* Οι πίνακες που αφορούν, μεταξύ άλλων, στα μεγαλύτερα sovereign wealth funds σήμερα δημοσιεύονται στη δεξιά στήλη "Συνοδευτικό Υλικό".

H ανάπτυξη των κρατικών επενδυτικών κεφαλαίων (Sovereign Wealth Funds - SWFs) τα τελευταία έτη είναι εκρηκτική και ο ρόλος τους στις διεθνείς κεφαλαιαγορές συνεχώς αυξανόμενος, αφού, από σχεδόν άγνωστοι παίκτες στις αγορές μερικά χρόνια πριν, τώρα αποτελούν σημαντικό θέμα συζήτησης σε όλα τα μέσα.

Το ΔΝΤ ορίζει ως κρατικό επενδυτικό κεφάλαιο κάθε fund που δημιουργείται ή ανήκει σε κυβερνήσεις, το οποίο έχει σκοπό τη διαχείριση ξένων περιουσιακών στοιχείων ενεργητικού με μακροπρόθεσμο χρονικό ορίζοντα.

Τα Sovereign Wealth Funds είναι οργανισμοί διαχείρισης κρατικών επενδύσεων σε ξένα στοιχεία ενεργητικού και όχι ταμεία διαχείρισης συνταξιοδοτικών αποθεματικών ή οργανισμοί διαχείρισης αποθεματικών.

Τα SWFs συγκροτούνται από επενδύσεις σε μετοχές, ομόλογα, ακίνητα ή άλλα μέσα που μπορεί να δημιουργήσουν έσοδα ή πλεονάσματα. Μερικές από τις πηγές εσόδων για τα SWFs μπορεί να είναι τα πλεονάσματα του ισοζυγίου πληρωμών, ή του κρατικού προϋπολογισμού, ή των εσόδων από τις επίσημες πράξεις στις αγορές συναλλάγματος, τα έσοδα από εξαγωγές βασικών εμπορευμάτων όπως το πετρέλαιο ή τα έσοδα από τις ιδιωτικοποιήσεις κρατικής περιουσίας. 

Πού επενδύουν

Κάποια SWFs μπορούν να επενδύσουν εμμέσως σε κρατικές επιχειρήσεις, ενώ βασική παράμετρος των επενδύσεών τους είναι η απόδοση και όχι η ευκολία ρευστοποίησης της επένδυσης, οπότε τείνουν να εμφανίζουν μεγαλύτερη ανοχή ως προς τον κίνδυνο σε σχέση με άλλες μορφές παραδοσιακών επενδυτικών κεφαλαίων.

Τα κρατικά επενδυτικά κεφάλαια μπορεί να βασίζουν την προέλευση και τη δημιουργία τους είτε σε έσοδα ή σε φόρους από τις εξαγωγές βασικών προϊόντων -όπως, για παράδειγμα, το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο (commodities based SWFs)- είτε σε μεταφορές περιουσιακών στοιχείων από τον επίσημο κρατικό τομέα (non commodity SWFs).

Ωστόσο, περιουσιακά στοιχεία των κρατικών επενδυτικών κεφαλαίων δεν μπορούν να είναι τα συναλλαγματικά αποθεματικά των κεντρικών τραπεζών σε ξένο νόμισμα που χρησιμοποιούνται για τη χάραξη της νομισματικής πολιτικής, οι κρατικές επιχειρήσεις με την παραδοσιακή έννοια ή τα συνταξιοδοτικά ταμεία που χρηματοδοτούνται από τις εισφορές των εργαζομένων και των εργοδοτών, όπως π.χ. το ΙΚΑ.

Πώς λειτουργούν

Η νομική μορφή ενός κρατικού επενδυτικού κεφαλαίου μπορεί να είναι ένα pool επενδύσεων ή απλώς μία εταιρεία ή ένας οργανισμός. Πιθανώς λόγω της πολύ διαφορετικής φύσης των κρατικών επενδυτικών κεφαλαίων, δεν υπάρχει ακόμα κάποιο κοινό πλαίσιο για την υποβολή των εκθέσεων των αποτελεσμάτων τους και τόσο το ΔΝΤ όσο και ο ΟΟΣΑ εργάζονται προς αυτήν την κατεύθυνση.
 
