Ζοφερό τοπίο για την παγκόσμια οικονομία για όλο το 2009 με ανοιχτή απειλή αποπληθωρισμού, ενάντια στον οποίο πρέπει να κινηθούν κυβερνήσεις και κεντρικές τράπεζες, περιέγραψαν ο επικεφαλής οικονομολόγος της BNP Paribas κ. Paul Mortimer-Lee και ο επικεφαλής οικονομολόγος της Deutsche Bank για την περιοχή του ευρώ κ. Mark Wall, κατά τη διάρκεια ημερίδας της EFG με θέμα "Εξελίξεις και προοπτικές για το 2009 στην παγκόσμια οικονομία". 

Σύμφωνα με τους ίδιους, οι οικονομίες των ΗΠΑ, της ευρωζώνης και της Ιαπωνίας και γενικότερα σε όλο τον κόσμο αναμένεται να συνεχίσουν να βρίσκονται σε ύφεση και το 2009 και να επανέρχονται σε θετικούς, αν και χαμηλούς, ρυθμούς ανάπτυξης το 2010. Τα χειρότερα, είπαν, στην πραγματική οικονομία δεν τα έχουμε δει ακόμη.

Αμφότεροι τόνισαν επίσης ότι στις ΗΠΑ φαίνεται να λαμβάνονται περισσότερα και πιο αποτελεσματικά μέτρα, καθώς στην ευρωζώνη υπάρχουν διαφωνίες και ολιγωρίες που μπορεί τελικά να έχουν σημαντικές επιπτώσεις στην οικονομία της Ευρώπης. Ο κ. Wall μάλιστα έκανε λόγο για ενδεχόμενη "κρίση ταυτότητας" στην Ευρωπαϊκή Ένωση. 

Από την πλευρά του, ο αναπληρωτής διευθύνων σύμβουλος του ομίλου Eurobank EFG κ. Νικόλαος Καραμούζης υπογράμμισε: "Για να προλάβουμε τα χειρότερα οφείλουμε να ενισχύσουμε αμέσως τη ρευστότητα στην αγορά, να προχωρήσουμε σε σοβαρές μεταρρυθμίσεις στο κράτος, στην οικονομία, στην κοινωνική πολιτική, να ενθαρρύνουμε και να διευκολύνουμε την προσέλκυση και την υλοποίηση επενδύσεων και να στοχεύσουμε στη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας της οικονομίας".

Τόνισε ακόμη: "Ο κόσμος βιώνει μια πρωτοφανή χρηματοπιστωτική και οικονομική κρίση. Το παγκόσμιο σύστημα των ανοιχτών αγορών και οικονομιών, της ελάχιστης ρύθμισης και κρατικής παρέμβασης που χτίστηκε τις τελευταίες δεκαετίες, αλλά κυρίως η εμπιστοσύνη σε ένα μοντέλο χρηματοπιστωτικής αρχιτεκτονικής που είναι αυτορρυθμιζόμενο και με ελάχιστη εποπτεία, αμφισβητούνται πια ευθέως.

Οι υπερβολές που δημιουργήθηκαν οδηγούν σε βίαιη διόρθωσή τους, με σημαντικές επιπτώσεις στην πραγματική οικονομία, αναπτύσσοντας παράλληλα επικίνδυνες αποσταθεροποιητικές δυναμικές και φαύλους κύκλους τόσο στον χρηματοπιστωτικό χώρο όσο και στη λειτουργία της οικονομίας, επηρεάζοντας αρνητικά την ευημερία των πολιτών.

Όλα δείχνουν ότι τους επόμενους μήνες μία νέα ισορροπία θα διαμορφωθεί παγκοσμίως μεταξύ κράτους, αγοράς και κοινωνίας, με εντονότερη και εκτενέστερη την παρουσία του κράτους και ιδιαίτερα στο χρηματοπιστωτικό τομέα, η εποπτεία και οι ρυθμίσεις λειτουργίας του οποίου θα γίνουν σημαντικά αυστηρότερες, με μικρότερους βαθμούς ελευθερίας, μόχλευσης και ανάληψης κινδύνων.

