Νέοι πονοκέφαλοι στις αγορές από Ιταλία και... Τραμπ

Oι ιταλικές εκλογές είναι το σημαντικότερο πολιτικό γεγονός της φετινής χρονιάς για την Ευρώπη και το ζητούμενο στις αγορές δεν είναι μόνο αν προκαλέσουν μεταβλητότητα, αλλά για πόσο χρονικό διάστημα αυτή μπορεί να διαρκέσει. Το αρχικό κανάλι μετάδοσης της μεταβλητότητας θα είναι τα ιταλικά ομόλογα, το ευρώ και στη συνέχεια τα ομόλογα του ευρωπαϊκού Νότου, αν και εφόσον το εκλογικό αποτέλεσμα είναι μια ευρωσκεπτικιστική κυβερνητική συμμαχία.

Οι εκλογές είχαν ιδιαίτερη βαρύτητα, ωστόσο με τις δηλώσεις του Αμερικανού Προέδρου Τράμπ για την επιβολή δασμών, ανοίγει και το μέτωπο του εμπορικού πολέμου που έως τώρα είχε διατηρηθεί σε επίπεδο νομισμάτων. To 2002, η κυβέρνηση του Τζορτζ Μπους είχε επίσης επιβάλει δασμούς στις εισαγωγές χάλυβα, αλλά τελικά υποχρεώθηκε και απέσυρε τα μέτρα ένα χρόνο μετά, αφού οι αμερικανικές εξαγωγές σε σειρά προϊόντων επλήγησαν από τα αντίποινα άλλων χωρών.

Ειδικά για τη χώρα μας, οι ιταλικές εκλογές είναι σημαντικές σε τρία επίπεδα:

α) Αν κάποιος συνασπισμός ευρωσκεπτικιστών επικρατήσει στη γειτονική χώρα, αυτό θα μπορούσε να δημιουργήσει πολλαπλά προβλήματα στο σχέδιο εξόδου της χώρας από το μνημόνιο το καλοκαίρι και μετατόπιση του ενδιαφέροντος στην Ιταλία. Για μικρή μερίδα πολιτικών αναλυτών, αυτό θα ήταν ευνοϊκό για τη χώρα γιατί θεωρητικά θα αυξανόταν η διαπραγματευτική θέση της Ελλάδας.

β) Το αποτέλεσμα των εκλογών θα επηρεάσει επίσης τον τρόπο με τον οποίο οι αγορές θα προσεγγίζουν πλέον το δημόσιο χρέος της Ιταλίας και σε περίπτωση κακού αποτελέσματος αυτό θα έχει ευρύτερες συνέπειες για την Ευρωζώνη και πρωτίστως για τους αδύναμους κρίκους της ένωσης όπως η Ελλάδα. Η αύξηση των spreads αλλά και των ασφάλιστρων κινδύνου δεν είναι καλή εξέλιξη σε καμία περίπτωση.

γ) Η Ιταλία είναι η πύλη στην Ευρώπη για τους μετανάστες από την αφρικανική ήπειρο και ένα νέο πολιτικό καθεστώς με αντιμεταναστευτική πολιτική ατζέντα μπορεί να επηρεάσει συνολικά την Ευρωπαϊκή πολιτική επιλογή στο ζήτημα της μετανάστευσης που για τη χώρα μας είναι μείζον.

Οι Ιταλοί ψηφοφόροι δεν έχουν σαφή προτίμηση μεταξύ των τριών πολιτικών ομάδων που συγκρούονται, οι μετρήσεις δείχνουν πολύ αβέβαιες λόγω του υψηλού ποσοστού των αναποφάσιστων και επίσης από τα πιθανά αποτελέσματα δεν φαίνεται να προκύπτει μια ισχυρή - market friendly - κυβέρνηση. Τα τρία στρατόπεδα είναι: η κεντροδεξιά με βασικούς φορείς το κόμμα Φόρτσα Ιτάλια (Forza Italia) και τη Λίγκα του Βορρά (Northern League), η κεντροαριστερά με επικεφαλής το Δημοκρατικό Κόμμα και, τέλος, το αντικαθεστωτικό Κίνημα των Πέντε Αστέρων (M5S).

