** Δείτε τους αναλυτικούς πίνακες με τις τοπ αποδόσεις στα Α/Κ παγκοσμίως και τις αποδόσεις σε ακίνητα και εμπορεύματα, στη δεξιά στήλη "Συνοδευτικό Υλικό".

O κίνδυνος δεν αρέσει σε κανέναν, ωστόσο είναι ο απαραίτητος σύντροφος όσων επιθυμούν να καρπωθούν σημαντικές αποδόσεις. Γιατί όσο και αν στις ημέρες μας παρατηρείται έντονη στροφή προς τις προθεσμιακές τραπεζικές καταθέσεις και παρότι τα προσφερόμενα επιτόκια είναι διπλάσια σε σχέση με αυτά που προσφέρονταν προ τριετίας, η ουσία είναι ότι η αποπληθωρισμένη καθαρή απόδοσή τους στις περισσότερες περιπτώσεις είναι οριακή.

Σημείο-κλειδί για την απόδοση των επενδυτικών μας επιλογών είναι η διάρκεια που θα έχει η τρέχουσα διεθνής κρίση. Στην περίπτωση που υπάρξει εκκίνηση της ανάκαμψης στο πρώτο εξάμηνο του 2009, το πιθανότερο σενάριο θα είναι οι περισσότεροι επενδυτές, που θα θελήσουν να ριψοκινδυνεύσουν σήμερα σε μετοχές, σε εταιρικά ομόλογα και σε ορισμένων κατηγοριών ακίνητα, να βγουν σαφώς κερδισμένοι.

Ωστόσο, δεν φαίνεται να είναι πολλοί εκείνοι που ανήκουν στη συγκεκριμένη κατηγορία. Άλλοι γιατί φοβούνται κι άλλοι γιατί δεν έχουν κανέναν λόγο να βιάζονται. Απλώς, διαθέτουν «ζεστό χρήμα», έτοιμο να χρησιμοποιηθεί ανά πάσα στιγμή. Και μέχρι τότε περιμένουν, προσδοκώντας ακόμη πιο ελκυστικά επίπεδα αποτιμήσεων.

Οι καταθέτες μπορεί να παίρνουν ένα τίποτα, αλλά αυτό το τίποτα το έχουν εξασφαλισμένο... Αναμφίβολα, τα επιτόκια καταθέσεων είναι σήμερα υπερδιπλάσια σε σχέση με εκείνα της προηγούμενης τετραετίας, αλλά, σε αντίθεση με τη μέση επικρατούσα αντίληψη, δεν είναι μεγάλα...

Ακόμη και όταν μιλάμε για τις καταθέσεις προθεσμίας, τα επιτόκια, συνήθως, κυμαίνονται, ανάλογα με την τράπεζα, μεταξύ του 5% και του 5,7%, ενώ σε ορισμένες περιπτώσεις υπάρχουν προϊόντα που μπορούν να προσφέρουν ακόμη και κάτι παραπάνω από 6% (κυρίως για νέο χρήμα, δηλαδή κεφάλαια που μεταφέρονται από άλλη τράπεζα).

Τι σημαίνει αυτό; Ότι, μετά την αφαίρεση των φόρων (10% επί των εισπραττόμενων τόκων), η καθαρή απόδοση κυμαίνεται από 4,5% έως 5,5%, όταν ο επίσημος πληθωρισμός βρίσκεται γύρω στο 5%. Έχουμε, δηλαδή, οριακή απόδοση σε όρους πραγματικού εισοδήματος και μάλιστα στον βαθμό που πιστεύουμε ότι ο επίσημος πληθωρισμός αντιστοιχεί στην ακριβή κατάσταση η οποία επικρατεί στην οικονομία.

Για λόγους σύγκρισης, υπενθυμίζουμε ότι η καθαρή απόδοση των καταθέσεων προθεσμίας κατά τη δεκαετία του 1990 κυμαινόταν μεταξύ του 4% και του 7%!

Αυτό, επίσης, που θα πρέπει να τονιστεί είναι ότι οι τράπεζες προσφέρουν στις προθεσμιακές καταθέσεις και μια σειρά διευκολύνσεις, έτσι ώστε ο πελάτης να μπορεί να συνδυάσει υψηλότερο επιτόκιο αλλά και ικανοποιητική ρευστότητα. Αρκετές τράπεζες, λοιπόν, προσφέρουν εναλλακτικά: δυνατότητα προείσπραξης τόκων, τόκους που καταβάλλονται σε μηνιαία βάση, τοποθέτηση του 30% με τρίμηνη προθεσμία και του υπόλοιπου 70% σε δωδεκάμηνη, καταθέσεις μηνιαίας προθεσμίας που δίνουν bonus για διατήρηση κεφαλαίων για δώδεκα μήνες κ.λπ.