Η χώρα μας ατυχώς βρίσκεται σε φάση σοβαρών και διαχρονικών διαρθρωτικών αδυναμιών. Η ελευθερία που έχουμε στην άσκηση αποτελεσματικής δημοσιονομικής πολιτικής είναι πολύ περιορισμένη στη σημερινή συγκυρία. Δεν αφήνουν πολλά περιθώρια πρωτοβουλιών αλλά κυρίως δημοσιονομικής χαλάρωσης.


Ο γενικός διευθυντής Global Markets, Institutional Asset Management and Services του ομίλου κ. Φωκίων Καραβίας κήρυξε την έναρξη της ημερίδας σημειώνοντας: "Τις τελευταίες εβδομάδες όλοι γινόμαστε μάρτυρες μιας πρωτοφανούς σε μέγεθος παρέμβασης των κυβερνήσεων σε παγκόσμιο επίπεδο, με στόχους πρώτον τη σταθεροποίηση των τραπεζών, που όπως φαίνεται επιτυγχάνεται, και δεύτερον την ελαχιστοποίηση των συνεπειών στην πραγματική οικονομία, στόχος του οποίου η επίτευξη παραμένει αβέβαιη. Είναι γνωστό ότι κάθε κρίση δημιουργεί ευκαιρίες, αλλά μόνο η σωστή κατανόηση και ενημέρωση για τα γεγονότα επιτρέπουν την εκμετάλλευση των ευκαιριών αυτών. 


Ο  επικεφαλής οικονομολόγος της BNP Paribas κ. Paul Mortimer-Lee παρουσίασε τις απόψεις του για την πορεία των κυριότερων οικονομιών τα επόμενα 2 χρόνια. Κύριο μήνυμα της ομιλίας του ήταν ότι ακόμα δεν έχουμε δει τα χειρότερα όσον αφορά στις επιπτώσεις στην πραγματική οικονομία της διεθνούς χρηματοπιστωτικής κρίσης. Οι οικονομίες των ΗΠΑ, της ευρωζώνης και της Ιαπωνίας αναμένεται να συνεχίσουν να βρίσκονται σε ύφεση και το 2009 και να επανέρχονται σε θετικούς, αν και χαμηλούς, ρυθμούς ανάπτυξης το 2010. Η ανάπτυξη στην Ελλάδα αναμένεται να υποχωρήσει στο 1% το 2009 και να ανέλθει στο 2,3% το 2010, ενώ ο πληθωρισμός θα υποχωρήσει αισθητά το 2009. Οι δείκτες καταναλωτικής εμπιστοσύνης παγκοσμίως χειροτερεύουν συνεχώς.

Η αγορά εργασίας των ΗΠΑ είναι πιεσμένη και η εμπειρία από προηγούμενες υφέσεις δείχνει ότι ο ρυθμός απώλειας θέσεων εργασίας θα αυξηθεί. Οι επιχειρηματικές επενδύσεις θα μειωθούν εξαιτίας και του περιορισμού των διαθέσιμων πιστώσεων. Η ευρωζώνη βρίσκεται και αυτή μπροστά σε μεγάλη ύφεση κυρίως λόγω μειωμένης καταναλωτικής ζήτησης παρά την ισχυρή αγορά εργασίας. Η άνοδος της ανεργίας στις ΗΠΑ μεγαλώνει τον κίνδυνο του αποπληθωρισμού, ενώ στην ευρωζώνη η πτώση των τιμών ενέργειας και τροφίμων βοηθά στην αποκλιμάκωση του πληθωρισμού από τα πρόσφατα υψηλά επίπεδα. Η συσσώρευση αναξιοποίητου παραγωγικού δυναμικού θα μειώσει περαιτέρω τον δομικό πληθωρισμό στις ανεπτυγμένες οικονομίες, ίσως περισσότερο απ' ό,τι είναι ασφαλές.

