Aκριβά πλήρωσαν την έκθεσή τους στα «τοξικά ομόλογα» τα συνταξιοδοτικά ταμεία της Δύσης και τώρα πλέον αναμορφώνουν τη στρατηγική τους. Πρώτο θύμα οι μετοχές, οι οποίες... εξοβελίζονται στη γωνία του επενδυτικού κάδρου των συνταξιοδοτικών ταμείων.

Συγκεκριμένα, από τη δίνη της πιστωτικής κρίσης τα ταμεία των ΗΠΑ και των ισχυρών οικονομιών της δυτικής Ευρώπης έχουν χάσει περισσότερα από 1 τρισ. δολάρια, καθώς το 8% των επενδύσεών τους ήταν σε δομημένα ομόλογα. Σε αυτό το ποσό δεν περιλαμβάνονται οι απώλειες από τις μετοχές.

Η κατάσταση στις χρηματαγορές τους τελευταίους 18 μήνες έχει οδηγήσει πολλούς διαχειριστές συνταξιοδοτικών ταμείων να αλλάξουν επενδυτικά σχέδια αποφεύγοντας τις μετοχές.

Η τάση αυτή έχει ιδιαίτερα μεγάλη σημασία με δεδομένο ότι η συνολική αξία των επενδύσεων των συνταξιοδοτικών ταμείων υπολογιζόταν στα 15 τρισ. δολάρια μέχρι τα μέσα του 2007, οπότε και άρχισε η κρίση στις πιστωτικές αγορές.

Σύμφωνα με έρευνα της εταιρείας Bfinance, τα συνταξιοδοτικά ταμεία στρέφονται πλέον σε εναλλακτικές επενδύσεις, έστω κι αν κατά το πρόσφατο παρελθόν δεν έλειψαν οι ζημίες από τις συγκεκριμένες επενδυτικές επιλογές. Έτσι, οι εκπρόσωποι συνταξιοδοτικών ταμείων που συμμετείχαν στην έρευνα σε ποσοστό 18% δήλωσαν ότι μέσα στο 2009 σχεδιάζουν να περιορίσουν την έκθεσή τους στην αγορά μετοχών, με στόχο να διοχετεύσουν κεφάλαια για επενδύσεις στους τομείς σταθερού εισοδήματος, σε υποδομές, συνάλλαγμα, εμπορεύματα και σε εναλλακτικές επενδύσεις.

---Η στρατηγική της επόμενης τριετίας

Αντίστοιχη είναι η εικόνα που προκύπτει από την ίδια έρευνα για τις προθέσεις των ταμείων σε βάθος τριετίας.

Το 37% των συνταξιοδοτικών ταμείων θα αυξήσει τις επενδύσεις του στον τομέα των υποδομών. Με βάση τα στοιχεία της εταιρείας Create Research, οι επενδύσεις σε υποδομές προ της πιστωτικής κρίσης αποτελούσαν μόλις το 2% των συνολικών επενδύσεων των συνταξιοδοτικών ταμείων, ποσοστό ιδιαίτερα χαμηλό, που επιτρέπει περαιτέρω ανάπτυξη των επενδύσεων στον σχετικό κλάδο.

Όσον αφορά στις υπόλοιπες επενδύσεις όπου τα ταμεία θα αυξήσουν την παρουσία τους τα επόμενα χρόνια, μετά τις υποδομές ακολουθούν τα private equities (30%) και οι επενδύσεις σταθερού εισοδήματος (26%).

Εντύπωση προκαλεί το γεγονός ότι οι εκπρόσωποι των ταμείων δήλωσαν ότι θα ενισχύσουν τις επενδύσεις τους στην αγορά ακινήτων και στα hedge funds (απάντησε σχετικά το 30% και το 26% αντίστοιχα), τομείς οι οποίοι έχουν υποστεί καθίζηση. Να σημειωθεί ότι οι επενδύσεις των ταμείων στην αγορά ακινήτων ανέρχονταν σε 12% επί του συνόλου και στα hedge funds και στα private equities σε 5% και 4% αντίστοιχα.

Η στροφή προς το real estate, τα hedge funds και τα private equities αποδίδεται στην εκτίμηση ότι με τη λήξη της κρίσης και την τωρινή υποχώρησή τους οι συγκεκριμένες επενδυτικές επιλογές θα αρχίσουν να προσφέρουν υψηλές αποδόσεις.

Αντίθετα, αρνητικό είναι το κλίμα για τους μετοχικούς τίτλους, που αποτελούν το βαρύ επενδυτικό «πυροβολικό» των ταμείων. Το 37% των ερωτηθέντων δήλωσε ότι μέσα στην επόμενη τριετία θα μειώσει την έκθεσή του στις μετοχές.

Μάλιστα, το 4% των ερωτηθέντων ανέφερε ότι δεν θα έχει καμία έκθεση σε μετοχές τη συγκεκριμένη περίοδο. Στον αντίποδα, το 15% απάντησε ότι θα αυξήσει την έκθεσή του σε μετοχές την επόμενη τριετία.

