Με αρκετές αγορές μετοχών διεθνώς να πλησιάζουν απειλητικά προς τα χαμηλά της προηγούμενης καθοδικής φάσης (bear market) νομίζουμε πως ο τίτλος αυτού του σύντομου κειμένου είναι μάλλον σωστός, αναφέρουν οι αναλυτές του metatrading, κ. Σπύρος Ε. Βασιλείου και Ηλίας Ν. Μπούσιος.

Όμως ακόμα και αν μερικές από τις παρακάτω παραγράφους ακουστούν ως αισιόδοξα μηνύματα εν μέσω πανικού πωλήσεων, η καθοδική φάση δεν έχει τελειώσει.

Για μία ακόμα φορά οι καλοπληρωμένοι και πολυδιαφημισμένοι αναλυτές, fund managers και λοιποί εμπλεκόμενοι απέτυχαν να εκτιμήσουν το μέγεθος της προηγούμενης φούσκας - αυτήςτης πιστωτικής επέκτασης- και τρέχουν να κρυφτούν.

Δυστυχώς, όμως, και το λέμε με αρκετά ήπιο τρόπο, η ασχετοσύνη των "αστεριών" που παρέλασαν από εξώφυλλα περιοδικών και πόζαραν με πανάκριβα αυτοκίνητα, κότερα και επαύλεις ήταν ασύλληπτη. Ποτέ άλλοτε στο παρελθόν, αν εξαιρέσουμε το 1929 στις ΗΠΑ και το 1989 στην Ιαπωνία, δεν έγιναν τόσα μαζεμένα τραγικά λάθη από την επενδυτική κοινότητα και τις εποπτικές αρχές.

Επενδυτικές τράπεζες, hedge funds, ιδιώτες επενδυτές, κεντρικές τράπεζες και εμπορικές ακόμα τράπεζες έπεσαν στην παγίδα τής χωρίς όρια πιστωτικής επέκτασης. Όμως, το εγκληματικό στοιχείο της κατάστασης δεν έχει να κάνει μόνο με την ανάληψη ρίσκου. Κυρίως έχει να κάνει με την εντύπωση ότι η επιπλέον ανάληψη ρίσκου είναι μετρήσιμη, ελεγχόμενη και μπορεί να αναχαιτιστεί με διαφόρων ειδών παράγωγα προϊόντα (derivatives) που χτίστηκαν στα χρηματοοικονομικά εργαστήρια των επενδυτικών τραπεζών.

Δυστυχώς τα μοντέλα των "ιδιοφυών με διδακτορικό" απέτυχαν παταγωδώς. Σήμερα ζούμε απλώς τη απομόχλευση (de-leveraging) μιας ολόκληρης 20ετίας και η διαδικασία είναι επώδυνη.

Οι αγορές μετοχών καθώς είναι προεξοφλητικοί μηχανισμοί προσπαθούν να μαντέψουν το μέλλον και όχι το παρελθόν. Έτσι οι τιμές σήμερα θα έπρεπε να αντικατοπτρίζουν την άποψη των εμπλεκόμενων επενδυτών για το μέλλον των εταιρικών κερδών, της οικονομικής πορείας των οικονομιών αλλά και της στιγμιαίας ισορροπίας μεταξύ προσφοράς και ζήτησης. Κι αυτή η ισορροπία γέρνει προς την πλευρά της προσφοράς τίτλων.

Ακόμα και σήμερα οι τιμές έχουν καθοδικό momentum που δεν έχει ανακοπεί. Όμως, μία προσεκτική ανάλυση των αποτιμήσεων διεθνώς μας οδηγεί στο συμπέρασμα ότι οι μετοχές βρίσκονται στο χαμηλότερο σχεδόν σημείο των τελευταίων δύο και πλέον δεκαετιών.

Οι επενδυτές με μεσομακροπρόθεσμο ορίζοντα σήμερα θα έπρεπε να αγοράζουν μετοχές και όχι να πωλούν. Εμφανώς αναφερόμαστε σε όλους εκείνους που εισάκουσαν τις ελάχιστες υγιείς φωνές που από τις αρχές του 2007 έκρουαν των κώδωνα του κινδύνου και αύξησαν την ρευστότητά τους.

