* Οι πίνακες που αφορούν στο δίκτυο τραπεζικών καταστημάτων στην Ελλάδα δημοσιεύονται στη δεξιά στήλη "Συνοδευτικό Υλικό".

Tο τελευταίο χρονικό διάστημα έχουν ενταθεί οι συζητήσεις όσον αφορά στο κατά πόσον οι διοικήσεις των τραπεζών θα αυξήσουν τις προσπάθειές τους για σημαντικές περικοπές στο λειτουργικό τους κόστος και μάλιστα, μεταξύ άλλων, ακούγονται τα περί κατάργησης του επιδόματος ισολογισμού (επιπλέον μισός μισθός).

Η αλήθεια είναι ότι μέχρι σήμερα οι περισσότεροι τραπεζικοί όμιλοι έχουν προχωρήσει σε κάποιου είδους εξοικονόμηση, απολύοντας κάποια υψηλόμισθα στελέχη τους, χωρίς να αντικαθιστούν τους αποχωρήσαντες, μεταθέτοντας σε άλλα τμήματα τους πλεονάζοντες εργαζομένους τους, περιορίζοντας το ύψος των ενοικίων όπου είναι δυνατόν κ.λπ.

Οι μεγαλύτερες παρεμβάσεις έχουν γίνει από τη Citibank και την Ελληνική Τράπεζα (δραστικός περιορισμός των καταστημάτων με πρόγραμμα εθελουσίας εξόδου του προσωπικού), καθώς και στην Τράπεζα Πειραιώς με το πρόγραμμα sabbatical, το οποίο έλαβε χώρα.

Φαίνεται όμως πως η πολιτική ήπιας διαχείρισης των δαπανών, η οποία ακολουθήθηκε από την έναρξη της οικονομικής κρίσης μέχρι σήμερα, φτάνει στο τέλος της.

Σε ποιον βαθμό, όμως, η υλοποίηση ενός προγράμματος δραστικής μείωσης του κόστους θα μπορούσε να λύσει από μόνη της τα προβλήματα των ελληνικών πιστωτικών ιδρυμάτων; Κατά κανέναν τρόπο, απαντούν οι γνωρίζοντες. Στην Εθνική Τράπεζα, για παράδειγμα, το σύνολο των δαπανών του προσωπικού και των γενικών εξόδων της διοίκησης, το 2009, είχε διαμορφωθεί στα 2,26 δισ. ευρώ.

Ακόμη και αν υποθέσουμε μείωση κατά 15% -και μάλιστα σε όλες τις χώρες δραστηριοποίησης, που είναι ακραίο να συμβεί-, ο ελληνικός όμιλος δεν θα κερδίσει περισσότερα από 350 εκατ. ευρώ.

Αυτή η επίδοση θα μπορούσε ίσως να διπλασιάσει το μέγεθος των κερδών, όμως ωχριά:

1. Μπροστά στα δισ. ευρώ που η τράπεζα έχει λάβει ως χρηματοδότηση από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα.

2. Μπροστά στις προβλέψεις για επισφαλή δάνεια, τα οποία θα εγγραφούν το 2011 (ίσως γύρω ή και πάνω από 1,3 δισ. ευρώ).

3. Μπροστά στις απώλειες που θα καταγράψει η Εθνική Τράπεζα σε περίπτωση «κουρέματος» στα ελληνικά κρατικά ομόλογα.

Και η εικόνα αυτή βέβαια δεν ισχύει μόνο για την Εθνική Τράπεζα, αλλά σε μικρότερο ή σε μεγαλύτερο βαθμό και για τους υπόλοιπους τραπεζικούς ομίλους της χώρας. Το ερώτημα λοιπόν που προκύπτει είναι γιατί οι διοικήσεις των πιστωτικών ιδρυμάτων φαίνεται να έχουν αποφασίσει να προχωρήσουν σε γερό μαχαίρι στο κόστος, αφού σε μια τέτοια συγκυρία έχουν να αντιμετωπίσουν πολύ μεγαλύτερα προβλήματα και εντονότερες προκλήσεις.

--- Αλλαγή δεδομένων

Η βασική απάντηση είναι ότι οι τραπεζικοί όμιλοι έστησαν το δίκτυο των καταστημάτων τους με την παραδοχή ότι οι χορηγήσεις θα αυξάνονταν σε ποσοστό 20% - 25% ετησίως την περίοδο 2008 - 2011 και κατά 10% στη συνέχεια. Σύμφωνα με τον συλλογισμό αυτόν, η Ελλάδα θα έπρεπε να συγκλίνει στις επιδόσεις της ζώνης του ευρώ και έτσι οι τραπεζικές χορηγήσεις θα ανέβαιναν μέχρις ότου να φτάσουν το 130% του ΑΕΠ, όταν μάλιστα το ΑΕΠ θα αυξανόταν σε ποσοστό 3% - 5% τον χρόνο...