Αποδόσεις σε ακίνητα, ομόλογα και Αμοιβαία Κεφάλαια

Παρ’ όλα αυτά, σπάνια συναντάμε τόσο έντονη συγκέντρωση όλων των επενδυτών σε μία μόνο κατηγορία επενδύσεων, όπως η τρέχουσα, για τους εξής λόγους:

* Η έντονη υποχώρηση, στην οποία έχουν υποχρεωθεί οι χρηματιστηριακές αγορές κατά το τελευταίο δωδεκάμηνο, έχει μειώσει το ενδιαφέρον των επενδυτών, οι οποίοι (όπως συνήθως) κατευθύνονται πλέον προς ασφαλέστερους λιμένες... Χαρακτηριστικό είναι ότι αυτή τη φορά η χρηματιστηριακή υποχώρηση είχε παγκόσμιο χαρακτήρα, χωρίς κάποιες γεωγραφικές περιφέρειες να καταφέρουν να διαφοροποιηθούν έντονα από τις υπόλοιπες.

* Αν, όμως, οι έντονες χρηματιστηριακές διακυμάνσεις αποτελούν συνηθισμένο φαινόμενο, δεν συμβαίνει κάτι τέτοιο, στον ίδιο τουλάχιστον βαθμό, στην αγορά ομολόγων. Εκεί η τρέχουσα κρίση είναι πολύ βαθιά και χειρότερη από αυτή που επικράτησε στις αρχές της δεκαετίας. Τότε, υπήρξε πρόβλημα στους εκδότες ομολόγων ορισμένων κλάδων (στις τηλεπικοινωνίες, στις αυτοκινητοβιομηχανίες κ.λπ.), ενώ σήμερα η κρίση πλήττει άμεσα το κέντρο του συστήματος, δηλαδή τις μεγάλες τράπεζες του κόσμου.

Σήμερα υπάρχουν ομόλογα μεγάλων ξένων τραπεζών, βραχυπρόθεσμης διάρκειας (λήγουν μέσα στην επόμενη τριετία ή τετραετία), που προσφέρουν ετήσια απόδοση (yield) από 8% έως λίγο περισσότερο από το 10%! Τόσο πολύ έχουν υποχωρήσει οι τιμές τους! Πέρα, όμως, από τα ομόλογα που έχουν σημειώσει μεγάλη κάμψη, εντονότερο ίσως είναι το πρόβλημα σε ορισμένα ομόλογα πολύ χαμηλής εμπορευσιμότητας και μακράς χρονικής διάρκειας, όπου οι τρέχουσες αποτιμήσεις που δίδονται μέσω του Bloomberg είναι σχεδόν... τυχαίες και, όπως φοβούνται πολλοί, σαφώς πάνω από τις τρέχουσες διαθέσεις της αγοράς!

* Στον χώρο των Αμοιβαίων Κεφαλαίων επικρατεί κατάσταση απόγνωσης. Τα Μετοχικά Α/Κ -έπειτα από μία τετραετία πολύ καλών αποδόσεων- καταγράφουν φέτος πολύ σημαντικές απώλειες, οι οποίες ωστόσο είναι χαμηλότερες από την αντίστοιχη υποχώρηση του Γενικού Δείκτη στο Χρηματιστήριο της Αθήνας.

Τα μισά περίπου Ομολογιακά Α/Κ Εσωτερικού παρουσιάζουν, το ίδιο χρονικό διάστημα, αρνητικές αποδόσεις, οι οποίες όμως σε ορισμένες περιπτώσεις υπερβαίνουν το -2%, ενώ όσα εμφανίζουν κέρδη σπάνια έχουν αποδώσει πάνω από το +1%. Και όλα αυτά, ύστερα από μακρά περίοδο μετριότατων αποδόσεων.

Σαφώς χειρότερη είναι η κατάσταση στα Ομολογιακά Α/Κ Εξωτερικού, τα περισσότερα εκ των οποίων καταγράφουν από την αρχή του έτους αρνητικές αποδόσεις που σε αρκετές περιπτώσεις υπερβαίνουν το -3%, το -5%, ή ακόμη και το -7%...

Σε ό,τι αφορά, τέλος, τα Α/Κ Διαχείρισης Διαθεσίμων, δυσκολεύονται να παρακολουθήσουν τις αποδόσεις των δεσμευμένων τραπεζικών καταθέσεων, υποαποδίδοντας (λόγω και του φορολογικού καθεστώτος) σε σχέση με αυτές. Ενδεικτικό είναι το γεγονός ότι από την αρχή του έτους το ένα στα τρία Α/Κ της κατηγορίας έχει σημειώσει απόδοση 2% - 2,5%, ενώ οι επιδόσεις των υπόλοιπων βρίσκονται κάτω από το 2% και, σε ορισμένες περιπτώσεις, κάτω και από το 1%.