---Σύμβουλοι στην ανεργία

Μία ακόμη παράπλευρη απώλεια της κρίσης είναι ότι οι θεσμικοί επενδυτές «ξηλώνουν» τους κάθε λογής εξωτερικούς συμβούλους που πλήρωναν μέχρι πρότινος.

Χαρακτηριστικά, όπως προκύπτει από έρευνα της εταιρείας Greenwich Associates, η οποία παρουσιάστηκε στην εφημερίδα «Financial Times», το ποσοστό των θεσμικών επενδυτών που δεν έχουν πλέον εξωτερικούς συμβούλους για τις επενδύσεις τους αλλά τις διαχειρίζονται οι ίδιοι αυξήθηκε από 60% σε 65%. «Δεν είναι σαφές εάν πρόκειται για αλλαγή στη συμπεριφορά των επενδυτών ή για συγκυρία», εκτίμησε στέλεχος της Greenwich.

Σε κάθε περίπτωση, πάντως, είναι απόλυτα... εύλογη κίνηση, εάν κρίνουμε από τις συνέπειες που είχε η έκθεση των ταμείων στα τοξικά ομόλογα αλλά και από τις χαμηλές επιδόσεις διαφόρων συμβούλων το τελευταίο διάστημα εν μέσω κρίσης.

---ΤΑ ΕΛΛΕΙΜΜΑΤΑ ΠΝΙΓΟΥΝ ΤΑ ΕΥΡΩΠΑΪΚΑ ΤΑΜΕΙΑ

Μεγάλα ελλείμματα παρουσιάζουν τα συνταξιοδοτικά ταμεία στη δυτική Ευρώπη, με αποτέλεσμα να αυξάνεται ο κίνδυνος να χρειαστούν κρατικές παρεμβάσεις για τη διάσωσή τους. Χαρακτηριστικό είναι ότι στις αρχές του χρόνου το ελβετικό κράτος διέσωσε ένα συνταξιοδοτικό ταμείο από την κατάρρευση, προκαλώντας εύλογους φόβους και για άλλα θύματα καθώς τα μισά ταμεία της χώρας είναι ελλειμματικά.

Το συνολικό ενεργητικό των ελβετικών συνταξιοδοτικών ταμείων υπολογίζεται σε 400 δισ. ευρώ.

Παρότι δεν έχει υπάρξει ακόμη κάποιο «κανόνι», η κατάσταση είναι πολύ χειρότερη στη Βρετανία, η οποία είναι η μεγαλύτερη συνταξιοδοτική αγορά στην Ευρώπη, καθώς η αξία της στις αρχές του 2008 είχε αποτιμηθεί στα 2,75 τρισ. δολάρια. Όμως, η πιστωτική κρίση ενίσχυσε τα προβλήματα, με αποτέλεσμα, σύμφωνα με τα στοιχεία της «Wall Street Journal», τώρα μόλις το 11% των συνταξιοδοτικών ταμείων του ιδιωτικού τομέα να παρουσιάζεται κερδοφόρο, ενώ τον περασμένο Μάρτιο το αντίστοιχο ποσοστό ήταν 37,5%.

Η ισχυρή κρατική παρέμβαση βοήθησε τα συνταξιοδοτικά ταμεία της Ολλανδίας και της Φινλανδίας, τα οποία διαθέτουν ενεργητικό ύψους 668 δισ. ευρώ και 124 δισ. ευρώ αντίστοιχα. Και στις δύο χώρες τα ταμεία υπέστησαν απώλειες από την πιστωτική κρίση, τις οποίες όμως κατάφεραν να αμβλύνουν η καλή χρηματοδότησή τους και οι επιπλέον κρατικές «ενέσεις».

Μεταξύ των ισχυρών οικονομιών της δυτικής Ευρώπης, η κατάσταση είναι καλύτερη στη Γερμανία, όπου τα συνταξιοδοτικά ταμεία προτιμούν, κατά κύριο λόγο, τις ασφαλείς επενδυτικές επιλογές. Με βάση την υπάρχουσα εικόνα, η αξία του ενεργητικού τους υπολογίζεται στα 402 δισ. ευρώ.

Οι μεγάλες τοποθετήσεις σε ομόλογα προστάτευσαν πολλά ταμεία από τους κλυδωνισμούς των χρηματιστηριακών αγορών. Όμως, οι αναλυτές αναφέρουν ως μειονέκτημα των γερμανικών ταμείων τη χαμηλή διασπορά χαρτοφυλακίου, η οποία τα καθιστά δυσκίνητα στην ανάκτηση των απωλειών.

Τέλος, η συνετή διαχείριση από τις ασφαλιστικές εταιρείες που την έχουν αναλάβει βοήθησε τα συνταξιοδοτικά ταμεία της Σουηδίας -τα οποία διαθέτουν ενεργητικό 331 δισ. ευρώ- να ξεπεράσουν χωρίς μεγάλες απώλειες την πτώση του σουηδικού αλλά και των υπόλοιπων ισχυρών χρηματιστηρίων.

* Αναδημοσίευση από το 567ο φύλλο της εβδομαδιαίας εφημερίδας ΜΕΤΟΧΟΣ & ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ, 30/01-03/02 2009.