Το ΑΕΠ και οι... «συνταγές μαγειρικής»

Υπάρχει ένας αριθμός στην οικονομία που μπορεί να κάνει τη ζωή των πολιτών ευκολότερη ή δυσκολότερη. Πρόκειται για το ΑΕΠ. Επηρεάζει μία σειρά οικονομικών μεγεθών, όπως για παράδειγμα το χρέος, αλλά και την εικόνα της οικονομίας (ύφεση, ανάκακαμψη κ.ά.).

Για παράδειγμα, η καθημερινότητα των Ελλήνων αλλά και των άλλων Ευρωπαίων του νότου,είναι άμεσα συνδεδεμένη με τη διακύμανση αυτού του «μαγικού αριθμού». Και το ερώτημα είναι πόσο αντιπροσωπευτικές είναι οι μετρήσεις που γίνονται.

Η δόμηση των στατιστικών του ΑΕΠ δεν ήταν απλή, ακόμα και σε εκείνες τις πρώτες ημέρες της επινόησής τους, όταν η οικονομία ήταν λιγότερο πολύπλοκη από όσο είναι σήμερα.

Χρειάστηκαν δεκαετίες σε κάμποσες χώρες ώστε να δημιουργήσουν εθνικούς λογαριασμούς και στους οικονομολόγους και στατιστικολόγους ώστε να συστήσουν μεθόδους για τη σύγκριση του ΑΕΠ στην πάροδο του χρόνου και μεταξύ κρατών. Και η δουλειά συνεχίζεται ως σήμερα. Καθώς συνεχώς προστίθενται ή αφαιρούνται δραστηριότητες στις μετρήσεις.

Τελευταία εξέλιξη: Η Σουηδία, η Αυστρία, η Φινλανδία, η Σλοβενία και η Μεγάλη Βρετανία θα συνυπολογίζουν τα έσοδα από την πορνεία και τη χρήση ναρκωτικών, για να προσδιορίσουν το ύψος της οικονομίας τους. Μόνο στη Βρετανία, το ΑΕΠ θα αυξηθεί κατά 12 δισ. ευρώ περίπου.

Όπως εκτιμά το βρετανικό Γραφείο Στατιστικών, η πώληση ναρκωτικών απέφερε 5,4 δισεκατομμύρια ευρώ (4,4 δισ. στερλίνες), το 2009. Με τη γνωστή βρετανική τυπικότητα, οι γραφειοκράτες υπολόγισαν και τα έσοδα από την πορνεία: 60.880 ιερόδουλες, επί 25 πελάτες την εβδομάδα, επί 82,5 ευρώ η συνεύρεση. Σύνολο, 6,5 δισ. ευρώ (5,3 δισ. στερλίνες), με τιμές 2009. Στις μη καταγραφείσες επίσημα δραστηριότητες, θα προστεθούν επίσης φιλανθρωπίες και «μερεμέτια», που αναμένεται να ανεβάσουν το βρετανικό ΑΕΠ κατά 12,3 δισ. ευρώ (10 δισ. στερλίνες).

Πρέπει να σημειωθεί ότι ανάλογο αίτημα, για να περιληφθούν τα έσοδα από την παραοικονομία στο ΑΕΠ, είχε καταθέσει η Ελλάδα το 2006, αλλά το αίτημα είχε απορριφθεί από τη Eurostat.

Το σίγουρο είναι ότι οι στατιστικολόγοι ασχολούνται συνεχώς με το ποιες δραστηριότητες θα πρέπει να υπολογίζονται στον υπολογισμό του ΑΕΠ. Η συζήτηση μάλιστα στις ΗΠΑ επικεντρώνεται σε τρία σημεία:

Το πρώτο είναι η οικονομική πολυπλοκότητα, όπως καθοδηγείται από την καινοτομία, τη συνεχή εισαγωγή νέων προϊόντων και υπηρεσιών, καθώς και την αυξανόμενη παγκοσμιοποίηση των αλυσίδων παραγωγής.

Το δεύτερο είναι η αύξηση του μεριδίου των υπηρεσιών και των άυλων περιουσιακών στοιχείων στις προηγμένες οικονομίες, συμπεριλαμβανομένων των online δραστηριοτήτων που δεν έχουν τιμή.

Το τρίτο είναι το επείγον ζήτημα της αειφορίας - αν η εξάντληση των πόρων και των περιουσιακών στοιχείων τώρα θα υπονομεύσει τη δυνητική αύξηση του ΑΕΠ στο μέλλον.

