* Οι πίνακες που αφορούν στο προφίλ των πέντε επίμαχων κλάδων αλλά και στις αποδόσεις μετοχών έναντι βασικών δεικτών δημοσιεύονται στη δεξιά στήλη "Συνοδευτικό Υλικό".

Mε έντονο προβληματισμό υποδέχονται το 2011 τα στελέχη των επιχειρήσεων, καθώς βλέπουν ότι ξεκινά ένα ακόμη πιο δύσκολο έτος, όπου η ζήτηση αναμένεται μειωμένη και οι αντοχές των εταιρειών εξασθενημένες.

Πέραν όμως όλων αυτών, σε μια σειρά επιχειρηματικούς κλάδους κυοφορούνται σημαντικές εξελίξεις, που μπορεί να αποδειχτούν ικανές να αλλάξουν ισορροπίες, να αναδιανεμηθούν μερίδια αγοράς και να προκύψουν ενδεχομένως νέοι πρωταγωνιστές:

* Κάποιες από αυτές τις εξελίξεις προέρχονται από το ίδιο το κράτος, όπως στην περίπτωση της αγοράς των τυχερών παιχνιδιών.

* Κάποιες άλλες αλλαγές -βλέπε στην αγορά ενέργειας- προέρχονται και πάλι από την ελληνική κυβέρνηση, όμως θα πρέπει να λάβουν και την έγκριση της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

* Αντίθετα, στις τηλεπικοινωνίες και στις ιχθυοκαλλιέργειες, κινητήριος μοχλός των εξελίξεων είναι η ίδια η αγορά και οι προσπάθειες των εταιρειών αφενός να δρομολογήσουν ένα καλύτερο μέλλον και αφετέρου να εξασφαλιστούν απέναντι στη γενικότερη δυσμενή συγκυρία.

* Όσο για τις τράπεζες, οι «ειδήσεις» αναμένονται περισσότερο από τις πολιτικές κόντρες σε επίπεδο ευρωζώνης και από το πώς θα εξελιχθούν οι σχέσεις Βορρά - Νότου στη Γηραιά Ήπειρο και λιγότερο ενδεχομένως από αυτές καθεαυτές τις δικές τους επιλογές.

Το 2011 θα είναι ένα ακόμα δύσκολο έτος για τις ελληνικές επιχειρήσεις, ωστόσο πέντε κλάδοι φαίνεται να διαθέτουν τα χαρακτηριστικά για να πρωταγωνιστήσουν τόσο μετοχικά όσο και επιχειρηματικά: η ενέργεια, οι τηλεπικοινωνίες, οι ιχθυοκαλλιέργειες, τα τυχερά παιχνίδια και βέβαια οι τράπεζες.

Σε όλους τους παραπάνω χώρους, το 2011 μπορεί να είναι κομβικό έτος, αφού οι ευκαιρίες, τα επιμέρους προβλήματα και οι προοπτικές δημιουργούν τις συνθήκες για ξεκαθάρισμα και αναδιάρθρωση του τοπίου.

--- ΤΡΑΠΕΖΕΣ

Για τον κλάδο των τραπεζών η εικόνα για το 2011 είναι εξίσου σύνθετη, αφού τόσο οι προθέσεις της κυβέρνησης όσο και οι εξελίξεις σε μέτωπα όπως οι αυξήσεις κεφαλαίου μπορεί να «τρενάρουν» ή να επισπεύσουν τις εξελίξεις. Βεβαίως, πολλά θα εξαρτηθούν από το κατά πόσον η ελληνική οικονομία θα επιδεινωθεί ακόμα περισσότερο.

Κρίσιμα θέματα για τον τραπεζικό κλάδο μέσα στο επόμενο έτος θα είναι, μεταξύ άλλων, τα παρακάτω:

* Πόσο θα αποτιμώνται στην αγορά τα κρατικά ομόλογα, που θα σχετίζεται με το πώς θα έχουν εξελιχθεί τα δημόσια οικονομικά και το πόσο κοντά στην έξοδό του και πάλι προς τις αγορές θα είναι το ελληνικό δημόσιο.

* Σε ποιο ύψος θα φτάσουν τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια των πιστωτικών ιδρυμάτων προς τους πελάτες τους.

* Σε ποιον βαθμό θα έχει ανοίξει για τις ελληνικές τράπεζες η διατραπεζική αγορά και γενικότερα οι διεθνείς αγορές κεφαλαίου.

