H χρηματιστηριακή αγορά δείχνει να σταθεροποιείται και οι πρώτες αισιόδοξες εκτιμήσεις για το μέλλον άρχισαν ήδη να βλέπουν το φως της δημοσιότητας. Παρ' όλα αυτά, η διατηρήσιμη ανάκαμψη για για το ελληνικό χρηματιστήριο περνά μέσα από τέσσερα σημαντικά στοιχήματα, που θα πρέπει να κερδηθούν ΟΛΑ…

Μετά τον πανικό και την τρομοκρατία, τις τελευταίες δύο εβδομάδες ζούμε μια κατάσταση -επιφανειακής τουλάχιστον- ηρεμίας. Το κλίμα σταθεροποιήθηκε, οι αγορές ανέκαμψαν και άρχισε να εμπεδώνεται στην πλειονότητα των επενδυτών ότι τελικά, εύκολα ή δύσκολα, αργότερα ή γρηγορότερα, με πολλές θυσίες ή με λιγότερες, το σύστημα θα αντέξει και θα επιβιώσει.

Με ένα λοιπόν σύστημα που αργά ή γρήγορα θα ανακάμψει και με τις τιμές των μετοχών στον βυθό της θάλασσας έπειτα από δωδεκάμηνη ελεύθερη πτώση τους, πολλοί είναι εκείνοι που έχουν να μιλούν για επικείμενες σημαντικές αποδόσεις στα διεθνή χρηματιστήρια.

Τα roadshows αρχίζουν σιγά-σιγά να ξεπαγώνουν και πάλι, ενώ το τελευταίο διάστημα ολοένα και τα περισσότερα value funds αλλά και ιδιώτες επενδυτές, που τοποθετούνται με βάση τη θεμελιώδη ανάλυση και την τακτική του "buy and hold" (αγόρασε και περίμενε).

Είναι ωστόσο τα πράγματα τόσο ρόδινα; Όχι, γιατί τα προβλήματα της κρίσης εξακολουθούν να βρίσκονται εδώ και γιατί -ειδικότερα για τη Σοφοκλέους- η ελληνική οικονομία καλείται να κερδίσει τέσσερα γερά στοιχήματα μέσα στο 2009…

Στοίχημα πρώτο: Ο εξωτερικός κίνδυνος

Το μέχρι πρότινος χαρακτηριστικότερο κίνητρο για να επενδύσει κάποιος στη Σοφοκλέους ήταν το βαλκανικό story που υποσχόταν ισχυρούς ρυθμούς ανάπτυξης για τις ελληνικές τράπεζες και τις επιχειρήσεις, γενικότερα. Σήμερα, η υπόθεση νοτιοανατολική Ευρώπη έχει μετατραπεί σε παράγοντα κινδύνου. Σε χώρες όπου υπάρχει έντονη παρουσία ελληνικών επενδύσεων, οι κεντρικές τράπεζες κρατούν στα ύψη τα επιτόκια προκειμένου να αποφύγουν κερδοσκοπικές επιθέσεις στα νομίσματά τους, ενώ ειδικότερα για τις τράπεζες, ο κίνδυνος των επισφαλειών παρουσιάζεται εντονότερος παρά ποτέ στο παρελθόν.

Πέρα όμως από τη ΝΑ. Ευρώπη, κίνδυνος υπάρχει και από τη Δύση σε περίπτωση που δούμε μια περίπτωση τύπου Lehman Brothers να επαναλαμβάνεται είτε στη Γηραιά Ήπειρο, είτε στις ΗΠΑ. Δεν είναι τυχαία λοιπόν η δήλωση του προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής κ. Μπαρόζο ότι "ή θα κολυμπήσουμε μαζί, ή θα πνιγούμε μαζί".