Η αλήθεια είναι ότι υπάρχουν πολλά πράγματα που το ΑΕΠ αγνοεί εντελώς. Δεν έχει τίποτε να πει για την περιβαλλοντική ζημιά που προκαλεί η παραγωγή αγαθών και υπηρεσιών. Και παρόλο που η αύξηση του ΑΕΠ εκλαμβάνεται ως υποκατάστατο για την πρόοδο, δεν είχε ποτέ την πρόθεση να μετρήσει την ευτυχία ή την ευημερία. Τέλος, καθώς τα κράτη παλεύουν με την παγκόσμια ύφεση του 2007-2008, ορισμένοι αναρωτιούνται σοβαρά αν το μοντέλο υπερεκτιμά τη συνεισφορά των χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών στην οικονομία.

Ενα σημαντικό πρόβλημα που έχουν εντοπίσει οι οικονομολόγοι, είναι ότι για τον υπολογισμό του ΑΕΠ δεν λαμβάνεται υπόψη η διαφορετικότητα. Οι επίσημοι οργανισμοί απλώς δεν ρωτούν. Σε έρευνες, ρωτούν τους κατασκευαστές υποδημάτων για τον όγκο, τον αριθμό των ζευγαριών και τις τιμές, αλλά όχι για τον αριθμό των διαφορετικών στυλ. Μετράνε τις υψηλής τεχνολογίας μπότες για περπάτημα, τα παπούτσια για τρέξιμο που προστατεύουν τα γόνατα και τους αστραγάλους, τις γόβες, τα παπούτσια που ασκούν τους μηρούς, τα πανέμορφα κόκκινα ψηλοτάκουνα παπούτσια, τα άσχημα αλλά εξαιρετικά άνετα σανδάλια και τα πάνινα παπούτσια που κάποιος μπορεί να σχεδιάσει ο ίδιος online, απλώς ως παπούτσια.

Η πολυπλοκότητα υπερβαίνει τον αριθμό των προϊόντων. Τα περισσότερα αγαθά φτιάχνονται τώρα μέσω παγκόσμιων αλυσίδων εφοδιασμού. Τα εξαρτήματά τους κατασκευάζονται σε διάφορες χώρες, αποστέλλονται από όλο τον κόσμο για να συναρμολογηθούν σε ένα μέρος και στη συνέχεια αποστέλλονται στις αγορές προορισμού τους. Αυτό είναι αληθές για φαινομενικά απλά προϊόντα, όπως τα πουκάμισα, αλλά και εξελιγμένα, όπως το iPhone.

Οι δείκτες τιμών και συνεπώς το ΑΕΠ δεν αποτυπώνουν τις μεγάλες μειώσεις των τιμών που έρχονται με την εξωτερική ανάθεση (outsourcing).

Με τη σειρά τους, οι τιμές εισαγωγών έχουν υπερεκτιμηθεί σε μεγάλο βαθμό και ο όγκος των εισαγωγών έχει υποεκτιμηθεί. Επιπλέον, οι συμβατικές εμπορικές στατιστικές δεν συμψηφίζουν την προστιθέμενη αξία από τα ενδιάμεσα στάδια: τα στοιχεία τού αμερικανικού ισοζυγίου πληρωμών καταγράφουν μόνο το σύνολο της τελικής αξίας τού iPhone όταν εισάγεται από την Κίνα.

Όλα αυτά οδηγούν στην αίσθηση ότι διευρύνεται ανησυχητικά πολύ το χάσμα μεταξύ αυτών που μετρά το ΑΕΠ και της συνολικής οικονομικής ευημερίας. Ο Brynjolfsson και ο Joo Hee Oh, ένας μεταδιδακτορικός συνεργάτης στο MIT, εκτιμούν ότι υπήρξε ένα μη καταγεγραμμένο «πλεόνασμα του καταναλωτή» περίπου 300 δισεκατομμυρίων δολαρίων το χρόνο για μία δεκαετία, που προέκυψε από την πρόσβαση σε δωρεάν online υπηρεσίες, όπως το Facebook, το Wikipedia, το Craigslist και το Google.

Ο Hal Varian, επικεφαλής οικονομολόγος της Google, εκτιμά ότι η δωρεάν υπηρεσία αναζήτησης της Google αξίζει 150 δισεκατομμύρια δολάρια το χρόνο για τους χρήστες. Φυσικά θα έλεγε κάτι τέτοιο, αλλά οι υπολογισμοί του φαίνονται λογικοί. Ο οικονομολόγος Michael Mandel ισχυρίστηκε ότι τα δεδομένα ή οι πληροφορίες, θα πρέπει να προστεθούν ως μια τρίτη κατηγορία στα αγαθά και τις υπηρεσίες. Ο ίδιος εκτιμά ότι η τρίτη κατηγορία θα προσθέσει 0,6 ποσοστιαία μονάδα στην αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ των ΗΠΑ το 2012 - σημαντική διαφορά.

Πηγή: Premium.paratiritis.gr