Λίγα πράγματα μπορούν να ειπωθούν για την οικονομική αγριότητα του 2008 και να μην ακουστούν πλέον κοινότυπα. Ένα είναι βέβαιο: πολλά πράγματα που στην αρχή του χρόνου έμοιαζαν αδιανόητα, σήμερα είναι πια δεδομένα.

Οι επενδυτές έχασαν τρισεκατομμύρια δολάρια και οι αμερικανικές μετοχές βυθίστηκαν στα χαμηλότερα επίπεδα 11 ετών. Οι ξένες αγορές υπέστησαν πρωτοφανείς πτώσεις.

Το πετρέλαιο, έχοντας εκτιναχθεί στα 150 δολάρια ανά βαρέλι το καλοκαίρι, κινείται σήμερα στα 40 δολάρια. Η κεφαλαιοποίηση της General Motors είναι μικρότερη απ’ όσο ήταν το 1927. Η Bear Stearns και η Lehman Brothers δεν υπάρχουν πια. Κατά τον μήνα Οκτώβριο, ήταν σχεδόν καθημερινό φαινόμενο να κάνει διακύμανση 900 μονάδων ο Dow Jones.

-Τρισεκατομμύρια που χάθηκαν

Τα λόγια αποδεικνύονται φτωχά για να περιγράψουν τη σφοδρότητα της κρίσης, αλλά οι αριθμοί μιλούν από μόνοι τους.

Μέχρι τις 12 Δεκεμβρίου, ο δείκτης Standard & Poor's 500 έχει χάσει 6,17 τρισ. δολ. της αξίας του, από το ρεκόρ του Οκτωβρίου 2007. Και, μέχρι την Ημέρα των Ευχαριστιών, πολλοί Αμερικανοί είχαν καταλάβει ότι, καλύτερα να είχαν κρατήσει τα χρήματά τους κάτω από το στρώμα αντί να τα βάλουν στο χρηματιστήριο, την τελευταία δεκαετία.

Τα πράγματα δεν ήταν καθόλου καλύτερα έξω από το επίκεντρο της κρίσης, τη Wall Street.
Ο δείκτης S&P Broad-Market, όπου περιλαμβάνονται πάνω από 11.000 μετοχές ανεπτυγμένων και αναπτυσσόμενων αγορών, έχει απολέσει 17,7 τρισ. δολ. από την αρχή του έτους μέχρι σήμερα. Οι περισσότερες απώλειες (16,1 τρισ. δολ.) δημιουργήθηκαν μεταξύ Μαΐου και Δεκεμβρίου. Κι αυτό γιατί, μέχρι τον Μάιο, αναμενόταν ότι οι διεθνείς αγορές θα "έτρεχαν" γρηγορότερα από τις ΗΠΑ, καθώς αναμενόταν ανάπτυξη 10% και πάνω στην Κίνα, όπως τονίζει αναλυτής της S&P στο MarketWatch.

Αυτή η αισιοδοξία εξανεμίστηκε καθώς η πιστωτική κρίση μεταδιδόταν σε όλο τον πλανήτη.

Τον Νοέμβριο, η Παγκόσμια Τράπεζα ανακοίνωσε ότι η Κίνα θα αναπτυχθεί με ρυθμό 7,5% το 2009. Μέσα σε ένα τέτοιο κλίμα, το χρηματιστήριο της Ρωσίας κλείνει τη χρονιά με πτώση 72%, της Τουρκίας -68%, και της Ινδίας με πτώση 67%. Τον Οκτώβριο, ο δείκτης Nikkei στην Ιαπωνίας διολίσθησε σε χαμηλό 26 ετών, η αγορά της Ισλανδίας "βούλιαξε" 81% και ο δείκτης Bovespa στη Βραζιλία διολίσθησε 25%, με την μεγαλύτερη ποσοστιαία πτώση σε 10 χρόνια.

-Το απώγειο της μεταβλητότητας

Η μεταβλητότητα έφτασε στα ύψη. Τον Οκτώβριο, ο δείκτης S&P 500 βίωσε τον μήνα με την μεγαλύτερη μεταβλητότητα από το 1929. Ο Dow υπέστη την χειρότερη πτώση του σε μονάδες (777 μονάδες) στις 29 Σεπτεμβρίου. Στις 13 Οκτωβρίου, το βαρόμετρο της Wall Street, απεκόμισε τα μεγαλύτερα κέρδη στην ιστορία του (936 μονάδες.) Μεταξύ 27 Οκτωβρίου και 4 Νοεμβρίου, την ημέρα των προεδρικών εκλογών στις ΗΠΑ, οι μετοχές του S&P αναρριχήθηκαν πάνω από 18%. Αλλά μεταξύ 4 Νοεμβρίου και 20 Νοεμβρίου, διολίσθησαν 25%, για να ενισχυθούν στη συνέχεια 16% έως τις 11 Δεκεμβρίου.