* Κατά πόσον θα διαφαίνονται προοπτικές σταθεροποίησης και σταδιακής ανάταξης της ελληνικής οικονομίας από το 2012 και μετά, που θα εξαρτηθεί σε σημαντικό βαθμό από συμφωνίες πολιτικού χαρακτήρα, οι οποίες θα γίνουν σε επίπεδο ευρωζώνης.

* Θέμα μείζονος σημασίας δείχνει ότι θα αποτελέσουν τα stress tests τον επόμενο Φεβρουάριο. Η διαφοροποίηση των κριτηρίων σε σχέση με τα προηγούμενα tests αλλά και η προσθήκη του παράγοντα ρευστότητα ίσως βγάλουν νέα συμπεράσματα.

Όλα δείχνουν πως το θέμα των συγχωνεύσεων θα παραμείνει στην επικαιρότητα, παρά το γεγονός ότι οι αυξήσεις κεφαλαίου τις οποίες υλοποίησαν ή δρομολόγησαν αρκετές τράπεζες μάλλον αρνητικά παρά θετικά επιδρούν προς τη συγκεκριμένη κατεύθυνση.

Τα πιστωτικά ιδρύματα, επίσης, έχουν την ευχέρεια να μειώσουν από μόνα τους σε σημαντικό βαθμό το λειτουργικό κόστος τους, πριν επιχειρήσουν να επιτύχουν κάτι τέτοιο μέσω των συνεργιών και των οικονομιών κλίμακας που θα προκύψουν από τις συγχωνεύσεις.

Πέραν όλων αυτών, βέβαια, μεγάλο ενδιαφέρον παρουσιάζουν το πώς θα εξελιχθεί το πρόγραμμα αναδιάρθρωσης της ΑΤΕbank καθώς και το αν θα προκύψει αλλαγή στο ιδιοκτησιακό σχήμα του Ταχ. Ταμιευτηρίου.

--- ΤΗΛΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΕΣ

Τα βασικότερα ερωτήματα που θα ζητήσουν απάντηση μέσα στην επόμενη χρονιά στον τηλεπικοινωνιακό κλάδο είναι τα εξής:

* Κατά πόσον μέσα στο 2011 θα συνεχιστεί η «σκληρή» στάση της ΕΕΤΤ απέναντι στον ΟΤΕ, η οποία οδηγεί τον Οργανισμό σε συνεχείς μειώσεις μεριδίου στη σταθερή τηλεφωνία.

* Πώς θα χειριστεί ο ΟΤΕ τις συμμετοχές του στη σερβική Telecom Srbija (20%) και στη ρουμανική Rom Telecom (54%), με δεδομένο ότι και στις δύο εταιρείες άλλοι μέτοχοι έχουν εκδηλώσει το ενδιαφέρον τους να ρευστοποιήσουν τις θέσεις τους.

* Κατά πόσον θα ξεκαθαρίσει το ιδιοκτησιακό καθεστώς του ΟΤΕ μέσα στο 2011, με την πώληση του ποσοστού της κυβέρνησης στους Γερμανούς, και εάν, σε διαφορετική περίπτωση, θα υπάρξει νέα συμφωνία για τις σχέσεις μεταξύ του ελληνικού δημοσίου και της Deutsche Telekom για το πώς θα διοικείται ο Οργανισμός.

* Ποιοι και πόσο θα καλύψουν την αύξηση κεφαλαίου που δρομολογεί η Hellas On Line, η οποία διαθέτει οριακά ίδια κεφάλαια και έχει ανάγκη κεφαλαίων προκειμένου να συνεχίσει να υλοποιεί το επενδυτικό της πρόγραμμα.

* Κατά πόσον θα αποφασιστεί συγχώνευση μεταξύ της Forthnet και της HOL.
Μέχρι σήμερα και με τη... συμβολή της κρίσης, αλλά και της κυβερνητικής φοροεπιδρομής (αύξηση ΦΠΑ στο 23%, νέες επιβαρύνσεις στην κινητή κ.λπ.), στον κλάδο των τηλεπικοινωνιών υπάρχουν μόνο χαμένοι. Ο ΟΤΕ είναι η μόνη εταιρεία που καταγράφει κέρδη, ωστόσο αναπολεί με νοσταλγία τις παλαιότερες επιδόσεις του.

Επίσης, θα χρειαστεί την κεφαλαιακή συνδρομή της Deutsche Telekom προκειμένου να μην καταφύγει το 2011 στις τράπεζες για αναδιάρθρωση των δανειακών του υποχρεώσεων, που θα οδηγήσει σε αυξημένο κόστος χρηματοδότησης.

