη μορφή πανδημίας μεγάλης έκτασης.

Η γρίπη των χοίρων, δηλαδή, αρχικά τουλάχιστον, αποτελεί μάλλον την ταφόπλακα του πρόσφατου bear market rally, καθώς οι επενδυτές εμφανίζονταν ήδη διστακτικοί να ξεφύγουν από ένα αρκετά στενό εύρος διαπραγμάτευσης των μετοχών, μετά και την άνοδο των τραπεζικών τίτλων κατά 55% παγκοσμίως (από τις 9 Μαρτίου), τη στιγμή που τα κέρδη στην Ευρώπη κυμάνθηκαν στο 70% και στις ΗΠΑ ξεπέρασαν το 93%.

Οι αναλυτές μάλιστα υπολόγιζαν ότι για να κινηθούν υψηλότερα τα χρηματιστήρια θα έπρεπε να έχουμε πιο ξεκάθαρη εικόνα τόσο για τις υποθέσεις που βασίζονται στην πρόοδο των stress tests των αμερικανικών τραπεζών (σχετικά με τις δυνητικές ζημίες από τα τοξικά προϊόντα) όσο και για την ανάκαμψη των μακροοικονομικών δεικτών.
 
Η έκθεση του ΔΝΤ, που αφορά στην υποχώρηση της παγκόσμιας ανάπτυξης κατά 1,3% το 2009 και στη μικρή άνοδο σε ποσοστό 1,9% το 2010, σε συνδυασμό με τις εκτιμήσεις για άνοδο των απομειώσεων και των απωλειών του τραπεζικού συστήματος στα 4,1 τρισ. δολ., επανέφερε τις ανησυχίες σχετικά με τη φερεγγυότητα των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων.

--- Τι γίνεται με τις τράπεζες

Τα επιχειρηματικά μοντέλα των τραπεζών πιστεύεται πως θα απλοποιηθούν, με εντονότερο το στοιχείο της αποστροφής για ανάληψη κινδύνου. Οι κινήσεις ενοποίησης στον κλάδο θα είναι «αναπόφευκτες» σε μια χρονική στιγμή όπου το σύστημα εξακολουθεί να διαθέτει λιγότερα κεφάλαια απ’ όσα απαιτούνται και οι ισολογισμοί παραμένουν πιεσμένοι.

Αναλυτές εκτιμούν επίσης πως τελικά οι απομειώσεις στις ΗΠΑ θα ξεπεράσουν τα 2,5 τρισ. δολάρια, ενώ αρκετά πιστωτικά ιδρύματα μπορεί να χρειαστεί να αναζητήσουν νέα κεφάλαια έως και 1 τρισ. δολάρια σύμφωνα με ορισμένες προβλέψεις.

Με τα κεφάλαια από το ομοσπονδιακό πρόγραμμα για τη σταθεροποίηση του χρηματοπιστωτικού κλάδου να έχουν σχεδόν εξαντληθεί, οι τράπεζες θα χρειαστεί να πείσουν ιδιώτες επενδυτές να χρησιμοποιήσουν τα δικά τους κεφάλαια. Αυτό όμως θα είναι ιδιαίτερα δύσκολο. Η Citigroup και η Bank of America, που αντιμετωπίζουν μεγαλύτερα προβλήματα, μπορεί να δυσκολευτούν να βρουν εξωτερικούς επενδυτές, λένε οι αναλυτές.

Οι διευκολύνσεις, πάντως, στη λογιστική απεικόνιση των ζημιών, σε συνδυασμό με την υιοθέτηση νέων λογιστικών μεθόδων, είναι υψίστης σημασίας σε αυτή το σημείο της ύφεσης, περιορίζει τις αρνητικές εκπλήξεις, ωστόσο δεν σκιαγραφεί πλήρως τα κακώς κείμενα και περιορίζει τη διαφάνεια.

--- «Πάτος» στην οικονομία

Από το μέτωπο της πραγματικής οικονομίας, αν και δεν υπάρχουν ακόμα θετικές ενδείξεις, έχει μειωθεί σημαντικά ο ρυθμός της αρνητικής πληροφόρησης, γεγονός που για ορισμένους αναλυτές υποδηλώνει ότι βρισκόμαστε σε διαδικασία σχηματισμού πυθμένα (bottom formation process).

Αν και οι μακροοικονομικές ανακοινώσεις προσφέρουν κάποια αχτίδα ελπίδας, αρκετοί οικονομολόγοι δεν έχουν ακόμη πειστεί ότι η παγκόσμια οικονομία έχει αγγίξει τον πυθμένα της, δεδομένου πως, παρότι περιοχές με επιθετική πολιτική χαλάρωσης βλέπουν να υπάρχει ανταπόκριση στην οικονομική δραστηριότητα, το μήνυμα από τα δεδομένα που εισρέουν είναι στην καλύτερη περίπτωση αμφίσημο.