"Αν υπήρχε κάποιον που να μπορούσε να παίξει σωστά με αυτή τη μεταβλητότητα, θα κατόρθωνε να αποκομίσει κέρδος 72%", σημειώνει ο αναλυτής της S&P.
Αλλά οι περισσότεροι επενδυτές θεωρείται απίθανο να δοκίμασαν να παίξουν με τη μεταβλητότητα. Η ασφάλεια και η συντήρηση κεφαλαίου έγινε ο βασικός προσανατολισμός για τον περισσότερο κόσμο.

Η ανάγκη προστασίας έγινε τόσο έντονη, που στις 9 Δεκεμβρίου, η αμερικανική κυβέρνηση πούλησε έντοκα γραμμάτια του δημοσίου διάρκειας 4 εβδομάδων, με απόδοση 0%, που σημαίνει ότι οι επενδυτές ήταν διατεθειμένοι να καταθέσουν τα χρήματά τους χωρίς καθόλου τόκο, αρκεί να ήταν σίγουροι ότι θα τα πάρουν πίσω.

Οι επενδυτές ήθελαν να δανείσουν όμως μόνο την κυβέρνηση και κανέναν άλλο. Η αγορά εμπορικών ομολόγων "πάγωσε" μετά την κατάρρευση της Lehman και το κόστος δανεισμού επιχειρήσεων εκτινάχθηκε στα ύψη. Ακόμη και οι τράπεζες απέφευγαν να δανείζονται μεταξύ τους. Το διατραπεζικό επιτόκιο του Λονδίνου Libor εκτινάχθηκε σε ρεκόρ κοντά στο 7%, όταν το Κογκρέσο αρχικώς αρνήθηκε να εγκρίνει το σχέδιο διάσωσης χρηματοοικονομικών οίκων, ύψους 700 δισ. δολ.

-Κανένα καταφύγιο

Μέχρι τον Ιούλιο, το μόνο σίγουρο που είχαν στα χέρια τους οι νευρικοί επενδυτές, ήταν τα εμπορεύματα. Οι ελπίδες παγκόσμιας ανάπτυξης, μαζί με φυσικές καταστροφές, γεωπολιτική ένταση, την πτώση του δολαρίου και την κερδοσκοπία, είχαν ωθήσει τις τιμές ενέργειας και εμπορευμάτων στα ύψη.

Όταν το πετρέλαιο ξεπέρασε τα 100 δολάρια, τον Ιανουάριο, προκάλεσε σοκ. Όταν προσέγγισε τα 150 δολάρια (147 δολάρια), έφερε την απόγνωση. Αποδείχθηκε όμως ότι αυτά τα επίπεδα δεν ήταν παρά το κύκνειο άσμα των εμπορευμάτων. Η τιμή του "μαύρου χρυσού" έχει πέσει στα 40 περίπου δολάρια. Τα υπόλοιπα εμπορεύματα ακολούθησαν ανάλογη, τρελή πορεία.

Ο χρυσός επίσης "χτύπησε ρεκόρ" πάνω από τα 1.000 δολάρια ανά ουγγιά τον Μάρτιο, πριν υποχωρήσει πάλι κάτω από τα 700 δολάρια. Το κίτρινο μέταλλο έχει καταφέρει να επιστρέψει πάνω από τα 800 δολάρια, καθώς οι επενδυτές αναζητούν επενδύσεις-καταφύγια. Όπως και το πετρέλαιο, τα αγροτικά εμπορεύματα ακολούθησαν μια ανοδική πορεία που οδήγησε το καλαμπόκι πάνω από τα 6,5 δολάρια ανά μπούσελ τον Ιούνιο και στη συνέχεια την πτώση, με τις τιμές κάτω από τα 4 δολάρια.

Η διολίσθηση του δολαρίου έσπρωξε τα εμπορεύματα πιο κοντά στον γκρεμό. Το αμερικανικό νόμισμα σταμάτησε την τετραετή πτώση του τον Μάιο και σημείωσε ράλι έναντι των ανταγωνιστικών του ισοτιμιών, μετατρεπόμενο έτσι σε "καταφύγιο", μαζί με το ιαπωνικό γεν.

Εν κατακλείδι, οι δραματικές μεταβολές-ρεκόρ που εκδηλώθηκαν σε όλα τα επενδυτικά ενεργητικά, καθιστούν την χρονιά που κλείνει ένα έτος χωρίς προηγούμενο. "Καμιά κρίση δεν συγκρίνεται με αυτά που ζήσαμε φέτος", δηλώνει ο επικεφαλής της Johnson Illington Advisors. Ήταν η χρονιά κατά την οποία η "αρκούδα" έσπασε όλα τα ρεκόρ.