Από τους εναλλακτικούς παρόχους, πολλοί έχουν ήδη αποχωρήσει από την αγορά (Lannet, Telepassport κ.ά.) και οι εναπομείναντες κερδίζουν μεν μερίδια αγοράς και έχουν διευρύνει την προϊοντική τους γκάμα, ωστόσο συνεχίζουν να υποχρεώνονται σε ζημίες και σε αρνητικές ταμειακές ροές.

Το μόνο βέβαιο είναι ότι η αγορά «δεν σηκώνει όλους τους παίκτες» και έτσι είναι πολύ πιθανό να δούμε σημαντικές εξελίξεις μέσα στη χρονιά που έρχεται.

--- ΤΥΧΕΡΑ ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ

Εντός του Δεκεμβρίου, η κυβέρνηση αναμένεται να καταθέσει το νομοσχέδιο για τη ρύθμιση της αγοράς των τυχερών παιχνιδιών, από το περιεχόμενο του οποίου θα επηρεαστεί σε μεγάλο βαθμό ο κλάδος: από τον ΟΠΑΠ έως τις εταιρείες καζίνο (μεταξύ αυτών και η εισηγμένη Vivere) και τις άλλες εισηγμένες του χώρου (Centric, Avenir).

Οι παράγοντες της αγοράς εφιστούν την προσοχή στην κυβέρνηση ότι το κόστος των αδειών και η φορολογία χρειάζεται να είναι τέτοια ώστε να αντιμετωπιστεί ουσιαστικά ο παράνομος στοιχηματισμός, ο οποίος σήμερα εκτιμάται ότι είναι ίσος με τον νόμιμο!

Οι εταιρείες περιμένουν το τελικό περιεχόμενο του νόμου για να αποφασίσουν ποιες άδειες θα διεκδικήσουν και πόσα κεφάλαια είναι διατεθειμένες να επενδύσουν στην ελληνική αγορά. Το επόμενο βήμα, κατά πάσα πιθανότητα, θα είναι η χρονική επέκταση της συμφωνίας του Δημοσίου και του ΟΠΑΠ και για τη μετά το 2020 περίοδο (με πρόσθετα έσοδα για τα κρατικά ταμεία).

Εν όψει πάντως της τελικής διαμόρφωσης του νομοσχεδίου, αναλυτές και θεσμικοί επενδυτές είναι διστακτικοί στην αξιολόγηση των μετοχών του χώρου, κάνοντας λόγο για έλλειψη ορατότητας. Ειδικότερα για τον ΟΠΑΠ, οι αναλυτές ευελπιστούν ότι μέσα από μια κίνηση ρύθμισης της αγοράς ο οργανισμός θα ανταγωνίζεται με καλύτερους όρους τις μέχρι σήμερα παράνομες εταιρείες και θα καρπωθεί ένα κομμάτι του παράνομου στοιχηματισμού.

--- ΙΧΘΥΟΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΕΣ

Ο κλάδος της ιχθυοκαλλιέργειας, εκτός του ότι αποτελεί μεγάλη εξαγωγική δύναμη, είναι από τους δυναμικότερους της ελληνικής οικονομίας και παράλληλα δείχνει να έχει μέλλον. Έπειτα από διετή «θύελλα», οι εταιρείες ιχθυοκαλλιέργειας κατάφεραν να βγάλουν το κεφάλι τους έξω από το νερό, καθώς το 2010 είδαν την τιμή της τσιπούρας να ανακάμπτει και να φλερτάρει με τα προ της κρίσης επίπεδα τιμών.

Παρ’ όλα αυτά, οι δυσκολίες δεν λείπουν και η... λύση αυτής της... άσκησης δεν φαίνεται να είναι εύκολη υπόθεση.

Ο δανεισμός είναι υψηλός και οι τράπεζες και οι προμηθευτές πιέζουν τις επιχειρήσεις να μειώσουν τις υποχρεώσεις τους προς αυτούς. Επιπλέον, καλούνται να διορθώσουν μια σειρά σφάλματα του παρελθόντος, μειώνοντας το κόστος, αλλάζοντας διαδικασίες και αναδιαρθρώνοντας εργασίες.

O κλάδος, δηλαδή, βρίσκεται σε μια κρίσιμη καμπή, καθώς, αν ξεπεράσει τα δομικά του προβλήματα, μπορεί να διασφαλίσει τον πρωταγωνιστικό ρόλο της Ελλάδας στην Ευρώπη αλλά και να αποφέρει υψηλότατες αποδόσεις σε όσους «ποντάρουν» σ’ αυτόν.