Το πρώτο λοιπόν στοίχημα είναι η αντιμετώπιση του κινδύνου που θα μπορούσε να προέλθει από το εξωτερικό και ως προς αυτή την κατεύθυνση η Ελλάδα δεν έχει τη δυνατότητα να πράξει το παραμικρό. Οι αποφάσεις καλούνται να ληφθούν σε διεθνές επίπεδο και μέχρι τώρα μπορεί μεν να έχει φανεί κοινή βούληση για αντιμετώπιση του θέματος, ωστόσο υπάρχει ακόμη ένα αναπάντητο ερώτημα: μέχρι πόσο είμαστε διατεθειμένοι σε διεθνές επίπεδο να χαλαρώσουμε τις οικονομικές μας πολιτικές, προκειμένου να αντιμετωπίσουμε ένα ενδεχόμενο κραχ αλλά και πιθανή βαθιά ύφεση;

Άλλες χώρες δείχνουν ότι προτιμούν να υπάρξει όση χαλάρωση απαιτείται, σε αντίθεση με τις υπόλοιπες που μιλούν ακόμη για ανάγκη διατήρησης πληθωρισμού και ελλειμμάτων εντός κάποιων ορίων κ.λπ. Επί του παρόντος, πάντως, απόφαση για το θέμα σε διεθνές επίπεδο δεν έχει ληφθεί και αυτό μπορεί να αποβεί επικίνδυνο.

Ακόμη όμως και να δοθεί το πράσινο φως για τη χαλάρωση των ελληνικών μακροοικονομικών δεικτών, η λύση δεν είναι προφανής, καθώς το ελληνικό δημόσιο είναι ζήτημα αν μπορεί να αντλήσει όσα δανειακά κεφάλαια επιθυμεί και μάλιστα με ένα λογικό επιτόκιο που δεν θα καταδίκαζε σε υπανάπτυξη τη χώρα για πολλά-πολλά χρόνια…

Στοίχημα δεύτερο: Η ρευστότητα των τραπεζών

Τα κεφαλαιακά ανοίγματα που καλούνται να καλύψουν ορισμένες από τις ελληνικές τράπεζες έως το τέλος του 2009 δεν είναι καθόλου ευκαταφρόνητα και το γενικότερο συμπέρασμα που θα μπορούσε να προκύψει είναι: αν δεν δούμε κάποια αξιοσημείωτη βελτίωση στη διεθνή αγορά του wholesale funding (διατραπεζική και ομόλογα τραπεζών) μέσα στους επόμενους 12 - 15 μήνες, τότε πολύ πιθανόν να υπάρξουν ελληνικές τράπεζες, οι οποίες ίσως χρειαστούν να κάνουν χρήση του πακέτου στήριξης των 28 δισ. ευρώ, είτε να αντλήσουν κεφάλαια από άλλες πηγές.

Ακόμη όμως και αυτό το πακέτο των 28 δισ. ενδεχομένως να μην αρκεί και να χρειάζεται να γίνουν deals, προκειμένου να περιοριστούν οι αδύναμοι κρίκοι του συστήματος. Κύκλοι της αγοράς υποστηρίζουν ότι θα πρέπει να γίνουν λεπτοί και αποτελεσματικοί χειρισμοί προς αυτή την κατεύθυνση και πιστεύουν ότι θα πρέπει να ληφθούν και σοβαρές πολιτικές αποφάσεις, όπως για παράδειγμα να εμπλακεί στις συγχωνεύσεις η Hellenic Postbank (Ταχυδρομικό Ταμιευτήριο) λόγω της μεγάλης ρευστότητας που διαθέτει, ή ακόμη η Εθνική και η ΑΤΕbank να επέμβουν και αυτές αν χρειαστεί, με απορροφήσεις ή εξαγορές, προκειμένου να συμβάλουν και αυτές προς την ίδια κατεύθυνση.

Στοίχημα τρίτο: Η ομαλή χρηματοδότηση της οικονομίας

Η επιβίωση των τραπεζών δεν είναι αρκετή προκειμένου να αποφύγουμε μια βαθιά ύφεση στην οικονομία, καθώς υπάρχει ο κίνδυνος οι τράπεζες να μην είναι σε θέση να χρηματοδοτήσουν επαρκώς την ελληνική οικονομία.

