Τις τάσεις, τις προοπτικές και τα προβλήματα του κλάδου εμπορίας πετρελαιοειδών αναλύει μελέτη του Ιδρύματος Οικονομικών και Βιομηχανικών Ερευνών (ΙΟΒΕ) η οποία παρουσιάστηκε χθες σε εκδήλωση που πραγματοποιήθηκε στα γραφεία του Ιδρύματος.



Στην Ειδική Κλαδική μελέτης του ΙΟΒΕ με τίτλο ”Ο Κλάδος της Εμπορίας Πετρελαιοειδών στην Ελλάδα” επισημαίνεται ότι το πετρέλαιο θα εξακολουθήσει να κυριαρχεί τις επόμενες δύο δεκαετίες μεταξύ των ενεργειακών αγαθών παρουσιάζοντας ωστόσο χαμηλότερους ρυθμούς μεγέθυνσης.

Η υποκατάσταση των πετρελαιοειδών προϊόντων από νέες εναλλακτικές μορφές ενέργειας προβλέπεται ότι θα πραγματοποιηθεί με αργούς ρυθμούς, καθώς οι υψηλές κεφαλαιακές επενδύσεις που απαιτούνται αποτελούν ένα μεγάλο εμπόδιο.

Ώθηση στην εξέλιξη της εγχώριας προσφοράς αναμένεται να δώσει η κατασκευή του αγωγού Μπούργκας – Αλεξανδρούπολη, ο οποίος θα μειώσει αισθητά το κόστος εισαγωγής αργού πετρελαίου και ταυτόχρονα θα αυξήσει την ανταγωνιστικότητα των ελληνικών εταιρειών.

Σύμφωνα με την μελέτη του ΙΟΒΕ μέχρι το 2010 προβλέπεται, για την εγχώρια αγορά, σημαντική αύξηση της ζήτησης της αμόλυβδης βενζίνης, κατά 5,5% ετησίως, μείωση της βενζίνης σούπερ κατά -18,5% το χρόνο ενώ η αύξηση του συνόλου των βενζινών θα διαμορφωθεί για τα επόμενα χρόνια στο 2,5% ετησίως.

Για το πετρέλαιο εσωτερικής καύσεως (κίνησης και θέρμανσης)προβλέπεται έως και το 2010 μέση ετήσια αύξηση από 2% έως 6%, για το πετρέλαιο κίνησης 0,4% με 2,7% και για το πετρέλαιο θέρμανσης 3% με 5,7%.

Το μεγάλο εύρος των προβλέψεων οφείλεται στο ότι πολλοί παράγοντες που επηρεάζουν τη ζήτηση των προϊόντων αυτών, όπως ο ρυθμός διείσδυσης του φυσικού αερίου, ο αριθμός των ντιζελοκίνητων αυτοκινήτων που θα κυκλοφορήσουν κ.ά., δεν ήταν εφικτό να εκτιμηθούν.

Στη χώρα μας τα πετρελαιοειδή προϊόντα κατέχουν την μερίδα του λέοντος μεταξύ του συνόλου των ενεργειακών αγαθών, με ποσοστό που φτάνει περίπου το 70%. Το ποσοστό αυτό ωστόσο εμφανίζει στην περίοδο 1985 – 2000 οριακή, πλην σταθερή, υποχώρηση η οποία αποδίδεται στην βραδεία υποκατάσταση των προϊόντων πετρελαίου από άλλες μορφές ενέργειας.

Η εξάρτηση των τομέων της οικονομίας από προϊόντα πετρελαίου παρέμεινε σχεδόν σταθερή διαχρονικά ή μειώθηκε οριακά, με τις μεταφορές να κατέχουν κατά μέσο όρο το 57,6% (6,06Mtoe) της συνολικής τελικής ζήτησης στην εξεταζόμενη περίοδο και ακολουθούν η βιομηχανία με 16,7% (1,74Mtoe), τα νοικοκυριά με 16% (1,68Mtoe), ο αγροτικός τομέας με 8,5% (0,86Mtoe) και ο τομέας των υπηρεσιών με 1,5% (0,14Mtoe).

Ο τομέας των υπηρεσιών σημείωσε την υψηλότερη αύξηση ζήτησης για πετρελαιοειδή την δεκαετία του 1990, λόγω της αύξησης των υπηρεσιών του ιδιωτικού τομέα (συμπεριλαμβανομένου του τομέα του εμπορίου και του τουρισμού). Ακολούθησαν τα νοικοκυριά και οι μεταφορές με ποσοστά αύξησης 46,4% και 23,6% αντίστοιχα.

Σε ότι αφορά τα νοικοκυριά η διεύρυνση της ζήτησης οφείλεται στην άνοδο του βιοτικού επιπέδου και των ανέσεων, ενώ για τις μεταφορές στην κατακόρυφη αύξηση του αριθμού των κυκλοφορούντων οχημάτων κατά 82% στην περίοδο 1990 - 2000.