Στις ΗΠΑ και στην ευρωζώνη αναμένονται περαιτέρω μειώσεις στα επιτόκια των κεντρικών τραπεζών αν και αυτό πιθανότατα δεν θα αποδειχτεί αποτελεσματικό. Χρειάζεται η αξιοποίηση άλλων εργαλείων πολιτικής, όπως ο δανεισμός και σε μη τράπεζες και ο δανεισμός πέραν του βραχυπρόθεσμου. Το ενεργητικό των κεντρικών τραπεζών πρέπει να αυξηθεί, ενώ οι τιμές των περιουσιακών στοιχείων χρειάζεται να ενισχυθούν ακόμα και με απευθείας αγορές.

Στη συνέχεια, τον λόγο πήρε ο επικεφαλής οικονομολόγος για την ευρωζώνη της Deutsche Bank κ. Mark Wall. Σύμφωνα με τον κ. Wall, η παγκόσμια ανάπτυξη το 2009 θα είναι η χαμηλότερη από το 1982 και η κρίση θα επηρεάσει όλες τις οικονομίες του κόσμου ανεξαιρέτως. Οι προβλέψεις για το 2009 είναι αρνητικοί ρυθμοί ανάπτυξης για τις ανεπτυγμένες οικονομίες και μειωμένοι ρυθμοί για τις αναπτυσσόμενες. Τα σημάδια της επερχόμενης ύφεσης στις πραγματικές οικονομίες ήταν ήδη ορατά πριν από την κατάρρευση της Lehman. Σημεία-κλειδιά για την ανάκαμψη της ευρωζώνης είναι τα δημοσιονομικά πακέτα στην ευρωζώνη αλλά και στις ΗΠΑ, η αύξηση των διαθέσιμων πιστώσεων και η εκμετάλλευση των ανταγωνιστικών πλεονεκτημάτων των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων στις αναδυόμενες αγορές.

Οι κεντρικές τράπεζες ΕΚΤ και Fed πρέπει να λάβουν υπόψη τους την απειλή του αποπληθωρισμού. Οι κίνδυνοι για την οικονομία της ευρωζώνης συνοψίζονται στην αναποτελεσματικότητα της δημοσιονομικής πολιτικής, μια μεγαλύτερη από το αναμενόμενο ύφεση στην ανατολική Ευρώπη, στην αναχρηματοδότηση του επιχειρηματικού δανεισμού, στον αυξημένο σε σχέση με το παρελθόν συγχρονισμό των ευρωπαϊκών οικονομιών και στους θεσμικούς περιορισμούς. Τα συμπεράσματα για την παγκόσμια οικονομία είναι ότι η πιστωτική κρίση μετατράπηκε σε οικονομική, η αντίδραση κυβερνήσεων και κεντρικών τραπεζών ήταν ισχυρή, αλλά είναι πολύ νωρίς για να μιλήσουμε για τις δυνατότητες ανάκαμψης.

Η επενδυτική στρατηγική που προτείνει θεωρεί την ευρωζώνη πιο ελκυστική από τις ΗΠΑ όσον αφορά στα επιτόκια, ενώ οι ευκαιρίες για μακροπρόθεσμους επενδυτές είναι μοναδικές. Οι μετοχές θα συνεχίσουν να πιέζονται ανάλογα και με το πότε αναμένεται η ανάκαμψη και οι τιμές του πετρελαίου θα κινηθούν ακόμα χαμηλότερα, προτού αρχίσουν να ανεβαίνουν ξανά.

Τον λόγο έλαβε στη συνέχεια ο οικονομικός σύμβουλος του ομίλου Eurobank EFG κ. Γκίκας Χαρδούβελης. Ο κ. Χαρδούβελης εξήγησε ότι η διεθνής χρηματοοικονομική κρίση πηγάζει σήμερα από δύο κύρια προβλήματα: από έλλειψη κεφαλαίων και από έλλειψη ρευστότητας. Η έλλειψη κεφαλαίων (αφερεγγυότητα) έχει ως επί το πλείστον επουλωθεί μετά τις παρεμβάσεις των κυβερνήσεων. Οι συνολικές απομειώσεις μέχρι τώρα (1/12/2008) στους χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς υπολογίζονται σε $965,1 δισ. ενώ τα συνολικά κεφάλαια που συγκεντρώθηκαν για να τις καλύψουν σε $869,9 δισ., αφήνοντας ένα κενό μόλις $95,2 δισ.

