Φρένο στη «βιοτεχνία» αναπροσαρμογής αξίας ακινήτων, σωστή αποτίμηση συμμετοχών και σχηματισμό προβλέψεων απομείωσης αξίας παγίων, goodwill και απαιτήσεων στους ισολογισμούς του 2008 συνιστά στις διοικήσεις των εισηγμένων με επιστολή της η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς, επισημαίνοντας το προφανές των επιπτώσεων μιας κρίσης στην καθαρή τους θέση.

Η επιστολή έρχεται δύο μήνες έπειτα από σύσκεψη της Ε.Κ. με το ΣΟΕΛ και τους εκπροσώπους ελεγκτικών εταιριών κατά τη διάρκεια της οποίας, και βάσει των ελλείψεων που είχαν διαπιστωθεί στις προηγούμενες ετήσιες και εξαμηνιαίες καταστάσεις, οριστικοποιήθηκε το «κοστούμι» των επισημάνσεων - παρατηρήσεων που απεστάλη στις εισηγμένες.

«Κοστούμι» που ουσιαστικά επισημαίνει στις εισηγμένες ότι στα περισσότερα και σημαντικότερα θέματα που αφορούν στην ορθή απεικόνιση της οικονομικής και περιουσιακής τους θέσης δεν ακολουθούν το γράμμα και κυρίως το πνεύμα των ΔΛΠ.

Οι ορκωτοί έχουν ήδη στα χέρια τους τη δέσμη των επισημάνσεων - παρατηρήσεων και περιμένουν τη συμμόρφωση των εισηγμένων ώστε να παράσχουν τα απαραίτητα στοιχεία.

Εμμέσως πλην σαφώς, η Ε.Κ. διευκρινίζει σε πολλά σημεία της επιστολής της ότι η σοβούσα κρίση έχει ήδη επιπτώσεις στις οικονομικές καταστάσεις των εισηγμένων εταιριών, ενώ ανοίγει σειρά ζητημάτων σωστών μεθόδων αποτίμησης για ακίνητα, συμμετοχές και υπεραξία εξαγορών (goodwill).

Φρένο στις συνεχείς αναπροσαρμογές αξίας ακινήτων

Η Ε.Κ. θέτει φρένο στις συνεχείς αναπροσαρμογές των αξιών των ακινήτων, ενώ ζητά από τις εισηγμένες να αποτιμούν τις συμμετοχές τους σε μη εισηγμένες εταιρίες όχι στις λογιστικές αξίες αλλά με αποτίμηση. Το σημαντικότερο, όμως, είναι ότι τόσο για τα ακίνητα όσο και για τις συμμετοχές η Ε.Κ. ανοίγει το θέμα της μεθοδολογίας των αποτιμήσεων επισημαίνοντας ότι υπάρχουν -αποχρώσες- ενδείξεις καταστρατήγησης των Διεθνών Λογιστικών Προτύπων.

Ειδικότερα η Ε.Κ. σημειώνει ότι καταγράφονται περιπτώσεις όπου διενεργούνται αποτιμήσεις ακίνητης περιουσίας σε σύντομο χρονικό διάστημα σε σχέση με την αμέσως προηγούμενη αποτίμηση και προκύπτουν σημαντικές υπεραξίες, χωρίς να επεξηγούνται οι λόγοι που οδήγησαν στις ανατιμήσεις αυτές.

«Σε ελάχιστες περιπτώσεις μόνο παρατηρείται μείωση των αξιών των ακινήτων στις οικονομικές καταστάσεις» σημειώνει χαρακτηριστικά η Ε.Κ. στην επιστολή της, επισημαίνοντας ότι στην πλειονότητα των εκθέσεων αποτίμησης ακινήτων υιοθετούνται μέθοδοι προσδιορισμού της εύλογης αξίας διαφορετικές από τη μέθοδο τιμής αγοράς που προκρίνεται από το ΔΛΠ 40. Πρακτική που επιτρέπεται μόνο όταν δεν υπάρχουν τιμές αγοράς.

Σημειώνεται ότι στη σύσκεψη που διενεργήθηκε προ μηνών στην Ε.Κ. με το ΣΟΕΛ και τους εκπροσώπους των μεγαλύτερων ελεγκτικών εταιριών είχε διαπιστωθεί ότι υπάρχουν περιπτώσεις αποτιμήσεις ακινήτων στις οποίες γίνονται αποδεκτές εκτιμήσεις τρίτων με κραυγαλέα υψηλές αποτιμήσεις.

