*O αναλυτικός πίνακας με τις 200 μεγαλύτερες τράπεζες του κόσμου δημοσιεύεται στη δεξιά στήλη "Συνοδευτικό Υλικό".

Kαθώς το εύρος και το βάθος των ανακατατάξεων άλλαξαν τη δομή του παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού συστήματος, ο τραπεζικός κλάδος αποδείχτηκε ο αδύναμος κρίκος της τρέχουσας κρίσης.

Χρηματοπιστωτικοί κολοσσοί που μέχρι πρόσφατα πρωταγωνιστούσαν στο παγκόσμιο διατραπεζικό σύστημα είτε εξαγοράστηκαν είτε δέχτηκαν σημαντικές ενέσεις ρευστότητας, καθώς θεωρήθηκαν βασικοί πυλώνες για τη διατήρηση της ομαλής λειτουργίας των αγορών και την αποφυγή πιθανότητας ενός παγκόσμιου κραχ με τη μορφή μεγάλης οικονομικής σύνθλιψης.

Όλα πλέον είναι είδη διαφορετικά. Στην κορυφή της λίστας, με βάση την κεφαλαιοποίηση των 200 κορυφαίων τραπεζικών ιδρυμάτων, φιγουράρουν πλέον δύο κινεζικές τράπεζες, οι Industrial & Commercial Bank of China και η China Construction Bank. Η ευνοημένη από τις ανακατατάξεις στις ΗΠΑ JP Morgan Chase & Co. διασώζεται καταλαμβάνοντας την τρίτη θέση, ενώ ακολουθούν η βρετανική HSBC και η ιαπωνική Mitsubishi UFJ Financial Group.

Η ισπανική Santander βρέθηκε στην 8η θέση, δηλαδή τρεις θέσεις πάνω από την περίφημη Goldman Sachs και τέσσερις μπροστά από τον άλλοτε κολοσσό Bank of America Corp., η οποία μόλις και ξεπερνά κατά μία θέση τη δοκιμαζόμενη γαλλική BNP Paribas, που όμως βρίσκεται ψηλότερα από τον ελβετικό κολοσσό UBS AG. Στην 24η θέση βρίσκεται η άλλη μεγάλη τράπεζα της Ελβετίας, η Credit Suisse, περνώντας όμως κατά 11 θέσεις την άλλοτε νούμερο ένα τράπεζα του κόσμου, την αμερικανική Citigroup, η οποία βρέθηκε στην 35η θέση.

---Οι Έλληνες «παίκτες»

Η κεφαλαιοποίηση της τελευταίας, μάλιστα, δείχνει εύλογα το εύρος των ανακατατάξεων που συντελούνται, καθώς μόλις και μετά βίας ξεπερνά τη μισή κεφαλαιοποίηση που είχε η Εθνική κατά το υψηλό της στον τελευταίο ανοδικό κύκλο των μετοχών! Η γαλλική Credit Agricole βρίσκεται πάνω από τις αμερικανικές Morgan Stanley και State Street, που ξεπερνούν μόλις κατά μία θέση την Banco do Brasil από τη Βραζιλία, η οποία πάντως ξεπερνά τη βρετανική Lloyds Banking Group.

Η άλλοτε κραταιά γερμανική τράπεζα Deutsche Bank βρίσκεται στην 46η θέση, με κεφαλαιοποίηση που θα απείχε παρασάγγας από τις αντίστοιχες των κορυφαίων ελληνικών πιστωτικών ιδρυμάτων στις καλές ημέρες. Στην 80ή θέση και με ελάχιστη διαφορά από τη βρετανική Barclays, την ιαπωνική Sumitomo Trust & Banking και την περίφημη Julius Baer Holding, βρίσκεται η Εθνική Τράπεζα, μόλις μία θέση της πίσω από τη μεγαλύτερη τουρκική τράπεζα Akbank, στην οποία είχε αγοράσει σημαντικό ποσοστό η Citigroup.

Στην 123η θέση βρίσκεται η EFG Eurobank Ergasias, η οποία ξεπερνά τράπεζες όπως η Commercial Bank of Qatar QSC, η ισπανική Bankinter και η σουηδική Swedbank.

Η Alpha Bank εμφανίζεται στην 141η θέση και στην 150ή η Πειραιώς, αμφότερες μπροστά από τις Abu Dhabi Commercial Bank, Banca Pop Milano αλλά και από την ελληνικών συμφερόντων ελβετική EFG International (161η), που βρίσκεται δύο θέσεις πάνω από τη Marfin Popular Bank (163η), ενώ στην 179η θέση βρίσκεται η Αγροτική.

---Το ντόμινο

Η τρέχουσα κρίση προκλήθηκε από την πιο διευρυμένη μόχλευση και από τη μεγαλύτερη πιστωτική φούσκα στην οικονομική ιστορία. Ο υπερβολικός δανεισμός από χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς και από ορισμένους τομείς του επιχειρηματικού και δημόσιου τομέα, ο οποίος στόχευε να παρέχει ανάπτυξη σε διάφορες οικονομίες και τομείς, οδήγησε αντίθετα σε υπερβολική μόχλευση, δημιουργώντας παντού φούσκες: στη στέγαση, στις υποθήκες κατοικιών, στις μετοχές, στα ομόλογα, στις πιστώσεις, στα προϊόντα, στα ιδιωτικά και δημόσια αμοιβαία κεφάλαια.