Θα πρέπει, βέβαια, να υπενθυμίσουμε ότι αυτές είναι αποδόσεις επτά περίπου μηνών και δεν θα πρέπει να συγκρίνονται άμεσα με τα τραπεζικά επιτόκια, που τίθενται σε δωδεκάμηνη βάση.

Σε κάθε περίπτωση, πάντως, το μέγεθος των εκροών από τα Αμοιβαία Κεφάλαια είναι τόσο μεγάλο, ώστε επικρατεί έντονος προβληματισμός για το μέλλον του θεσμού και πληθαίνουν οι φωνές που ζητούν κρατική παρέμβαση για την τόνωσή του.

* Σε ύφεση, ωστόσο, βρίσκεται και η... παντός καιρού επενδυτική τοποθέτηση του μέσου Έλληνα, η αγορά ακινήτων. Σε μία χώρα όπου επικρατεί η αντίληψη ότι «κανείς δεν χάνει αγοράζοντας γη», ο όγκος των συναλλαγών έχει μειωθεί δραματικά, η ζήτηση φαίνεται να είναι αρκετά χαμηλότερη της προσφοράς, ενώ στο μέτωπο των τιμών και των ενοικίων φαίνεται να επικρατεί περιορισμένη αλλά σταδιακή υποχώρηση.

Ειδικότερα, στο μέτωπο των ενοικίων η προ φόρων ετήσια απόδοση μίας κατοικίας κυμαίνεται γύρω στο 3% - 5%, ενώ στα γραφεία η ζήτηση είναι σταθερή, με τη μέγιστη μικτή απόδοση ενοικίου να φτάνει έως το 6,5% και σε ορισμένες περιπτώσεις έως και το 7%. Στα εμπορικά καταστήματα, όπου μέχρι το 2010 θα έχουμε προσφορά 382.000 τ.μ. μέσα από τα καινούργια εμπορικά κέντρα, η μικτή απόδοση ενοικίου ανέρχεται στο ποσοστό του 5,5% (η ζήτηση αυτή εκτιμάται ότι θα καλυφθεί κυρίως από πολυεθνικές εταιρείες, που εισέρχονται στην ελληνική αγορά και αναζητούν σημεία πωλήσεων). Και τέλος, στους αποθηκευτικούς χώρους, όπου αναμένεται αύξηση της προσφοράς τα επόμενα χρόνια, η μέγιστη μικτή απόδοση φτάνει το 7,5%.

Να σημειωθεί, τέλος, ότι στον χώρο των ακινήτων υπάρχει και η δυνατότητα τοποθέτησης μέσω των Ανώνυμων Εταιρειών Επενδύσεων Ακίνητης Περιουσίας (ΑΕΕΑΠ), οι οποίες διαπραγματεύονται στο Χρηματιστήριο της Αθήνας. Οι τρέχουσες μερισματικές αποδόσεις των δύο αυτών εταιρειών υπερβαίνουν το 5% - 6% και είναι απαλλαγμένες από τη φορολόγηση (παρακράτηση φόρου στην πηγή). Ως μετοχές βέβαια που είναι διαπραγματεύσιμες στο χρηματιστήριο παρουσιάζουν ανοδικές και καθοδικές διακυμάνσεις.

Άλλες μορφές επενδύσεων

Η αλήθεια είναι ότι η άνοδος των τραπεζικών επιτοκίων, σε συνδυασμό με την πτώση των περισσότερων αξιών στις αγορές των μετοχών και των ομολόγων, έχει περιορίσει και τις πωλήσεις μίας σειράς άλλων επενδυτικών προϊόντων, που δεν συνεπάγονται ρίσκο.

Τα ασφαλιστικά-επενδυτικά κλασικού τύπου, για παράδειγμα, αποτελούν μακροπρόθεσμης διάρκειας προγράμματα, όπου κάθε χρόνο προσφέρεται εγγυημένη απόδοση μεταξύ 2,75% και 3,25% και, σε περίπτωση υπεραπόδοσης, ο πελάτης-επενδυτής καρπώνεται επιπλέον και το 80% - 90% αυτής. Όσο τα τραπεζικά επιτόκια βρίσκονταν στο 3% - 4%, υπήρχε συγκριτικό πλεονέκτημα υπέρ των ασφαλιστικών-επενδυτικών προγραμμάτων κλασικού τύπου, ωστόσο η τρέχουσα κατάσταση έχει διαφοροποιήσει τα δεδομένα.