Ο ΟΟΣΑ εκτιμά π.χ. ότι η παραγωγή στις ανεπτυγμένες οικονομίες θα συρρικνωθεί κατά 4,3% το 2009 και προβλέπει ότι η συνολική ανάπτυξη της παγκόσμιας παραγωγής θα κινηθεί επίσης σε αρνητικές περιοχές, για πρώτη φορά έπειτα από 62 χρόνια. Έτσι, σε γενικές γραμμές, αρκετοί οικονομολόγοι είναι επιφυλακτικοί εφόσον το τραπεζικό σύστημα παραμένει δυσλειτουργικό, αν και η νομισματική χαλάρωση δείχνει πως φέρνει επιτέλους κάποια αποτελέσματα

Οι νέοι φόβοι, πάντως, σχετίζονται με το ότι μία ενδεχόμενη πανδημία της γρίπης των χοίρων μπορεί να παρατείνει την παγκόσμια ύφεση και ήρθε να ταράξει εκ νέου τα ήδη φουρτουνιασμένα νερά των αγορών.

Τα ομόλογα και το δολάριο ανέκαμψαν όπως και οι μετοχές των φαρμακοβιομηχανιών, ενώ οι αεροπορικές εταιρείες και εν γένει οι τίτλοι εταιρειών που σχετίζονται με τον τουρισμό και τα ταξίδια και το πετρέλαιο πιέστηκαν, το χοιρινό κρέας περνά τη δική του στενωπό, ενώ οι ιχθυοκαλλιέργειες βρήκαν την ευκαιρία να... βγουν στον αφρό.

--- Το ιστορικό των ασθενειών

Δεν έχουν περάσει, εξάλλου, παρά μερικά χρόνια, όταν ένας άλλος ιός (ο H5N1), γνωστός και ως γρίπη των πτηνών (2005 - 2006), προκάλεσε αναταραχή, καθώς και τότε το σενάριο για παγκόσμια πανδημία σκίασε και το επενδυτικό τοπίο.

Ο ιός SARS (άτυπη πνευμονία) επίσης εκδηλώθηκε στις αρχές του 2003, σε μια περίοδο όπου οι αγορές μάχονταν να ανακάμψουν από το «σκάσιμο» της τεχνολογικής «φούσκας» και τις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου 2001.

Τα τελευταία 110 χρόνια τρεις πανδημίες μεγάλης έκτασης σκότωσαν πάνω από 40 εκατ. ανθρώπους (η ισπανική γρίπη το 1918, η ασιατική γρίπη το 1957 και η γρίπη Χονγκ Κονγκ το 1968). Ακόμα όμως και σε ήπιες περιπτώσεις, όπως το ξέσπασμα της άτυπης πνευμονίας (SARS) το 2003 ή της γρίπης των πτηνών το διάστημα 2005 - 2006, στον σύγχρονο (διασυνδεδεμένο) κόσμο οι επιπτώσεις, παρότι βραχύβιες, ήταν άμεσες.

Σύμφωνα με μελέτη της Παγκόσμιας Τράπεζας του Οκτωβρίου 2008, οι οικονομικές συνέπειες από μία «ήπια» πανδημία όπως η γρίπη Χονγκ Κονγκ του 1968 - 1969 θα προκαλούσαν συρρίκνωση του παγκόσμιου ΑΕΠ κατά 2%, ενώ μια πανδημία «ευρείας κλίμακας» όπως αυτή της ισπανικής γρίπης του 1918 - 1920 θα οδηγούσε σε πτώση του παγκόσμιου ΑΕΠ σε ποσοστό μεγαλύτερο από 4%.

Από τον συνολικό οικονομικό αντίκτυπο, το 12% περίπου προκύπτει από την υψηλότερη θνησιμότητα, το 28% από τις ανάγκες για ιατροφαρμακευτική περίθαλψη της ίδιας της ασθένειας, ενώ το υπόλοιπο 60% αφορά στις επιπτώσεις που επιφέρει μία πανδημία στην οικονομική δραστηριότητα μέσα από την προσπάθεια των ανθρώπων να αποφύγουν τη μόλυνση.

«Πιστεύουμε ότι αν οι ανησυχίες αυξηθούν σε επίπεδα αντίστοιχα με την κρίση του SARS, γεγονός που δεν θεωρούμε πιθανό, τότε οι αγορές μπορεί να υποστούν απώλειες της τάξης του 10% - 15%», σημείωσε αναφορικά με τις πιθανές επιπτώσεις της τρέχουσας γρίπης των χοίρων η Credit Suisse

Σύμφωνα με αναλυτές μεγάλων τραπεζών, σε περίπτωση που η όποια πανδημία είναι τελικά ήπιας μορφής, η παγκόσμια κοινότητα θα μπορούσε να τη θέσει υπό έλεγχο, όπως ακριβώς με την περίπτωση του SARS. Σε αυτήν την περίπτωση, σε γενικές γραμμές, οι επιπτώσεις στις οικονομίες και στις αγορές θα είναι βραχύβιες και ίσως για τους επενδυτές να υπάρξουν ευκαιρίες αγορών.

--- Η πιθανότητα πανδημίας

Σε περίπτωση, όμως, που έχουμε να κάνουμε με πανδημία γρίπης μεγάλης έκτασης, τότε οι επιπτώσεις στις οικονομίες και στις αγορές θα είναι σημαντικές. Χώρες με μικρές δαπάνες στον τομέα της υγείας θα αντιμετωπίσουν σημαντικά προβλήματα, ενώ τα ποσοστά νοσηρότητας και θνησιμότητας θα καθορίσουν την ένταση του φαινομένου.