Σε ότι αφορά τις εταιρείες διύλισης, η μελέτη του ΙΟΒΕ επισημαίνει ότι κατέγραψαν θετικούς ρυθμούς μεταβολής στα περισσότερα χρηματοοικονομικά τους μεγέθη την περίοδο 1997-2001.

Οι πωλήσεις σημείωσαν μέση ετήσια άνοδο κατά 18,6% προσεγγίζοντας το 2001 τα 5,58 δισ. ευρώ, παρόμοια τα καθαρά κέρδη προ φόρων παρουσίασαν ιστορική αύξηση με μέσο ετήσιο ρυθμό μεταβολής 258% σε 142,35 εκ. ευρώ.

Τα ΕΛ.ΠΕ. είναι ο κυρίαρχος παίκτης στην αγορά πετρελαίου, με την ΜΟΤΟΡ ΟΙΛ όμως να επεκτείνεται με ταχείς ρυθμούς τα τελευταία χρόνια και να διευρύνει το μερίδιο της στην αγορά. Η συγχώνευση της Πετρόλα με την εταιρεία Ελληνικά Πετρέλαια (2003), η ανταλλαγή του τομέα των καυσίμων της TEXACO στην Ελλάδα με πρατήρια της SHELL στην Αγγλία (2000) και η συγχώνευση της εταιρείας ΕΚΟ-ΕΛΔΑ ΑΒΕΕ με την Γ.ΜΑΜΙΔΑΚΗΣ & ΣΙΑ Α.Ε.Ε. (2000) ήταν οι σημαντικότερες επιχειρηματικές εξελίξεις του κλάδου τα τελευταία χρόνια.

Σε διεθνές επίπεδο, το πετρέλαιο αποτελεί το κυρίαρχο ενεργειακό αγαθό κατά την εξεταζόμενη περίοδο, αντιπροσωπεύοντας το 2001 το 38% της παγκόσμιας ζήτησης για όλα τα ενεργειακά αγαθά.

Οι μεγαλύτεροι καταναλωτές πετρελαιοειδών προϊόντων το 2001 αποτέλεσαν οι βιομηχανοποιημένες χώρες που απορρόφησαν 77,5% του συνόλου διεθνώς, και κυρίως χώρες, όπως οι Η.Π.Α. (29%), η Ιαπωνία (13,6%), η Γερμανία (7,1%) και η Γαλλία (4,9%). Αντίστοιχα, από τις αναπτυσσόμενες χώρες που κατανάλωσαν το 22,5% της συνολικής ζήτησης διεθνώς το 2001, οι χώρες που απορρόφησαν το μεγαλύτερο μέρος αυτών ήταν η Κίνα (3,7%) και η Βραζιλία (2,7%).

Τα προβλήματα που προέκυψαν στην ελληνική αγορά πετρελαίου σχετίζονται κατά κύριο λόγο με το θεσμικό πλαίσιο που τη διέπει, καθώς οι κανόνες λειτουργίας της αγοράς που έχουν θεσπιστεί δεν επαρκούν για την ενίσχυση θεμάτων όπως η απελευθέρωση, η ανταγωνιστικότητα και η προστασία του καταναλωτή ως προς τιμή των προϊόντων, την ποιότητα αυτών και την παροχή υπηρεσιών. Σύμφωνα με την Επιτροπή Ανταγωνισμού τα κυριότερα προβλήματα της αγοράς είναι τα εξής:

* Τα εμπόδια εισόδου νέων επιχειρήσεων στην αγορά, κυρίως λόγω των κρατικών πολιτικών τόνωσης της εγχώριας παραγωγής προϊόντων διύλισης.

* Η αύξηση από το νέο νόμο των ορίων των ελάχιστων απαιτούμενων αποθηκευτικών χώρων και του μετοχικού κεφαλαίου των εταιρειών της αγοράς.

* Η διατήρηση του δικαιώματος του κράτους να μπορεί να επιβάλλει ανώτατο επίπεδο τιμών στα πετρελαιοειδή προϊόντα σε περιόδους υψηλής ζήτησης, όταν η αγορά δεν λειτουργεί αποτελεσματικά.

* Το σημερινό σύστημα φορολόγησης του πετρελαίου θέρμανσης, που διαφοροποιείται ανάλογα με την εποχή του έτους.

* Η νοθεία, η πειρατεία και η λαθρεμπορία των προϊόντων πετρελαίου.

* Το επίπεδο της τεχνολογίας των εγχώριων διυλιστηρίων.

Το ΙΟΒΕ ολοκλήρωσε την Γ’ Έκδοση της μελέτης του κ. Πυθαγόρα Μπίκου ”Ο Κλάδος της Εμπορίας Πετρελαιοειδών στην Ελλάδα” το Νοέμβριο του 2004. Η μελέτη αυτή είχε εκδοθεί για πρώτη φορά το 1995 και σε Β’ Έκδοση το 1997. Στη Γ’ Έκδοση συνεργάστηκε η κ. Αναστασία Δελδήμου, Ερευνητική Συνεργάτιδα του ΙΟΒΕ.