Γενικότερα, υπάρχει κάμψη σε ό,τι αφορά τη διάθεση μακροπρόθεσμων επενδύσεων εγγυημένου κεφαλαίου.

Οι τράπεζες, πάντως, επιχειρούν να προωθήσουν προϊόντα που συνδυάζουν τραπεζικές καταθέσεις και Αμοιβαία Κεφάλαια. Για τον λόγο αυτό, προσφέρουν υψηλότερα επιτόκια σαν κράχτες για κάποιο ποσοστό της επένδυσης (π.χ. για το 30% στο εξάμηνο δίνουν επιτόκιο 8%), αρκεί το υπόλοιπο 70% των κεφαλαίων να κατευθυνθεί σε Αμοιβαία Κεφάλαια τα οποία διαχειρίζεται η τράπεζα.

Δεν λείπουν, τέλος, και εκείνες οι κατηγορίες επενδύσεων που έχουν αποφέρει πολύ σημαντικές αποδόσεις το τελευταίο δωδεκάμηνο, καθώς ευνοήθηκαν από τη διεθνή συγκυρία.

Για παράδειγμα, πρόκειται για Αμοιβαία Κεφάλαια που επενδύουν σε αγροτικά προϊόντα και σε λοιπά commodities (πετρέλαιο, μέταλλα) και έχουν απόφερει πολύ υψηλά κέρδη στους λίγους εκείνους Έλληνες που τοποθετήθηκαν πριν από δώδεκα ή πριν από οκτώ μήνες.

Υπάρχουν, όμως, και άλλες μορφές επενδύσεων, όπως τα ETFs. Πολλά από αυτά, φέτος, έδωσαν σημαντικότατα κέρδη, καθώς ποντάρισαν στην πτώση των χρηματιστηρίων (bear markets).


ΣΟΦΟΚΛΕΟΥΣ: ΧΑΜΗΛΕΣ ΑΠΟΤΙΜΗΣΕΙΣ, «ΤΟΥΝΕΛ» ΣΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

Οι αποτιμήσεις των μετοχών της Σοφοκλέους έχουν υποχωρήσει σε επίπεδα που φαίνονται ελκυστικά, με πολλές δεκάδες μετοχές να πληρούν τουλάχιστον ένα από τα παρακάτω κριτήρια: μονοψήφιους δείκτες P/E, μερισματικές αποδόσεις ανώτερες του 4%, τρέχουσα αποτίμηση πολύ κάτω από τη λογιστική τους αξία κ.λπ.

Άλλες ενδείξεις υποτίμησης είναι το γεγονός ότι εταιρείες ακινήτων διαπραγματεύονται πολύ χαμηλότερα από την καθαρή εσωτερική τους αξία, ή, επίσης, ότι τα discounts στις εταιρείες επενδύσεων χαρτοφυλακίου έχουν φτάσει ακόμη και στο 30%!

Παρ’ όλα αυτά, η χρηματιστηριακή αγορά έχει να αντιμετωπίσει δύο σημαντικά εμπόδια: 

* Το πρώτο είναι η ουσιαστική απραξία των εγχώριων επενδυτών, με αποτέλεσμα την πλήρη σχεδόν εξάρτηση από το εξωτερικό. 

* Το δεύτερο σχετίζεται με τη συνεχιζόμενη επιδείνωση που παρατηρείται στα στοιχεία της πραγματικής οικονομίας. Οι δείκτες οικονομικού κλίματος επιδεινώνονται μήνα με τον μήνα, με τον Ιούλιο να είναι σαφώς χειρότερος από τον Ιούνιο. Η απόσταση, μάλιστα, από τον περυσινό (εκλογικό) Σεπτέμβριο είναι τεράστια!

Στην αγορά φοβούνται επιδείνωση της κατάστασης μέσα στο δεύτερο εξάμηνο, με τις τιμές, πάντως, των μετοχών να έχουν ήδη ενσωματώσει αυτό το τόσο κακό σενάριο. Όσο για τους αισιόδοξους, ποντάρουν στο ότι, σε περίπτωση που συνεχιστεί η πτώση στις πετρελαϊκές τιμές, ο πληθωρισμός θα αποκλιμακωθεί και η ζήτηση των νοικοκυριών στην οικονομία θα τονωθεί.

* Αναδημοσίευση από το φύλλο 543 της εφημερίδας "ΜΕΤΟΧΟΣ & ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ" (14 - 19 Αυγούστου 2008).

** Δείτε τους αναλυτικούς πίνακες με τις τοπ αποδόσεις στα Α/Κ παγκοσμίως και τις αποδόσεις σε ακίνητα και εμπορεύματα, στη δεξιά στήλη "Συνοδευτικό Υλικό".