Τα στοιχεία που έχουν σημασία είναι: το υψηλό κρατικό χρέος και οι ανάγκες για μεταρρυθμίσεις στην οικονομία της Ιταλίας, η οποία είναι η τρίτη σε μέγεθος οικονομία της ευρωζώνης, ο τρόπος με τον οποίο θα αντιδράσουν οι μετοχές και ευρωπαϊκά ομόλογα της χώρας στην πιθανότητα σχηματισμού μιας ακραίας αντικαθεστωτικής κυβέρνησης, τα πιθανά spillovers effects σε χώρες όπως η Ελλάδα, η Πορτογαλία και η Ισπανία, αν προκληθεί τεράστια ανησυχία στις χρηματοπιστωτικές αγορές, και, τέλος, η κίνηση του ευρώ ανάλογα με τις εξελίξεις.

Αυτό που φαίνεται να ενδιαφέρει τις αγορές περισσότερο είναι να αποφευχθεί ένα «βραχυπρόθεσμο ατύχημα» από τον σχηματισμό μιας αντικαθεστωτικής κυβέρνησης χτισμένης πάνω σε μια πλατφόρμα ευρωσκεπτικισμού. Πριν από το Brexit, τις εκλογές στις ΗΠΑ και μερικά ακόμα εκλογικά αποτελέσματα, αυτό το σενάριο θα ήταν αρκετά ακραίο, αλλά πλέον οι πιθανότητες των ακραίων σεναρίων είναι αυξημένες.

Στο πλαίσιο των δηλώσεων Τράμπ, η Ε.Ε. αλλά και οι ευρωπαϊκές αγορές περιουσιακών στοιχείων το λιγότερο που επιθυμούν είναι να προστεθεί και αυξημένος πολιτικός κίνδυνος ή κίνδυνος Italexit. Οι πρώτες ενδείξεις από τα ευρωπαϊκά χρηματιστήρια στις δηλώσεις Τράμπ δεν ήταν ενθαρρυντικές για τη συνέχεια.

Τα σενάρια

Το πιο πιθανό αποτέλεσμα είναι ότι κανένας από τους τρεις συνδυασμούς δεν θα βγει απόλυτος νικητής, ειδικά αν τα αποτελέσματα κινηθούν σύμφωνα με τις τελευταίες δημοσκοπήσεις.

1.Το σενάριο με τη μεγαλύτερη πιθανότητα για τις αγορές είναι ότι ο κεντροδεξιός συνασπισμός θα κερδίσει την πρώτη θέση, αλλά δεν θα έχει την απόλυτη πλειοψηφία των εδρών. Όμως, το κρίσιμο στοιχείο είναι να καταλάβει την πρώτη θέση και την ικανότητα να προτείνει πρωθυπουργό το κόμμα Forza Italia και όχι η Λίγκα. Αν το Forza Italia βγει πρώτο κόμμα, η μεταβλητότητα στην αγορά ομολόγων θα μπορούσε να παραμείνει υψηλή κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων, δεδομένης της αβεβαιότητας, αλλά η ενδεχόμενη κυβερνητική συμφωνία θα οδηγήσει σε μείωση του spread των ιταλικών ομολόγων.

Παράλληλα, με το παραπάνω σενάριο και αν η Λίγκα δεν συμμετάσχει, τότε οι κυβερνητικές διαπραγματεύσεις θα μπορούσαν να παραταθούν και πιθανόν να καταλήξουν σε μια μεγάλη κυβέρνηση συνασπισμού υπό την ηγεσία του Forza Italia και του Δημοκρατικού Κόμματος, υποστηριζόμενη από βουλευτές και από άλλα κόμματα / συνασπισμούς, σενάριο που επίσης θα ήταν από ουδέτερο έως θετικό για τα ιταλικά ομόλογα βραχυπρόθεσμα.