Η εικόνα μέχρι πριν από πέντε μήνες (30/6/2008) ήταν διαφορετική, με τις απομειώσεις να υπολογίζονται σε $658,5 δισ. και τα συνολικά κεφάλαια που συγκεντρώθηκαν σε $355,3 δισ. αφήνοντας ένα κενό $303,2 δις. Το κενό καλύφθηκε χάρη στις άμεσες και σωτήριες ενέργειες κεντρικών τραπεζών και κυβερνήσεων και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού για κεφαλαιακή ενίσχυση των πληγέντων χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων.

Η έλλειψη ρευστότητας, όμως, παραμένει και κάνει επισφαλείς τις οποιεσδήποτε προβλέψεις ανάκαμψης, αφού συνεχίζει να δημιουργεί πίεση για απομόχλευση. Η απομόχλευση είναι αυτή που μεταφέρει την κρίση από τον χρηματοοικονομικό χώρο στην πραγματική οικονομία, καθώς οι τράπεζες προσπαθούν να περιορίσουν το μέγεθός τους μέσω μείωσης των δανείων τους, αφού δεν δύνανται να βρουν την απαραίτητη ρευστότητα για να υποστηρίξουν τις δραστηριότητές τους.

Έτσι, θεσπίζουν αυστηρότερα πιστωτικά κριτήρια και οδηγούν τις επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά σε συρρίκνωση των δραστηριοτήτων τους, γεγονός που σημαίνει μείωση του προσωπικού, αύξηση της ανεργίας, λιγότερο εισόδημα και επιμήκυνση της ύφεσης.

Οι επιπτώσεις της διεθνούς χρηματοπιστωτικής κρίσης έχουν αρχίσει πλέον να γίνονται εμφανείς στις πραγματικές οικονομίες. Πλήττονται όχι μόνο χώρες όπως οι ΗΠΑ, που βρέθηκαν στο επίκεντρο της κρίσης, αλλά και οι οικονομίες όλων των χωρών, ανεπτυγμένων και αναπτυσσόμενων. Οι προβλέψεις των κυριότερων διεθνών οικονομικών οργανισμών για την πορεία της παγκόσμιας ανάπτυξης είναι απαισιόδοξες. Ήδη το δεύτερο μισό του 2008 η ανάπτυξη σε πολλές ανεπτυγμένες οικονομίες, όπως αυτή των ΗΠΑ, πέρασε σε αρνητικό έδαφος και η ύφεση θα συνεχιστεί τουλάχιστον και στο πρώτο μισό του 2009. Με βάση την προηγούμενη εμπειρία, η συνολική επίδραση αναμένεται να είναι ιδιαίτερα ισχυρή.

Συγκεκριμένα, μελέτη του ΔΝΤ για τις υφέσεις του παρελθόντος στις κυριότερες οικονομίες κατέληξε στο συμπέρασμα ότι υφέσεις, όπως η σημερινή, που σχετίζονται με πτώσεις στις τιμές των ακινήτων και με περιορισμό των πιστώσεων, είναι πιο βαθιές και διαρκούν περισσότερο από τις τυπικές υφέσεις.

Μετά τα μέσα του 2009, οι ρυθμοί ανάπτυξης αναμένεται να ξαναγίνουν θετικοί, χάρη και στα μέτρα ενίσχυσης των οικονομιών και των τραπεζικών τους συστημάτων που λαμβάνουν οι κυβερνήσεις σε όλο τον κόσμο. Η ανάπτυξη, όμως, αναμένεται να παραμείνει αναιμική και κατά το 2010 εντείνοντας τις συνέπειες της παρούσας ύφεσης.

