Το τέλος του τουρκικού μοντέλου

Το μετριοπαθές ισλαμικό κόμμα AKP του Ταγίπ Ερντογάν είχε υποσχεθεί οικονομική ανάπτυξη και μεταρρύθμιση αλλά έχει μετατραπεί σε όχημα κατάχρησης εξουσίας, υποστηρίζει ο ανταποκριτής της WSJ στην Τουρκία, Joe Parkinson.

Σύμφωνα με τον κ. Parkinson, ο κ. Ερντογάν πέρασε το μεγαλύτερο μέρος των δύο πρώτων θητειών του προσπαθώντας να εκσυγχρονίσει την οικονομία, να επαναφέρει την σταθερότητα και να τιθασεύσει τον στρατιωτικό κατεστημένο που είχε επιχειρήσει τέσσερα πραξικοπήματα σε τέσσερις δεκαετίες.

Ωστόσο, όσο περισσότερη δύναμη αποκτούσε τόσο μεγάλωνε η φιλοδοξία του να δημιουργήσει την «Νέα Τουρκία» στο πρότυπο των Οθωμανών. Παραμέρισε τους τεχνοκράτες και μεταρρυθμιστές και προσπάθησε να συγκεντρώσει στα χέρια του περισσότερες εξουσίες.

Όταν έβρισκε αντιστάσεις, χρησιμοποιούσε τον κρατικό μηχανισμό και τα μέσα ενημέρωσης για να καταγγείλει τους επικριτές του ως προδότες και εχθρούς.

Την ίδια στιγμή, τα οικονομικά επιτεύγματα που είχαν κάνει δημοφιλή τον κ. Ερντογάν αντικαταστάθηκαν από προβληματισμό για τις προοπτικές της οικονομίας, με την τουρκική λίρα να έχει χάσει το 25% της αξίας της από τον Ιανουάριο. Επιπλέον, η τριετής ειρηνευτική διαδικασία ανάμεσα στην Άγκυρα και τους Κούρδους μαχητές έχει καταρρεύσει, ενώ η Τουρκία μπαίνει όλο και πιο βαθιά στον εμφύλιο πόλεμο της γειτονικής Συρίας. Σε όλα αυτά ήρθε να προστεθεί το τρομοκρατικό χτύπημα στην Άγκυρα που σκότωσε 102 ανθρώπους.

Εν τω μεταξύ, το πολιτικό θερμόμετρο έχει ανέβει στα ύψη. Τα κόμματα της αντιπολίτευσης προειδοποιούν ότι ο κ. Ερντογάν έχει φέρει την χώρα στα πρόθυρα του εμφυλίου πολέμου, ενώ οι αξιωματούχοι του AKP υποστηρίζουν ότι μόνο αυτοί μπορούν να αποτρέψουν το χάος. Η ατμόσφαιρα είναι τόσο τοξική που πολλοί από τους χιλιάδες Τούρκους που επέστρεψαν από το εξωτερικό τα τελευταία χρόνια σκέφτονται να ξαναφύγουν.

«Γίνεται πολύ δύσκολο να αναπνεύσεις σε αυτήν την χώρα εξαιτίας της πόλωσης» δήλωσε στην WSJ δικηγόρος που επέστρεψε στην Τουρκία από το Λονδίνο στις αρχές του 2000 για να στήσει την δική του νομική εταιρεία. «Πολλοί κάνουν αιτήσεις για διαβατήρια στο Ηνωμένο Βασίλειο, στην Πορτογαλία και στην Ισπανία».

Το ΑΚP απορρίπτει την κριτική αυτή και λέει ότι η Τουρκία παραμένει μια σταθερή δημοκρατία, ενώ κάποιοι από τους υποστηρικτές του βλέπουν συνομωσίες της Δύσης πίσω από τα τελευταία προβλήματα της χώρας.

Αλλά σύμφωνα με τον κ. Parkinson η χώρα έχει αρχίσει να μοιάζει με τους Άραβες γείτονες της. Όπως επισημαίνει, πολλοί αναλυτές ανέμεναν ότι η Αραβική Άνοιξη θα έστρεφε τις χώρες αυτές προς το τουρκικό μοντέλο. Αντίθετα, η Τουρκία φαίνεται να κατρακυλάει προς τον εμφύλιο πόλεμο που μαστίζει την γειτονική Συρία.

Αξιωματούχοι των ΗΠΑ και της Ε.Ε. ήλπιζαν κάποτε ότι το παράδειγμα του AKP θα ενθάρρυνε τα μετριοπαθή ισλαμικά κόμματα να αναδυθούν ως δημοκρατικοί σύμμαχοι. Οι ελπίδες αυτές έχουν πλέον εγκαταλειφθεί. Η καθοδική πορεία της Τουρκίας έχει ενισχύσει όσους υποστηρίζουν ότι η Ουάσιγκτον πρέπει να στηρίξει την αυταρχική σταθερότητα στην Μέση Ανατολή και όχι τις δημοκρατικές ομάδες που έχουν συμμαχήσει με ισλαμικά κόμματα.

Στο κέντρο της στροφής αυτής βρίσκεται ο ίδιος ο κ. Ερντογάν ο οποίος έχει γίνει αυταρχικός και διχαστικός στην ρητορική και τις δράσεις του, πραγματοποιώντας καμπάνιες κατά των ξένων δυνάμεων και των εγχώριων επικριτών.

Όπως αναφέρει ο κ. Parkinson, πριν από πέντε χρόνια το AKP θεωρούνταν ένας συντηρητικός συνασπισμός που περιλάμβανε φιλελεύθερους και τεχνοκράτες.

Αλλά ο κ. Ερντογάν το ανασυγκρότησε έτσι ώστε να αντανακλά το όραμα του για το συντηρητικό Ισλάμ.

«Αυτό που ξεκίνησε σαν ένα εντυπωσιακό πολιτικό ταξίδι οδεύει προς μια καταστροφή» ανέφερε πρώην βουλευτής του AKP. «Xάθηκε μια τεράστια ευκαιρία και δεν ήταν ανάγκη να γίνει έτσι».

Η επίθεση στην Άγκυρα «ήταν η δική μας 9/11, αλλά δεν μας ένωσε» δήλωσε ο επικεφαλής του τουρκικού ερευνητικού προγράμματος στο Ινστιτούτου Ουάσιγκτον. «Μας δίχασε».