Ωστόσο, τα θέματα διαφάνειας είναι ένα «αγκάθι» στην εύρυθμη λειτουργία των περισσότερων SWFs, τα οποία ακολουθούν διαφορετικούς κανόνες από τα παραδοσιακά επενδυτικά κεφάλαια.

Σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα στοιχεία, υφίστανται περισσότερα από 50 κρατικά επενδυτικά κεφάλαια, ενώ βάσει υπολογισμών και εκτιμήσεων το συνολικό ποσό που διαχειρίζονται είναι περίπου 4,66 τρισ. δολάρια, έναντι 4 τρισ. δολαρίων στις αρχές του έτους και 3,2 τρισ. δολαρίων στις αρχές του 2007.

Όπως εκτιμά το ΔΝΤ, οι αναδυόμενες αγορές θα είναι οι μεγαλύτερες δυνάμεις στον χώρο τα επόμενα έτη, ενώ αναμένει ότι σωρευτικά θα προστίθενται 800 - 900 δισ. δολάρια ετησίως στα SWFs και το 2012 το συνολικό ποσό προς διαχείριση μπορεί να ξεπεράσει τα 6 τρισ. δολάρια.

Η προέλευσή τους

Οι περιοχές με τη μεγαλύτερη συγκέντρωση κρατικών επενδυτικών κεφαλαίων, όπως είναι μάλλον αναμενόμενο, είναι η Ασία και η Μέση Ανατολή, οι οποίες, σύμφωνα με τα τελευταία υπάρχοντα στοιχεία, διαθέτουν σχεδόν το 75% των συνολικών κεφαλαίων υπό διαχείριση. Σε μεγάλο βαθμό, τα πρώτα SWFs δημιουργήθηκαν από κράτη με μεγάλα πλεονάσματα στα ισοζύγια πληρωμών τους λόγω των εξαγωγών σε εμπορεύματα με μεγάλη ζήτηση, όπως το πετρέλαιο ή το φυσικό αέριο.

Οι περισσότερες από τις χώρες της Μέσης Ανατολής, για παράδειγμα, «είδαν» τη μετά πετρέλαιο εποχή και την έλλειψη εσόδων που θα είχαν σε συνδυασμό με τη μονοδιάστατη φύση των οικονομιών τους, οπότε αποφάσισαν ένα μέρος των πλεονασμάτων τους να επενδυθεί σε άλλους τομείς στο εξωτερικό, με γνώμονα τη μακροπρόθεσμη απόδοση, προκειμένου να εξισορροπήσουν τις απώλειες εσόδων που θα είχαν, διαφοροποιώντας ταυτόχρονα το χαρτοφυλάκιο των εσόδων τους.

Τα πρώτα κρατικά επενδυτικά κεφάλαια δημιουργήθηκαν στη δεκαετία του 1950 από το Κουβέιτ, βάσει των εσόδων από πετρέλαιο, και από το Κιριμπάτι, βάσει των εξαγωγών σε φωσφορικά άλατα.

Οι μεγάλοι παίκτες

Τα δέκα μεγαλύτερα κρατικά επενδυτικά κεφάλαια προέρχονται κυρίως από τα Εμιράτα του Κόλπου, ενώ η μοναδική ευρωπαϊκή χώρα με αξιόλογη συμμετοχή είναι η Νορβηγία με το Government Pension Fund, που ξεκίνησε από τα έσοδα του πετρελαίου στη Βόρεια Θάλασσα.

* Ο μεγαλύτερος βραχίονας κρατικών επενδυτικών κεφαλαίων του εμιράτου του Αμπού Ντάμπι είναι το Abu Dhabi Investment Αuthority, που ιδρύθηκε το 1976, αμέσως μετά την πρώτη πετρελαϊκή κρίση, με την εκτόξευση των τιμών του πετρελαίου στα ύψη, το οποίο διαθέτει 627 δισ. δολάρια υπό διαχείριση.

Ωστόσο, το συγκεκριμένο εμιράτο έχει άλλα τέσσερα κρατικά επενδυτικά κεφάλαια, το Abu Dhabi Investment Council, το International Petroleum Investment Company, το Mubadala Development Company και το Emirates Investment Authority. Σύμφωνα με εκτιμήσεις, το συνολικό ποσό των κεφαλαίων ανέρχεται σε 800 δισ. δολάρια. Το Abu Dhabi Investment Αuthority τοποθετείται κυρίως σε μετοχές με μίνιμουμ ποσοστό 45%.

