Συγκρατημένη αισιοδοξία σε περιβάλλον μειωμένης ορατότητας είναι το μήνυμα που προκύπτει από τις εκτιμήσεις της πλειονότητας των χρηματιστηριακών αναλυτών για το 2009.

Γιατί μπορεί οι εκτιμήσεις για την πορεία της πραγματικής οικονομίας να παραμένουν δυσοίωνες, πλην όμως τα χρηματιστήρια προεξοφλούν την κατάσταση και ενδεχομένως στα τρέχοντα επίπεδα αποτιμήσεων να έχουν ενσωματωθεί και σενάρια δυσμενέστερα από αυτά που τελικά θα συμβούν.

Σε κάθε περίπτωση, πάντως, πολλά πράγματα θα εξαρτηθούν φέτος στη Σοφοκλέους από ορισμένους παράγοντες-«κλειδιά».

Παρά το γεγονός ότι οι προβλέψεις για την πορεία της πραγματικής οικονομίας το 2009 είναι δυσοίωνες, οι περισσότεροι αναλυτές διατηρούν συγκρατημένη αισιοδοξία για την εξέλιξη στις τιμές των μετοχών στο Χρηματιστήριο της Αθήνας, με βασικότερο επιχείρημα το ότι η μέχρι τώρα... ελεύθερη πτώση των αποτιμήσεων έχει προεξοφλήσει χειρότερα σενάρια από αυτά που αναμένεται να έρθουν.

Σύμφωνα με αυτούς τους αναλυτές, τον «πάτο του βαρελιού» τον έχουμε ήδη δει ή τον έχουμε συναντήσει τον Οκτώβριο του 2008, είτε στη χειρότερη περίπτωση αναμένεται να τον δούμε μέσα στο πρώτο τρίμηνο της νέας χρονιάς.

Ωστόσο, παρά τη γενικότερη ανοδική θεώρηση που επικρατεί για την πορεία των χρηματιστηριακών τιμών, πολύ λίγοι είναι εκείνοι που πιστεύουν ότι είναι καιρός για αγορά μετοχών αδιακρίτως.

Αντίθετα, οι περισσότεροι συνιστούν πολύ συντηρητικότερη στάση, η οποία περιλαμβάνει:

- Έμφαση στις τοποθετήσεις σε μετοχές... παντός καιρού, δηλαδή σε τίτλους εταιρειών που διαθέτουν εξασφαλισμένη ρευστότητα και οι οποίες, λόγω της φύσης των εργασιών τους, δεν αναμένεται να επηρεαστούν σε μεγάλο βαθμό από την αναμενόμενη οικονομική κρίση. Για τον λόγο αυτόν, άλλωστε, είναι της μόδας πλέον και αρκετά από τα χαρτιά του ευρύτερου δημόσιου τομέα.

- Διαφοροποιημένο μετοχικό χαρτοφυλάκιο, του οποίου οι μετοχές θα μαζεύονται επιλεκτικά και χωρίς βιασύνη, προκειμένου να επιτευχθούν χαμηλοί μέσοι όροι κτήσης.

Πέρα όμως από τους συγκρατημένα αισιόδοξους αναλυτές, υπάρχουν και εκείνοι που εξακολουθούν να παραμένουν ιδιαίτερα επιφυλακτικοί απέναντι στη Σοφοκλέους, φοβούμενοι μια σειρά κινδύνους και αβεβαιότητες.

Ο έντονος προβληματισμός τους επικεντρώνεται κυρίως στο μακροοικονομικό πεδίο και στον κλάδο των τραπεζών, στον πλέον νευραλγικό κλάδο της ελληνικής χρηματιστηριακής αγοράς.

Ενδεικτική είναι η πρόσφατη έκθεση της Citigroup (οίκου που παραδοσιακά μιλούσε με κολακευτικά σχόλια για τα ελληνικά τραπεζικά ιδρύματα), αλλά και άλλων ξένων και ελληνικών «σπιτιών» τα οποία δεν εκφράζουν ξεκάθαρη θέση για τον κλάδο. Για άλλες τραπεζικές μετοχές προτείνουν «αγορά», για άλλες «πώληση» και για τις περισσότερες διατηρούν «ουδέτερη» στάση...

Το κοινό σημείο, πάντως, μεταξύ των αισιόδοξων και των απαισιόδοξων αναλυτών είναι η διαπίστωση για πολύ μειωμένη ορατότητα! Ποτέ κατά το παρελθόν δεν επικράτησε τόσο μεγάλη ανασφάλεια και τόσο έντονη επιφυλακτικότητα για το πώς θα μπορούσαν να κυλήσουν τα πράγματα μέσα στους επόμενους έξι ή δώδεκα μήνες.