Κι αυτό όχι μόνο στις ΗΠΑ αλλά και σε όλον τον κόσμο. Άλλες τράπεζες κατέρρευσαν (Lehman, ισλανδική), μερικές πωλήθηκαν (Merrill Lynch, Bear Stearns) και άλλες τέθηκαν ουσιαστικά υπό κρατικό έλεγχο (Fannie Mae, Freddie Mac, AIG).

Παρά το γεγονός ότι η κρίση άρχισε στα μέσα του 2007, αυτά που πυροδότησαν το συστημικό ρίσκο στην παγκόσμια οικονομία και κλόνισαν την αμοιβαία εμπιστοσύνη στους παράγοντες των αγορών ήταν η πτώχευση της Lehman και τα συνακόλουθα ερωτηματικά ως προς το γιατί δεν αποτράπηκε.

Η κρίση που ξεκίνησε από την απαξίωση απλών αλλά και πιο σύνθετων τραπεζικών προϊόντων συνδεδεμένων με τις τιμές των κατοικιών στις ΗΠΑ γρήγορα μετατράπηκε σε κρίση διατραπεζικής εμπιστοσύνης και σε κρίση ρευστότητας, καθώς οι μαζικές ρευστοποιήσεις και οι αναγκαστικές πωλήσεις στοιχείων του ενεργητικού (forced sales) από hedge funds, από αμοιβαία κεφάλαια και από άλλους θεσμικούς επενδυτές ανά τον κόσμο αποτέλεσαν τη μόνη λύση στα margin calls και στη μείωση της μόχλευσης (deleveraging), επιταχύνοντας την πτώση των αγορών.

Η διατραπεζική αγορά όχι μόνο στο ευρώ (Euribor) και στο δολάριο (Libor) αλλά και στα ασιατικά νομίσματα (taibor, hibor) σταμάτησε να λειτουργεί, δημιουργώντας συνθήκες πιστωτικής ασφυξίας (credit crunch), ενώ η αναζήτηση προστασίας μέσω των πιστωτικών παραγώγων εκτόξευσε τα αντίστοιχα spreads, αυξάνοντας το τελικό κόστος δανεισμού.

---Το κόστος

Το συνολικό πραγματοποιηθέν κόστος από απομειώσεις της κρίσης διαμορφώνεται μέχρι στιγμής στο 1,1 τρισ. δολ., ενώ οι αυξήσεις μετοχικού κεφαλαίου προς ενίσχυση των κεφαλαίων των τραπεζών ανέρχονται στα 950 δισ. δολ. Πλέον, οι προσδοκίες αναφορικά με τις συνολικές απομειώσεις μόνο των τραπεζών είναι ότι αυτές θα ξεπεράσουν τα 2 τρισ., ενώ εκτιμάται ότι θα χρειαστούν άλλα 600 δισ. δολ., τουλάχιστον, για να ενισχύσουν τα ίδια κεφάλαιά τους, καθώς οι ζημίες δημιούργησαν θέμα επάρκειας κεφαλαίων για πολλές τράπεζες.

Το τελικό κόστος θα εξαρτηθεί σε σημαντικό βαθμό από την επαναλειτουργία των αγορών χρεογράφων και από τη διαμόρφωση ρεαλιστικών τιμών καθώς και από το πώς θα επηρεάσει η ύφεση τα παραδοσιακά χαρτοφυλάκια δανείων.

Σημαντικό ρόλο αναμένεται να διατελέσει και το σχέδιο της αμερικανικής κυβέρνησης για δημιουργία "τοξικής τράπεζας" η οποία θα απορροφήσει τα επισφαλή στοιχεία ενεργητικού στο χρηματοοικονομικό σύστημα.

Η κερδοφορία των τραπεζών θα επηρεαστεί επίσης αρνητικά και από τη μείωση στον ρυθμό αύξησης δανεισμού, του επιτοκιακού περιθωρίου, αλλά και από την κάμψη των εσόδων από επενδυτική τραπεζική. Ενώ η πτώση στην αξία των στοιχείων ενεργητικού και η έλλειψη ρευστότητας επιβαρύνουν τον κλάδο, η κεφαλαιακή ενίσχυση των τραπεζών γίνεται επίσης πολλές φορές με αυστηρούς όρους που επηρεάζουν τα μελλοντικά κέρδη τους και πολλές φορές συνοδεύονται και από την έκδοση νέων μετοχών (dilution).

*O αναλυτικός πίνακας με τις 200 μεγαλύτερες τράπεζες του κόσμου δημοσιεύεται στη δεξιά στήλη "Συνοδευτικό Υλικό".

** Αναδημοσίευση από το 566ο φύλλο της εβδομαδιαίας εφημερίδας "ΜΕΤΟΧΟΣ & ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ", 23 - 27 Ιανουαρίου 2009.