* Δεύτερο από πλευράς κεφαλαίων είναι το fund της Νορβηγίας, με 571,5 δισ. δολάρια, το οποίο έχει σημαντική θέση τόσο σε ελληνικούς μετοχικούς τίτλους όσο και σε ελληνικά ομόλογα και τοποθετείται κατά 60%/35%/5% σε μετοχές, ομόλογα και ακίνητα εκτός Νορβηγίας, ενώ αποτελεί μέτρο σύγκρισης σε όρους διαφάνειας για τα άλλα SWFs.

* Το τρίτο σε μέγεθος SWF είναι ο κινεζικός βραχίονας επενδύσεων στο εξωτερικό Safe Investment Company, με 568 δισ. δολάρια υπό διαχείριση. Οι άμεσες ξένες επενδύσεις αποτελούν το 50% του fund, ενώ το 37,5% είναι τοποθετημένο σε ομόλογα και το 12,5% σε μετοχές. Δεν είναι γνωστό αν κατέχει θέσεις σε ελληνικά ομόλογα ή μετοχές, ενώ έχει μία από τις χαμηλότερες βαθμολογίες σε όρους διαφάνειας.

* Στην Κίνα εδρεύει το πέμπτο σε μέγεθος SWF, με 410 δισ. δολάρια, το οποίο ωστόσο έχει συμμετοχές και σε κινεζικές εταιρείες. Ιδρύθηκε το 2007. Το 7ο SWF στο Χονγκ Κονγκ, με 292 δισ. δολάρια υπό διαχείριση, ιδρύθηκε το 1993. Το 10ο σε μέγεθος fund, το οποίο όμως μόλις πρόσφατα έχει ξεκινήσει να επενδύει στο εξωτερικό και ειδικά σε αναδυόμενες οικονομίες και στην Ευρώπη, ξεκίνησε το 2000.

* Ένα από τα μεγαλύτερα κρατικά επενδυτικά funds είναι αυτό της Σαουδικής Αραβίας, με 472,5 δισ. δολάρια υπό διαχείριση και πολύ... φτωχή πληροφόρηση για τις επενδυτικές στρατηγικές του, αφού το διαχειρίζεται η κεντρική τράπεζα της χώρας.

* Το SWF του Κουβέιτ, με κεφάλαια ύψους 296 δισ. δολαρίων, ήταν από τα πρώτα που δημιουργήθηκαν το 1953, όταν ο Σεΐχης Abdullah Al-Salem Al-Sabah αποφάσισε ότι τα έσοδα από το πετρέλαιο θα έπρεπε να χρησιμοποιηθούν με στόχο τη δημιουργία ενός ταμείου για το μέλλον, μειώνοντας την εξάρτηση του κράτους από τον «μαύρο χρυσό».

* Η Σιγκαπούρη συμμετέχει στην πρώτη δεκάδα με δύο funds συνολικής αξίας 405 δισ. ευρώ. Σημαντικά σε μέγεθος είναι και τα κρατικά επενδυτικά κεφάλαια της Ρωσίας, του Κατάρ, της Αυστραλίας, της Λιβύης και της Αλγερίας, τα οποία διαχειρίζονται περισσότερα από 50 δισ. δολάρια έκαστο.

Η παρουσία τους στην Ελλάδα

Στη χώρα μας, στο μετοχικό κεφάλαιο τόσο της Marfin Investment Group όσο και της Marfin Popular Bank συμμετέχει το Dubai Group, ένας από τους επενδυτικούς βραχίονες της Dubai Holdings, η οποία είναι μέρος του Investment Corporation of Dubai, του κρατικού επενδυτικού κεφαλαίου του εμιράτου του Dubai.

Η συμμετοχή της Paramount Services Holding Limited, που ελέγχεται από την Qatar Investment Authority, στην Alpha Bank με ποσοστό 4% το 2008 είναι ακόμα μία συμμετοχή SWF σε ελληνική εταιρεία. Την παρούσα χρονική στιγμή, αποδεδειγμένα έως πρόσφατα θέσεις επί ελληνικών τίτλων κατέχουν τα SWFs της Νορβηγίας αλλά και της Νέας Ζηλανδίας.

* Οι πίνακες που αφορούν, μεταξύ άλλων, στα μεγαλύτερα sovereign wealth funds σήμερα δημοσιεύονται στη δεξιά στήλη "Συνοδευτικό Υλικό".