Εκείνοι που πωλούν τώρα υπό το κράτος πανικού είναι οι αργοπορημένοι αγοραστές, οι έχοντες μόχλευση (leverage) μέσω παραγώγων ή margin και όσοι συνεχίζουν να μη μελετούν χρηματιστηριακή ιστορία. Το τρέχον συμβάν δεν είναι πρωτόγνωρο.

Σήμερα μπορούμε να πούμε ότι ακόμα και με τις χαμηλότερες αποτιμήσεις οι εμπλεκόμενοι επενδυτές είναι πολύ πιθανό να συνεχίζουν να πιέζουν τις τιμές χαμηλότερα, είτε άμεσα είτε έπειτα από ένα καλό bear market rally.

Οι αποτιμήσεις και το καθοδικό σκέλος από την κορυφή του 2007 μας θυμίζουν έντονα όλα όσα συνέβησαν σε προηγούμενα μακροχρόνια bear markets. Η δεύτερη αυτή φάση (με πρώτη αυτή του 2000 - 2003) είναι αυτή στην οποία χάνει το "έξυπνο χρήμα".

Οι ηγέτες των επενδυτικών οίκων αποδεικνύονται ανεπαρκείς, ενώ η πιστωτική συρρίκνωση ξεγυμνώνει όλους όσοι προσπαθούν με ημίμετρα να σταματήσουν τον "Τιτανικό" να βουλιάξει.

Τα μαθήματα από την κατάρρευση της Bear Stearns, της Lehman Brothers και πολλών άλλων οργανισμών αποδεικνύουν ότι, πέραν της τεράστιας μόχλευσης, οι περισσότεροι χειρισμοί των αρχών ήταν τουλάχιστον ελλιπείς, αν όχι εσφαλμένοι. Μόλις πριν από μερικές ημέρες είδαμε μία πρώτη συντονισμένη προσέγγιση που ίσως καλμάρει τις αγορές σύντομα.

Όμως, οι αγορές είναι εδώ για να ταπεινώνουν τους εμπλεκομένους και να προκαλούν τον μέγιστο δυνατό πόνο σε όσους είναι αλαζόνες και άπληστοι. Αυτή η αλαζονεία έχει την τιμητική της τις τελευταίες εβδομάδες, καθώς το σύστημα ολόκληρο εξαερώνεται.

Χωρίς να προσπαθούμε να μαντέψουμε τους απόλυτους πυθμένες των αγορών μετοχών διεθνώς, μπορούμε με μεγάλη βεβαιότητα να πούμε ότι τα όποια χαμηλά δούμε σύντομα (δεν είναι αυτά που ήδη έχουμε βιώσει) θα ακολουθηθούν από βίαιο ανοδικό ράλι αντίδρασης το οποίο θα αφήσει άναυδους ακόμα και τους πιο αισιόδοξους επενδυτές.

Εμείς ήμασταν απαισιόδοξοι από το καλοκαίρι - φθινόπωρο του 2007 και οι αναλύσεις μας στην ιστοσελίδα το επιβεβαιώνουν. Με τον πανικό πωλήσεων των τελευταίων εβδομάδων έχουμε αρχίσει να βλέπουμε θετικά τις αγορές από πλευράς μεσοπρόθεσμης σκοπιάς και έχουμε περάσει στην όχθη των προσεκτικών "ταύρων", έπειτα από έναν σχεδόν χρόνο παρέας με τις "αρκούδες".

Δεν μιλάμε ούτε για τους βραχυπρόθεσμους παίκτες αλλά ούτε για όσους παίζουν παράγωγα με ορίζοντα ωρών - ημερών. Αναφερόμαστε σε εκείνους με ορίζονται μηνών - ετών που είχαν προνοήσει να εξέλθουν έγκαιρα και διαθέτουν κάποια ρευστότητα.

Δυστυχώς, ελάχιστοι επενδυτές πλέον έχουν λεφτά να εκμεταλλευθούν τις πραγματικές ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ και όχι αυτές που μας υποδείκνυαν πριν 6 - 12 μήνες οι πληρωμένες αναλύσεις πτωχευμένων επενδυτικών οίκων. Αλήθεια, γιατί τώρα όλοι προχωρούν σε γενναίες περικοπές των τιμών-στόχων; Όλοι διαβάσαμε τις μονοψήφιες τιμές-στόχους για αρκετά βαριά χαρτιά για τα οποία οι αναλυτές τους μέχρι πρόσφατα είχαν στόχους 300% υψηλότερα. Μας θυμίζει έντονα τις αρχές του 2003.