Κι αυτό γιατί υπάρχουν συγκεκριμένοι παράγοντες-«κλειδιά» που θα μπορούσαν να επηρεάσουν σε μεγάλο βαθμό την πορεία της Σοφοκλέους, επομένως από την εξέλιξή τους θα μπορούσαν να κριθούν πολλά.

Η μακροοικονομική αβεβαιότητα

Ίσως ποτέ στο χρηματιστηριακό παρελθόν της Ελλάδας η πορεία των μακροοικονομικών δεδομένων δεν ήταν σε θέση να επηρεάσει τόσο έντονα τις τιμές των μετοχών στο Χρηματιστήριο της Αθήνας.

Από την πορεία του ΑΕΠ μέσα στο 2009 θα εξαρτηθούν σε μεγάλο βαθμό:

1) η πορεία των πωλήσεων των εμποροβιομηχανικών επιχειρήσεων,
2) το ύψος των επισφαλειών που θα κληθούν να εγγράψουν οι τράπεζες και
3) η πορεία των εταιρικών κερδών όλων των κλάδων της οικονομίας.

Το ευνοϊκό σενάριο για τη Σοφοκλέους περιλαμβάνει:

- Πρώτον, την ομαλή «προσγείωση» του ΑΕΠ γύρω στο 1,5% - 2%, διαψεύδοντας όλους εκείνους που μιλούν για πολύ μεγάλη μείωση της ζήτησης σε όσα αγαθά δεν θεωρούνται άμεσης ανάγκης και περιορίζοντας τον αριθμό των απολύσεων που ήδη έχουν ξεκινήσει να κάνουν αισθητή την παρουσία τους.

- Δεύτερον, την ομαλή χρηματοδότηση των επιχειρήσεων, όπου το σύνολο των τραπεζικών χορηγήσεων αυξάνεται με ρυθμό τουλάχιστον ίσο με το 10% (κυβερνητικός στόχος του πακέτου στήριξης των τραπεζών).

- Τρίτον, τη σημαντική αποκλιμάκωση των επιτοκίων τόσο στις καταθέσεις όσο και στις χορηγήσεις μέσα στους επόμενους 3 - 6 μήνες. Η μείωση του κόστους του χρήματος, σε συνδυασμό με την πτώση των τιμών του πετρελαίου και των άλλων πρώτων υλών, όχι μόνο θα διατηρήσει τον πληθωρισμό σε χαμηλά επίπεδα, αλλά επιπλέον θα συμβάλει και στη διατήρηση των εταιρικών κερδών σε ικανοποιητικά επίπεδα.

Οι τρεις παραπάνω στόχοι είναι αλληλένδετοι μεταξύ τους και δυστυχώς θα πρέπει να επιτευχθούν ΟΛΟΙ. Πόσο όμως κάτι τέτοιο είναι εύκολο; Για παράδειγμα, πόσο εύκολο είναι να πέσουν δραστικά τα επιτόκια, όταν οι τράπεζες θα πρέπει να αυξάνουν τις καταθέσεις τους με ταχείς ρυθμούς κατά τα επόμενα χρόνια και όταν το ελληνικό δημόσιο θα χρειάζεται να δανείζεται τόσο μεγάλα ποσά, έτσι ώστε να αναχρηματοδοτεί το χρέος της χώρας;

Με τα spreads των ελληνικών ομολόγων να βρίσκονται στα υψηλότερα επίπεδα της τελευταίας 10ετίας και με το δημοσιονομικό έλλειμμα να φαίνεται ότι ξεφεύγει πάνω από το 3% το 2008, δεν είναι λίγοι εκείνοι που αμφιβάλλουν για το κατά πόσον η μείωση των βασικών επιτοκίων από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) είναι σε θέση να επηρεάσει ανάλογα και το ύψος των επιτοκίων στην πραγματική ελληνική οικονομία.

Βρισκόμαστε σε μια περίοδο όπου ακόμη και η Γερμανία δυσκολεύεται να αντλήσει με άνεση κεφάλαια και σε αυτή τη χρονική στιγμή η χώρα μας εκτιμάται ότι θα αποφύγει την εκ νέου επιτήρηση της οικονομίας της από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, μόνο με βάση το πολιτικό κριτήριο... Το πρώτο crash test για την δυσχερή φέτος διαχείριση της εξυπηρέτησης του δημόσιου χρέουςδιενεργείται σήμερα με την διάθεση έντοκων γραμματίων τρίμηνης εξάμηνης και ετήσιας διάρκειας, μέρος των οποίων θα απορροφηθεί από ελληνικές τράπεζες.