Αν η ένταση της πανδημίας είναι ισχυρή, οι μετοχές θα υποχωρήσουν, τα ομόλογα θα σημειώσουν κέρδη και, ανάλογα με την ένταση του φαινομένου, οι επενδυτές θα αναζητήσουν «ασφαλή λιμάνια» για τις επενδύσεις τους. Οι οικονομίες θα επιβραδυνθούν, η παγκόσμια προσφορά θα υποχωρήσει, οι τιμές των πρώτων υλών θα καταρρεύσουν και τα επιτόκια θα παραμείνουν χαμηλά.

Περιοχές με ανελαστική αγορά εργασίας όπως η Ευρώπη θα επηρεαστούν αρνητικά. Θα πληγούν ο αγροτικός τομέας, τα εμπορικά κέντρα, τα μπαρ, τα καζίνο, τα αεροπορικά ταξίδια, ο τουρισμός, οι βασικές πρώτες ύλες και τα οικοδομικά υλικά, οι βιομηχανίες εντάσεως εργασίας, οι ασφαλιστικές εταιρείες και οι επιχειρήσεις με υψηλό δείκτη ευαισθησίας στο φαινόμενο.

Οι μετοχικές αγορές θα υποχωρήσουν σημαντικά και περισσότερο οι αναδυόμενες με υψηλό δείκτη Beta (πρόκειται για αγορές που αντιδρούν πιο έντονα είτε προς τα πάνω είτε προς τα κάτω στις εξελίξεις σε σχέση με τον μέσο όρο).

Στον αντίποδα, καθώς η παγκόσμια ζήτηση, οι αγορές και η κινητικότητα θα υποχωρούν, σε συνδυασμό με τις απώλειες εισοδημάτων, τη στιγμή που η ανεργία θα αυξάνεται, προτιμώνται οι τοποθετήσεις σε ανεπτυγμένες αγορές με χαμηλό βαθμό δείκτη Beta.

Χώρες με ελαστική αγορά εργασίας όπως οι ΗΠΑ εμφανίζονται κερδισμένες, όπως και οι βιομηχανίες εντάσεως κεφαλαίων, οι τηλεπικοινωνίες και οι τηλεπικοινωνιακές υπηρεσίες, το ηλεκτρονικό εμπόριο, η οικιακή ψυχαγωγία και τα MME, η υγειονομική περίθαλψη, η διακίνηση φορτίων, οι εταιρείες κοινής ωφελείας και τα καταναλωτικά αγαθά οικιακής και προσωπικής φροντίδας.

Στο σενάριο όπου η πανδημία αποδειχτεί ήπιας μορφής, οι στρατηγικοί αναλυτές των τραπεζών βλέπουν πως οι αγορές θα αντιδράσουν όπως με τον SARS.

Έτσι, οι όποιες απώλειες στα χρηματιστήρια και στις αγορές και οι επιπτώσεις στις οικονομίες θα είναι βραχύβιες. Θα υπάρξουν μάλιστα ευκαιρίες αγορών όπως και με τον SARS και γι’ αυτό σε μια τέτοια περίπτωση συνιστώνται αγορές σε χρηματιστήρια και σε τίτλους χωρών που εμφάνισαν υψηλό δείκτη Beta.

Ο δείκτης των τιμών των μετοχών προς τη λογιστική τους αξία από το χαμηλό των ασιατικών χρηματιστηρίων κατά την περίοδο του SARS αυξήθηκε έναν χρόνο μετά κατά 47,2%, ενώ με βάση τα σημερινά του επίπεδα σε μια παρόμοια κατάσταση θα μπορούσε αρχικά να σημειωθεί πτώση 34,4%.

Ωστόσο, έναν χρόνο μετά το χαμηλό επίπεδο των αγορών κατά την περίοδο του SARS η απόδοση των μετοχών του κλάδου της ενέργειας έφτασε στο 118,1%, της πληροφορικής σε ποσοστό 98,8%, των οικοδομήσιμων υλικών στο 82,6%, των ακινήτων σε ποσοστό 80,5%, των καταναλωτικών αγαθών στο 79,4%, των τραπεζών σε ποσοστό 67,6%, ενώ αποδόσεις 35% - 55% περίπου παρουσίασαν και οι υπόλοιποι κλάδοι. 

* Η πορεία του Stoxx 600 κατά την περίοδο του SARS και της γρίπης των πτηνών, οι αποδόσεις των κλάδων στην Ευρώπη κατά το SARS και κατά τη γρίπη των πτηνών, καθώς και η απόδοση του τραπεζικού κλάδου το διάστημα 9/3/09 - 22/4/09 δημοσιεύονται στη δεξιά στήλη "Συνοδευτικό Υλικό".

** Αναδημοσίευση από το 580ό φύλλο της εβδομαδιαίας εφημερίδας "ΜΕΤΟΧΟΣ & ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ", 30/4 - 5/5/2009.