Ως εκ τούτου, στους ισολογισμούς του 2008 οι ορκωτοί θα είναι αυστηροί στον έλεγχο του ονόματος και της παραδοχής του τρίτου εκτιμητή που διενεργεί την αποτίμηση αξίας εταιριών (θυγατρικών ή συμμετοχών) και ακινήτων των εισηγμένων καθώς και των βασικών παραδοχών που χρησιμοποιήθηκαν στην εκτίμηση. Αν δεν συμφωνούν θα ζητούν, όπως προβλέπεται, αποτίμηση από άλλο οίκο ή καταληκτικά από οίκο που θα ορίσουν οι ίδιοι.

Διενέργεια αποτίμησης για αξία συμμετοχών

Αντίστοιχα για τις συμμετοχές σε μη εισηγμένες επισημαίνεται ότι δεν πρέπει να υιοθετείται, ως είθισται μέχρι σήμερα, η λογιστική αξία ως εύλογη αλλά να καθορίζεται η εύλογη αξία μέσω τεχνικών αποτίμησης. Θέτει μάλιστα θέμα λογικότητας παραδοχών που χρησιμοποιούνται (ταμειακές ροές, προεξοφλητικό επιτόκιο) με τη μέθοδο της προεξόφλησης ταμειακών ροών.

Ταυτόχρονα, σημειώνει ότι δεν είναι δυνατόν να αποτιμώνται τα διαθέσιμα προς πώληση χρηματοοικονομικά περιουσιακά στοιχεία στο κόστος κτήσης χωρίς να δικαιολογείται γιατί δεν είναι εφικτή η αποτίμηση στην εύλογη αξία.

Ζητούνται απομειώσεις παγίων και υπεραξίας

Η Ε.Κ. ανοίγει και το τεράστιο θέμα των απομειώσεων παγίων στοιχείων και υπεραξίας (goodwill) καθώς, όπως σημειώνει, η κρίση έχει επιφέρει ουσιώδεις μεταβολές στην πραγματική αξία των περιουσιακών στοιχείων των εισηγμένων. Παρά ταύτα, η Ε.Κ. διαπιστώνει ότι ο αριθμός των εισηγμένων που προβαίνουν σε έλεγχο απομείωσης και σε απομείωση της αξίας των περιουσιακών τους στοιχείων είναι περιορισμένος.

Επισημαίνει μάλιστα ότι πρέπει να δοθεί έμφαση στον έλεγχο των υπεραξιών που προέκυψαν από συνενώσεις επιχειρήσεων πριν από την παρούσα χρηματοοικονομική κρίση. Λόγω δε της κρίσης πρέπει να εξεταστεί η ενδεχόμενη αναγκαιότητα αναθεώρησης των προβλεπόμενων ταμειακών ροών των εταιριών που έχουν εκτιμηθεί σε προηγούμενες χρονικές περιόδους και αφορούν στα περιουσιακά στοιχεία για τα οποία διενεργείται έλεγχος απομείωσης. Και όλα αυτά με παραδοχές που να ενσωματώνουν χαρακτηριστικά ρίσκου και απόδοσης αντιπροσωπευτικά της παρούσας οικονομικής συγκυρίας.

Αναλυτική παράθεση χρηματοοικονομικών κινδύνων

Λόγω της οικονομικής αστάθειας και των αυξημένων χρηματοοικονομικών κινδύνων για τις εισηγμένες η Ε.Κ. ζητά να δίνεται έμφαση:

- στην ανάλυση του κινδύνου ρευστότητας με την παράθεση αναλυτικών στοιχείων ληκτότητας δανείων και υποχρεώσεων προς τρίτους
- στον πιστωτικό κίνδυνο με ανάλυση των απαιτήσεων σε εξυπηρετούμενες, ληξιπρόθεσμες και απομειωμένες
- στον κίνδυνο αγοράς, μέσω ανάλυσης ευαισθησίας για κάθε είδος κινδύνου στον οποίο είναι εκτεθειμένη η εταιρία που δείχνει τις επιπτώσεις στα αποτελέσματα και στα ίδια κεφάλαιά της.

Προβλέψεις για επιπλέον φόρους

Η Ε.Κ. στην επιστολή της επισημαίνει ότι με βάση το ισχύον φορολογικό σύστημα προβλέπεται εξαντλητική απαρίθμηση των εκπιπτόμενων και μη δαπανών από το φορολογητέο εισόδημα, καθώς και η ανά διετία διενέργεια φορολογικών ελέγχων στις εταιρίες. Επομένως, μόνο σε εξαιρετικές περιπτώσεις μπορεί να τεκμηριωθεί αιτιολογημένα η αβεβαιότητα που θα δικαιολογούσε αδυναμία για τη διενέργεια εύλογης ποσοτικής πρόβλεψης.