Η διαχείριση του μακροοικονομικού προβλήματος της Ελλάδας αποτελεί πολύ δύσκολη άσκηση, που καλείται να επιλύσει το νέο κυβερνητικό σχήμα το οποίο προέκυψε μετά τον ριζικό ανασχηματισμό της Τετάρτης.

Ήταν η πρώτη φορά από τη μεταπολίτευση όπου σε ανασχηματισμό άλλαξαν όλοι οι υπουργοί οι οποίοι σχετίζονται άμεσα με την οικονομία (Οικονομίας και Οικονομικών, Ανάπτυξης, Αγροτικής Ανάπτυξης). Μάλιστα, πρόκειται για ένα κυβερνητικό σχήμα για το οποίο πολλοί δίνουν μόλις λίγους μήνες ζωή, πιθανολογώντας πρόωρες εκλογές...


ΤΑ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΑ «ΚΛΕΙΔΙΑ»

- ΤΟ ΣΤΙΓΜΑ ΤΩΝ ΓΕΡΜΑΝΩΝ ΣΤΟΝ ΟΤΕ: Τα δυσκολότερα για τον Οργανισμό φαίνεται να ανήκουν στο παρελθόν. Ο άκρατος ανταγωνισμός οδήγησε αρκετούς από τους ανταγωνιστές του εκτός παιχνιδιού και επηρέασε πτωτικά τα αποτελέσματα των υπόλοιπων, με τη Hellas On Line να αναζητά για πρώτη φορά θετικό EBITDA στο τέλος του 2009 και με τη Forthnet να χρειάζεται την αύξηση των 300 εκατ. προκειμένου να προσδοκά κερδοφόρο αποτέλεσμα από το 2010. Επιπρόσθετα, η χρηματοπιστωτική κρίση αποτελεί εμπόδιο για τις μεγάλες επενδύσεις των ανταγωνιστών, μεταξύ των οποίων αναμένονται deals μέσα στο 2009.

Υπό αυτές τις συνθήκες, ο ΟΤΕ αναμένεται να επιτύχει σαφώς θετικές ταμειακές ροές μέσα στα επόμενα έτη, βελτιώνοντας ακόμη περισσότερο την ισχυρή ρευστότητά του. Και φυσικά, αναμένεται με ιδιαίτερο ενδιαφέρον η πολιτική που θα ακολουθήσουν στον Οργανισμό οι Γερμανοί της Deutsche Telekom, η οποία θα επιδράσει στην πορεία τόσο του Οργανισμού όσο και των ανταγωνιστών του.

- Ο ΚΕΝΤΡΙΚΟΣ ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΕΘΝΙΚΗΣ ΤΡΑΠΕΖΑΣ: Πάντοτε η αγορά παρακολουθούσε με έντονο ενδιαφέρον τις κινήσεις του ομίλου λόγω του κεντρικού ρόλου που διαδραματίζει τόσο στη Σοφοκλέους όσο και στην ελληνική οικονομία γενικότερα. Φέτος, η στάση της διοίκησης της Εθνικής Τράπεζας σε μια σειρά θέματα (π.χ. πολιτική χορηγήσεων και καταθέσεων, θέματα χειρισμού επιχειρηματικών δανείων σε καθυστέρηση, πιθανή συμμετοχή σε ενδεχόμενα deals, διαχείριση κινδύνων του εξωτερικού κ.λπ.) παίζει ακόμη μεγαλύτερο ρόλο για τους παρακάτω λόγους:

1) Οι ελληνικές τράπεζες καλούνται να χρηματοδοτήσουν με επάρκεια την πραγματική ελληνική οικονομία και η Εθνική αποτελεί τον leader της αγοράς και συγκαταλέγεται στους «παίκτες» που διαθέτουν δείκτη χορηγήσεων προς καταθέσεις χαμηλότερο του 100%.

2) Η μετοχή της Εθνικής Τράπεζας αποτελεί βαρόμετρο για τον τραπεζικό κλάδο και το Χ.Α. γενικότερα. Σε αυτήν κατά κύριο λόγο εστιάζουν οι διεθνείς αναλυτές, οι περισσότεροι μάλιστα εκ των οποίοι δηλώνουν θετικά διακείμενοι απέναντί της.

- ΤΟ ΣΙΡΙΑΛ ΤΟΥ ΟΠΑΠ: Αναμφίβολα ο ΟΠΑΠ αποτέλεσε το ουσιαστικότερο στήριγμα του Γενικού Δείκτη του Χ.Α. το 2008 λόγω των σχετικά περιορισμένων απωλειών του, των αυξημένων κερδών του, της υψηλής του μερισματικής απόδοσης και της υπερβάλλουσας ρευστότητάς του. Μέσα στο 2009 όλα δείχνουν ότι τα κέρδη θα αυξηθούν και πάλι, ωστόσο με ενδιαφέρον αναμένονται οι εξελίξεις σε τρία μέτωπα.