Ήδη, από το τρίτο τρίμηνο του 2008 φαίνεται ότι οι τράπεζες ψαλίδισαν για τα καλά τις νέες χορηγήσεις τους, με την ίδια τάση να συνεχίζεται -ή και να εντείνεται- μέχρι νεωτέρας… Όλοι οι αναλυτές προβλέπουν σοβαρή αποκλιμάκωση στην αύξηση των χορηγήσεων μέσα στο 2009.

Ο υπουργός Οικονομίας και Οικονομικών κ. Γιώργος Αλογοσκούφης έχει μιλήσει για αύξηση χορηγήσεων άνω του 10%, αλλά δεν είναι λίγοι οι αναλυτές που θεωρούν ένα τέτοιο μέγεθος ευσεβή πόθο. Οι τελευταίοι λοιπόν μιλούν για μονοψήφιο ρυθμό ανάπτυξης και ορισμένοι εξ αυτών για όχι τόσο ψηλή μονοψήφια επίδοση.

Η ουσία είναι ότι αρκετές ελληνικές τράπεζες -αν δεν εξομαλυνθεί η κατάσταση στη διεθνή αγορά του wholesale funding- θα πρέπει να καλύψουν μέρος των ομολόγων τους που λήγουν μέσα στο 2009 και στην καλύτερη περίπτωση θα πρέπει να χρηματοδοτήσουν τις νέες χορηγήσεις τους από τις αυξημένες καταθέσεις τους. Ωστόσο, είναι πολύ πιθανό να μη δούμε διψήφιο ποσοστό ανόδου στις καταθέσεις μέσα στο 2009, λόγω της γενικότερης προσγείωσης της οικονομίας.

Στοίχημα τέταρτο: Η πραγματική οικονομία

Ακόμη όμως και να κερδηθούν τα τρία παραπάνω στοιχήματα, ανοιχτό θα παραμείνει ένα τέταρτο: της πραγματικής οικονομίας. Και αυτό γιατί με βάση τα σημερινά δεδομένα, το 2009 αναμένεται πολύ δύσκολη χρονιά, όπου η κυβέρνηση και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή μπορεί μεν να αναφέρονται σε ρυθμούς αύξησης του ΑΕΠ κατά 2,5%, ωστόσο μια τέτοια επίδοση από τους αναλυτές θεωρείται περισσότερο "ευχολόγιο".

Η σημερινή λοιπόν κατάσταση χαρακτηρίζεται ως ακολούθως:

- Πρώτον, οι δείκτες οικονομικών προσδοκιών επιδεινώνονται εδώ και πολύ καιρό, μήνα με τον μήνα.

- Δεύτερον, οι τράπεζες είναι ιδιαίτερα φειδωλές στις νέες χορηγήσεις τους.

- Τρίτον, οι επιχειρήσεις περικόπτουν σε σημαντικό βαθμό ήδη προγραμματισμένες επενδύσεις για το 2009.

- Τέταρτον, υπάρχει σοβαρό ερώτημα για το κατά πόσον θα περικοπούν δημόσιες επενδύσεις, ή έστω θα πάνε πιο πίσω.

- Πέμπτον, σημαντικοί κλάδοι της οικονομίας -όπως το λιανικό εμπόριο, η οικοδομική δραστηριότητα, τα τσιμέντα κ.ά.- παρουσιάζουν σαφή σημεία καχεξίας και υπάρχει ο φόβος ότι η κατάσταση θα επιδεινωθεί μέσα στο 2009.

- Έκτον, υπάρχει ο φόβος για υποχώρηση των τιμών των ακινήτων.


*** Αναδημοσίευση από το φύλλο 555 της εβδομαδιαίας εφημερίδας ΜΕΤΟΧΟΣ & ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ (7 - 11 Νοεμβρίου 2008).