Αντί γι’ αυτό, οι χορηγήσεις τη διετία 2009 - 2010 παρέμειναν στάσιμες και για φέτος εκφράζεται ο φόβος ότι θα ακολουθήσουν κατιούσα πορεία (γύρω στο -3% προέβλεψε ο πρόεδρος της Τράπεζας Πειραιώς, κ. Μιχάλης Σάλλας).

Το χειρότερο όμως είναι πως δεν αναμένεται ουσιαστική ανάκαμψη των χορηγήσεων ούτε και για τα επόμενα χρόνια...

Μία επιπλέον αρνητική εξέλιξη είναι το γεγονός ότι οι εγχώριες τράπεζες έστησαν σε σημαντικό βαθμό το δίκτυο των καταστημάτων τους με στόχο να εξυπηρετήσουν τις ανάγκες της λιανικής τραπεζικής, η οποία νόμιζαν ότι θα εξακολουθούσε να αναπτύσσεται. Σήμερα, όμως, οι προοπτικές είναι εντελώς διαφοροποιημένες.

Έτσι, τα πιστωτικά ιδρύματα δίνουν έμφαση στα επιχειρηματικά δάνεια και μάλιστα σε συγκεκριμένους τομείς, αφήνοντας σε δεύτερη μοίρα το αποκαλούμενο retail banking: «Δεν μπορεί η ελληνική οικονομία να συνεχίσει να βασίζει την ανάπτυξή της στον δανεισμό για κατανάλωση, ούτε στη συνεχή ανάπτυξη του οικοδομικού τομέα», υποστηρίζει γνωστό τραπεζικό στέλεχος, δίνοντας το στίγμα για το μέλλον της καταναλωτικής και της στεγαστικής πίστης.

Ενδεικτική είναι η αναφορά της UBS σχετικά με τον αριθμό των τραπεζικών καταστημάτων στην Ελλάδα (βλέπε στοιχεία παρατιθέμενων πινάκων) και για το πόσο μεγάλη εξοικονόμηση θα μπορούσε να υπάρξει αν γίνονταν συγχωνεύσεις.

«Στο τέλος του 2009 το εγχώριο δίκτυο αριθμούσε 4.098 καταστήματα. Με δεδομένα τα συμπυκνούμενα δημογραφικά και την αυξητική χρήση των εναλλακτικών δικτύων διανομής, πολλοί παρατηρητές πιστεύουν πως το άριστο εθνικό μέγεθος του δικτύου κυμαίνεται στα 480 - 580 καταστήματα ανά τράπεζα και βρίσκεται πολύ κοντά στο μέγεθος όπου ήδη δραστηριοποιούνται οι κυριότερες τράπεζες. Αυτό δείχνει ότι οι συγχωνεύσεις προσφέρουν πεδίο για σημαντικές εξοικονομήσεις κόστους, μέσα από την αριστοποίηση των υπερκαλυπτόμενων τραπεζικών δικτύων».

Ωστόσο, παράγοντες της αγοράς αντιλαμβάνονται ότι η εξοικονόμηση κόστους τόσο μέσα από συγχωνεύσεις όσο και μέσα από κλείσιμο καταστημάτων, που ήδη πλεονάζουν, είναι διαδικασία η οποία θα απαιτήσει πολύ χρόνο και -αρχικά τουλάχιστον- θα συνοδευτεί από έκτακτο κόστος για τις τράπεζες και ενδεχομένως από κάποιους κραδασμούς.

Έτσι, με βάση ορισμένους κύκλους, θα ήταν προτιμότερη η οριζόντια περικοπή των μισθών (π.χ. κατάργηση του επιδόματος ισολογισμού), έτσι ώστε και ο αριθμός των εργαζομένων να μη μειωθεί σημαντικά και οι τράπεζες να έχουν μπροστά τους άνεση χρόνουγια να καταστήσουν περισσότερο αποδοτικό το δίκτυό τους, σύμφωνα με τα νέα δεδομένα. 

* Οι πίνακες που αφορούν στο δίκτυο τραπεζικών καταστημάτων στην Ελλάδα δημοσιεύονται στη δεξιά στήλη "Συνοδευτικό Υλικό".