2.Το δεύτερο σενάριο, με μικρή πιθανότητα ωστόσο, είναι ο κεντροδεξιός συνασπισμός να αποκτήσει την απόλυτη πλειοψηφία. Η διαμόρφωση κυβέρνησης σε αυτή την περίπτωση θα είναι σχετικά εύκολη και το Forza Italia, που θα είναι πιθανώς το πρώτο κόμμα, θα έχει την επιλογή του πρωθυπουργού. Σε αυτό το σενάριο, οι τιμές των κρατικών ιταλικών κρατικών ομολόγων θα πρέπει να αυξηθούν, αλλά μεσοπρόθεσμα οι τιμές θα εξαρτηθούν από τη διάθεση της κυβέρνησης να προβεί σε μεταρρυθμίσεις και αλλαγές που δεν είναι ιδιαίτερα φιλολαϊκές.

3.Το τρίτο σενάριο, με ακόμα μικρότερη πιθανότητα, είναι το πρώτο κόμμα να είναι το M5S. Σε αυτό το σενάριο, το M5S αποκτά πάνω από το 35% των ψήφων και η πιθανότητα μιας ευρωσκεπτικιστικής συμμαχίας αποκτά «σάρκα και οστά», αν και θα εξακολουθεί να είναι δύσκολο να τελεσφορήσει. Μέχρι τώρα οι αγορές δεν έχουν ασχοληθεί με αυτήν την πιθανότητα, αλλά αν ο επικεφαλής του M5S, Luigi Di Maio, λάβει τη «διερευνητική εντολή» για να σχηματίσει κυβέρνηση, τότε οι αγορές σίγουρα θα το λάβουν υπόψη τους. Τα περιθώρια των ιταλικών ομολόγων θα διευρυνθούν σχεδόν σίγουρα σε αυτό το αποτέλεσμα, ενώ το ευρώ πιθανότητα θα δεχθεί επιθέσεις. Το θέμα είναι ότι σε αυτήν την περίπτωση τα ομόλογα της Ελλάδας ειδικά θα είναι ιδιαίτερα ευάλωτα στις πωλήσεις και τις risk-off συνθήκες που θα σχηματιστούν, ενώ δεν είναι απίθανο τα spreads σε Πορτογαλία και Ισπανία να αυξηθούν. Η αποτυχία του Μ5S να σχηματίσει κυβέρνηση θα μπορούσε τελικά να οδηγήσει σε απαλύνει τα spreads.

4.Το ακραίο σενάριο από τις ιταλικές εκλογές είναι μια αντικαθεστωτική κυβέρνηση από μια μετεκλογική συμμαχία μεταξύ του Κινήματος των Πέντε Αστέρων (M5S), της Λίγκα (NL) και του ακροδεξιού κόμματος των Αδελφών της Ιταλίας (BoI). Αν τελικά σχηματιστεί συμμαχία μεταξύ του M5S / NL / BoI, τότε το σενάριο του tail risk θα είναι μπροστά μας. Στα θετικά για τις αγορές είναι ότι αυτό το σενάριο εξακολουθεί να είναι απίθανο αφού οι τελευταίες δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι τα κόμματα αυτά δεν θα συγκεντρώσουν αρκετές ψήφους για να έχουν την απόλυτη πλειοψηφία των εδρών.

Το ποσοστό ωστόσο των αναποφάσιστων είναι αρκετά υψηλό και αυτό αφήνει ανοιχτή την πόρτα για κάτι τέτοιο. Το στοιχείο όμως που είναι πιο σημαντικό, ακόμα κι αν τα τρία παραπάνω κόμματα συγκεντρώσουν τον απαιτούμενο αριθμό εδρών, αποτελούν τόσο ετερόκλητες οντότητες που πολύ δύσκολα θα βρουν τη μέση οδό. Τα τρία αυτά έχουν κόμματα έχουν την τάση να απευθύνονται σε διαφορετικές βάσεις ψηφοφόρων, με τη Λίγκα να απηχεί σε ψηφοφόρους που προέρχονται από το βορρά και τη δεξιά πολιτική σκηνή, ενώ το Κίνημα των Πέντε Αστέρων σε ψηφοφόρους που είναι από τον νότο, με ετερογενείς πολιτικές ιδεολογίες, πρωτίστως όμως αριστερής προσέγγισης.