Η κρίση και οι επιπτώσεις της στην πραγματική οικονομία δεν θα αφήσουν ανεπηρέαστο το διεθνές εμπόριο. Το διεθνές εμπόριο είναι διαχρονικά πολύ ευαίσθητο σε μεταβολές του ΑΕΠ. Ο μέσος όρος αύξησης του πραγματικού ΑΕΠ την περίοδο 1980 - 2008 ήταν 3,3%, ενώ η αντίστοιχη αύξηση του παγκόσμιου εμπορίου ήταν 6,7%.

Η οικονομετρική ανάλυση δείχνει ότι ελαστικότητα του εμπορίου ως προς την οικονομική δραστηριότητα ήταν 2,3, δηλαδή η πτώση της παγκόσμιας οικονομικής δραστηριότητας κατά μία ποσοστιαία μονάδα οδηγεί σε κάμψη του παγκόσμιου εμπορίου κατά 2,3 ποσοστιαίες μονάδες. Έτσι, η προβλεπόμενη μεγάλη πτώση του παγκόσμιου ΑΕΠ οδηγεί σε συρρίκνωση του ρυθμού ανάπτυξης του παγκόσμιου εμπορίου το 2009 στο 4,5%.

Η πρόσφατη μείωση των τιμών του πετρελαίου και των εμπορευμάτων, σε συνδυασμό με την επιβράδυνση της οικονομικής ανάπτυξης, αναμένεται να οδηγήσουν σε αποκλιμάκωση των πληθωριστικών πιέσεων παγκοσμίως. Η μείωση των πληθωριστικών κινδύνων επιτρέπει στις κεντρικές τράπεζες των περισσότερων ανεπτυγμένων χωρών να προβούν σε περαιτέρω μειώσεις των επιτοκίων για να στηρίξουν την πραγματική οικονομία.

Ο κ. Χαρδούβελης τόνισε ότι η πιθανότητα να εισέλθει η παγκόσμια οικονομία σε καθεστώς έντονου αποπληθωρισμού, παρόμοιου με αυτό της Ιαπωνίας στην προηγούμενη δεκαετία, είναι μικρή. Ο λόγος είναι ότι οι κεντρικές τράπεζες και κυβερνήσεις έχουν δράσει έγκαιρα στις μέρες μας, παρέχοντας την απαραίτητη κεφαλαιακή ενίσχυση και ρευστότητα στο παγκόσμιο οικονομικό σύστημα.

O κ. Χαρδούβελης αναφέρθηκε επίσης στις επιπτώσεις της κρίσης στη Νέα Ευρώπη. Το ρίσκο επένδυσης στην περιοχή έχει αυξηθεί σημαντικά.

Το 2009 θα είναι χρονιά κάμψης των ρυθμών ανάπτυξης των χωρών της περιοχής.

Ωστόσο, η περιοχή θα συνεχίσει να αναπτύσσεται και να συγκλίνει μακροπρόθεσμα με την ευρωζώνη.

Βραχυπρόθεσμα, η περιοχή βρίσκεται ενώπιον τριών βασικών κινδύνων:

- Απότομη επιβράδυνση στους ρυθμούς πιστωτικής επέκτασης, η οποία ωστόσο δεν θα έχει τα ίδια υφεσιακά αποτελέσματα όπως στις βαλτικές χώρες.
- Επιδείνωση των μη εξυπηρετούμενων δανείων εξαιτίας του συναλλαγματικού κινδύνου που υπάρχει στα δανειακά χαρτοφυλάκια των τραπεζών.
- Απότομη επιβράδυνση των κεφαλαιακών εισροών που χρηματοδοτούν τα διογκωμένα ελλείμματα τρεχουσών συναλλαγών και αναχρηματοδοτούν το εξωτερικό χρέος των χωρών.

**Η πλήρης παρουσίαση της Eurobank για τις προοπτικές των παγκόσμιων αγορών δημοσιεύεται στη δεξιά στήλη "Συνοδευτικό Υλικό".