Σημειώνεται ότι, όπως έχει αποκαλύψει το Euro2day, η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς και οι ορκωτοί συμφώνησαν να αιτηθούν από κοινού στο υπουργείο Οικονομίας και Οικονομικών την επίσπευση των φορολογικών ελέγχων στις εισηγμένες ώστε να μην εμφανίζονται φαινόμενα ανέλεγκτων χρήσεων που φτάνουν στην 5ετία. Οι δύο πλευρές θα ζητήσουν από το υπουργείο οι έλεγχοι απελθούσας χρήσης να διενεργούνται εντός της τρέχουσας ώστε να περιοριστούν οι ανέλεγκτες στη μία χρήση.

Οι ανέλεγκτες χρήσεις, σε συνδυασμό με τον μη σχηματισμό επαρκών προβλέψεων από κάποιες εισηγμένες, οδηγούν σε φαινόμενα όπως το να κατευθύνονται και τα κέρδη μιας ολόκληρης χρήσης (!) για να πληρωθούν φόροι προηγούμενων μαζί με τα πρόστιμα που τους συνοδεύουν.

Πρακτική που πλήττει τους υφιστάμενους μετόχους για βάρη τα οποία δεν τους αναλογούν, όπως χαρακτηριστικά σχολιάζει στέλεχος της Ε.Κ. Από την άλλη, οι εφορίες, παρότι σε αρκετές περιπτώσεις ενοχλούνται επανειλημμένα από τις ίδιες τις εισηγμένες, δεν προχωρούν σε έλεγχο ανέλεγκτων χρήσεων, ενώ κατά τη διάρκεια των ελέγχων συχνά η σχηματισθείσα πρόβλεψη εκλαμβάνεται από τον εφοριακό ως ομολογία φοροδιαφυγής!

Αναλυτικές και ουσιαστικές ετήσιες και εξαμηνιαίες εκθέσεις

Από την επισκόπηση των εξαμηνιαίων και ετήσιων εκθέσεων του διοικητικού συμβουλίου των εισηγμένων εταιριών για τις αντίστοιχες περιόδους που έληξαν την 30ή/6/2008 διαπιστώθηκε ότι σε αρκετές περιπτώσεις οι εν λόγω εκθέσεις ήταν γενικόλογες, ενίοτε περιληπτικές και δεν παρείχαν το σύνολο της πληροφόρησης με αντικειμενικό και επαρκή τρόπο.

Η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς επισημαίνει ότι η έκθεση του διοικητικού συμβουλίου ανταποκρίνεται στο πνεύμα του νόμου, όταν περιλαμβάνει ουσιαστική και όχι τυπική πληροφόρηση. Για τον λόγο αυτόν ζητά να παρέχονται:

- ουσιαστική ανάλυση και πρόσθετες εξηγήσεις για σημαντικά μεγέθη και μεταβολές σε κονδύλια οικονομικών καταστάσεων και χρηματοοικονομικούς δείκτες
- ολοκληρωμένη παρουσίαση της οικονομικής θέσης και των χρηματοοικονομικών επιδόσεων
- ουσιαστική και πλήρης αναφορά στις πραγματικές και δυνητικές επιπτώσεις στη χρηματοοικονομική θέση και στις επιδόσεις της εταιρίας
- ποιοτικού χαρακτήρα στοιχεία και εκτιμήσεις για την εξέλιξη των δραστηριοτήτων κατά το δεύτερο εξάμηνο της υπό εξέταση οικονομικής χρήσης για εξαμηνιαίες εκθέσεις
- επαρκείς αναφορές στην προβλεπόμενη πορεία και εξέλιξη της μητρικής και του συνόλου των επιχειρήσεων που περιλαμβάνονται στην ενοποίηση
- οι ειδικότεροι κίνδυνοι ή αβεβαιότητες που σχετίζονται με την εισηγμένη και οι δυνητικές επιπτώσεις τους στη χρηματοοικονομική θέση και στις επιδόσεις της
- η εύλογη αξία αυτών των ιδίων μετοχών στη λήξη της περιόδου αναφοράς.

Τέλος, η Ε.Κ. ζητά επιπλέον:

- να δημοσιοποιούνται οι οικονομικές καταστάσεις σε εξαιρετικά σύντομο χρονικό διάστημα από την έγκρισή τους από το διοικητικό συμβούλιο, προειδοποιώντας για κίνδυνο κατάχρησης προνομιακής πληροφόρησης
- να επιμετρηθούν οι αναβαλλόμενοι φόροι βάσει των νέων φορολογικών συντελεστών και να λογιστικοποιηθούν στις ετήσιες οικονομικές καταστάσεις του 2008. Στις περιπτώσεις δε που η εν λόγω επίδραση είναι σημαντική πρέπει να γνωστοποιηθεί.

* Το πλήρες κείμενο της επιστολής της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς δημοσιεύεται στη διπλανή στήλη "Συνοδευτικό Υλικό".