Όμως, αυτό που έπεται, και για το οποίο είμαστε περίεργοι να δούμε την αντίδραση της εγχώριας επενδυτικής κοινότητας, είναι οι ακυρώσεις και αναθεωρήσεις των βαρύγδουπων 5ετών επενδυτικών σχεδίων (business plans) που τόσο πολύ απασχόλησαν τον Τύπο το 2006 και το 2007.

Εμείς ως ταπεινοί μαθητές των αγορών, και πιστεύοντας ότι έχουμε ακόμα λίγο δρόμο μπροστά μας μέχρι το τέλος του έργου, θα πρέπει να αποχωρήσουμε από την αγέλη και τον επενδυτικό όχλο. Σήμερα ακούμε και βλέπουμε να μας πανικοβάλουν ή να μας μιλάνε για τη συνέχιση της καταστροφής όλοι εκείνοι που δεν μπόρεσαν να μας προειδοποιήσουν ούτε για την έναρξη της κρίσης ούτε και για το μέγεθος αυτής.

Πώς είναι δυνατόν να έχουμε την ίδια με αυτούς άποψη όταν μέχρι πριν από 5 - 6 μήνες δεν έβλεπαν καν ύφεση στον ορίζοντα; Πώς είναι δυνατόν να συνταχθούμε με την επενδυτική αγέλη, όταν αυτή είναι λάθος στην πλειονότητα των περιπτώσεων;

Χωρίς αυτό να σημαίνει ότι παίρνουμε επιθετική στάση στην αγορά, πρέπει να είμαστε με τη χρηματιστηριακή ιστορία και όχι με εκείνους που την αγνοούν. Και αυτή η ιστορία μας λέει ότι έχουμε εισέλθει σε εύρος αποτιμήσεων στις μετοχές διεθνώς που είναι κάτω από τη δίκαιη τιμή (fair value). Άρα εδώ οφείλουμε να είμαστε σταδιακοί -προσεκτικοί- αγοραστές.

Αυτό που δεν μας λέει η ιστορία για τη δεδομένη στιγμή είναι ότι τα χαμηλά έχουν επιτευχθεί και ότι η ταλαιπωρία έχει τελειώσει. Αυτά είναι ίσως ακόμα μπροστά μας, καθώς από άποψης τεχνικής ανάλυσης (που ακολουθούμε πιστά) δεν έχει υπάρξει καμία ένδειξη μεσομακροπρόθεσμης αντιστροφής τάσης. Γι' αυτό θα απαιτηθεί επιπλέον δουλειά από τις τιμές και τον χρόνο.

Οι συνθήκες της παγκόσμιας οικονομίας είναι σε τέτοιο σημείο που δεν αφήνουν περιθώρια για άμεση αισιοδοξία. Τα αποτελέσματα της κρίσης στην πραγματική οικονομία είναι μπροστά μας και τα αρνητικά νέα θα συνεχίζουν να έρχονται βροχή. Θα γνωρίζουμε ότι ο πυθμένας είναι ήδη παρελθόν όταν οι αγορές θα μπορέσουν να κάνουν ράλι εν μέσω αρνητικών νέων.

Μέχρι τότε θα είμαστε έτοιμοι να απολαύσουμε ένα ακόμα bear market rally της τάξεως του 20% - 30% τουλάχιστον. Μετά βλέπουμε. Τα media και οι επενδυτές - αναλυτές θα συνεχίζουν να είναι απαισιόδοξοι με τις αγορές μετοχών σε διαδικασία δημιουργίας πυθμένα. Ίσως χρειαστούν αρκετοί ακόμα μήνες.

Όμως, προς το παρόν, είμαστε έτοιμοι για μία δυνατή ανοδική ανάσα, καθώς οι πωλήσεις πανικού από margin selling και απομόχλευση στεγνώνουν σιγά-σιγά.