Και μέσα σ’ όλα αυτά, το Linnaeus Fund έχει ήδη «βάλει πόδι» στους τρεις μεγαλύτερους ομίλους του χώρου (Νηρέας, Δίας, Σελόντα), ενώ παράλληλα έχει συνομιλίες τόσο με την Ανδρομέδα της Global Finance όσο και με τις Ελληνικές Ιχθυοκαλλιέργειες. Στόχος του Linnaeus Fund είναι η δημιουργία ενιαίου και ισχυρού σχήματος και στο θέμα αυτό αναμένεται να έχουμε σημαντικές εξελίξεις μέσα στο 2011.

Ωστόσο, κρίσιμα ερωτήματα που θα πρέπει να απαντηθούν το 2011 είναι:

* Πόσοι από τους ισχυρούς του κλάδου (πέρα από τη Δίας Ιχθυοκαλλιέργειες που έχει ήδη συμφωνήσει) θα πουν «ναι» στην πρόταση του Linnaeus Fund και ποιοι τελικά θα μείνουν έξω από το σχήμα;

* Τι ύψους κεφάλαια είναι διατεθειμένο να επενδύσει το fund στην Ελλάδα, όχι τόσο για την αγορά υπαρχουσών μετοχών του κλάδου όσο για την κεφαλαιακή ενίσχυση του σχήματος που θα δημιουργηθεί;

* Ποια στάση θα κρατήσουν οι πιστώτριες τράπεζες των εταιρειών στο θέμα και προς ποια κατεύθυνση θα πιέσουν;

--- ΕΝΕΡΓΕΙΑ

Το τοπίο στην αγορά της ενέργειας δεν θα είναι εύκολο τους επόμενους 12 μήνες, ειδικά τώρα όπου οι συνθήκες δείχνουν να έχουν ωριμάσει για τις απαραίτητες ρυθμίσεις στην αγορά. Η κυρίαρχη τάση ευνοεί τις «πράσινες» επενδύσεις στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (ΑΠΕ), ενώ παρά τις όποιες καθυστερήσεις φαίνεται να προωθούνται πολιτικές για την ελευθέρωση της αγοράς. Το 2011 θα είναι έτος αλλαγών στον κλάδο.

Η κυβέρνηση δεν έχει ακόμη ξεκαθαρίσει την πολιτική της απέναντι στις πιέσεις της Ε.Ε. για ουσιαστική απελευθέρωσης της αγοράς. Από το περιεχόμενο της απάντησης θα επηρεαστούν σε σημαντικό βαθμό η ΔΕΗ και ενδεχομένως και οι άλλες εταιρείες που έχουν μπει για τα καλά στη συγκεκριμένη αγορά (Μυτιληναίος, ΓΕΚΤΕΡΝΑ, Motor Oil κ.ά.).

Οι πρόσφατες αλλαγές στη δομή των τιμολογίων καθώς και μια σειρά άλλες εξελίξεις προκάλεσαν αναστάτωση στον μεγαλύτερο ανταγωνιστή της ΔΕΗ, τη Verbund, η οποία πούλησε το 55% των μετοχών της εταιρείας που κατείχε στην Ελλάδα.

Σημαντική κινητικότητα επίσης επικρατεί και στο μέτωπο των ΑΠΕ, καθώς, πέρα από τις μάχες των επιχειρήσεων του κλάδου με τον χρόνο και τη γραφειοκρατία, δεν είναι λίγα τα θέματα που παραμένουν ανοιχτά μέσα στο 2011.
 
Να σημειωθεί ότι στον χώρο των ΑΠΕ έχουν ξεκινήσει να δραστηριοποιούνται πολλές εισηγμένες με άλλο βασικό αντικείμενο, με ενδεικτικά παραδείγματα την Ελλάκτωρ, την Info-Quest, τη Μηχανική, την Ικτίνος, τη Δομική Κρήτης, την A. Γκρίσιν, την F.G. Europe κ.ά.

* Οι πίνακες που αφορούν στο προφίλ των πέντε επίμαχων κλάδων αλλά και στις αποδόσεις μετοχών έναντι βασικών δεικτών δημοσιεύονται στη δεξιά στήλη "Συνοδευτικό Υλικό".

** Αναδημοσίευση από το 664ο φύλλο της εβδομαδιαίας εφημερίδας "ΜΕΤΟΧΟΣ & ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ", 10 - 14 Δεκεμβρίου 2010.