Πρώτον, στο πώς θα εξελιχθεί η δικαστική υπόθεση γύρω από το θέμα του κρατικού μονοπωλίου στον κλάδο των τυχερών παιχνιδιών, δεύτερον, στο πόσο θα προχωρήσει η περαιτέρω διεθνοποίηση του οργανισμού και, τρίτον, στο πόσο αποδοτικά θα συνεχιστούν οι προσπάθειες εσωτερικής αναδιοργάνωσης.

- ΤΟ ΑΙΝΙΓΜΑ ΤΗΣ ΔΕΗ: Το 2009 για την Επιχείρηση είναι το πρώτο έτος του φιλόδοξου business plan που πρόσφατα ανακοίνωσε και το οποίο προβλέπει μεγάλες επενδύσεις και ριζική αναδιοργάνωση σε πολλά μέτωπα. Και ενώ οι προβλέψεις για το 2009 ήταν ιδιαίτερα ανοδικές (πτώση της τιμής του πετρελαίου, αύξηση τιμολογίων κ.λπ.), πριν καλά-καλά αρχίσει το business plan, ήδη η κυβέρνηση «πήρε πίσω» τη ρήτρα καυσίμου, προκαλώντας σημαντικά διαφυγόντα έσοδα για το νέο έτος.

Και αν σε αυτό συνεκτιμήσει κάποιος ότι αναλαμβάνει νέος υπουργός Ανάπτυξης, ότι δεν είναι καθόλου βέβαιη η παραμονή του κ. Αθανασόπουλου στο τιμόνι της Επιχείρησης και πως είναι ανοιχτό το θέμα της διεξαγωγής πρόωρων εκλογών μέσα στο 2009, τότε αντιλαμβάνεται ότι οι προβλέψεις για το μέλλον δεν μπορούν να είναι και πολύ ξεκάθαρες.

- Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ MIG: Στόχος της MIG είναι να αντλήσει μέσα στο 2009 κεφάλαια έως 5 δισ. ευρώ προκειμένου να διαδραματίσει ενεργό ρόλο στον ευρύτερο χρηματοπιστωτικό τομέα της ΝΑ. Ευρώπης, σε μια περίοδο όπου οι τράπεζες αναζητούν ρευστότητα και οι αποτιμήσεις τους είναι χαμηλές. Η τιμή διάθεσης των νέων μετοχών έχει αποφασιστεί να κυμανθεί μεταξύ 5 και 6 ευρώ, επίπεδο σαφώς υψηλότερο από την τρέχουσα αποτίμηση του τίτλου στο Χ.Α. Η πορεία του εγχειρήματος της MIG πολύ πιθανόν να επηρεάσει ολόκληρο τον χρηματοπιστωτικό κλάδο.

Πέραν όμως των πρόσθετων κεφαλαίων που θα μπορούσε να αντλήσει από ΑΜΚ ή και να δανειστεί, η MIG διαθέτει ταμείο 1,2 δισ. ευρώ που πολύ πιθανόν θα ενισχυθεί μέσα από πώληση μειοψηφικού ποσοστού της Vivartia και μέσω άλλων επιλογών.

- ΤΟ ΚΑΙΝΟΥΡΓΙΟ ΣΤΟΙΧΗΜΑ ΤΟΥ ΟΛΠ: Το 2009 αναμένεται να βρει τον οργανισμό σε πορεία πολύ διαφορετική από αυτή στο παρελθόν, καθώς, αν όλα πάνε καλά, τον Οκτώβριο του 2009 θα αρχίσει να υλοποιείται η στρατηγική συνεργασία με την Cosco. Μέχρι τότε βέβαια απομένουν η ψήφιση του θέματος από τη Βουλή και μια σχετική (γύρω στον Μάρτιο) για την εταιρεία απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας. Ανοιχτό θέμα επίσης για το 2009 είναι το κατά πόσον οι εργαζόμενοι θα συνεχίσουν να αρνούνται να εργαστούν υπερωριακά, γεγονός που ζημίωσε ιδιαίτερα τα αποτελέσματα του ΟΛΠ το 2008, καθώς έστρεψε μέρος της ζήτησης σε ανταγωνιστικά λιμάνια (π.χ. Αστακός).

* Αναδημοσίευση από το 564ο φύλλο της εβδομαδιαίας εφημερίδας ΜΕΤΟΧΟΣ & ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ, με ημερομηνία 9/1 – 13/1/2009.