Η πτώση της κατανάλωσης και της συνολικής "πίτας" της αγοράς, οι θολές προοπτικές της εγχώριας οικονομίας σε μεσοπρόθεσμο ορίζοντα, ο ανταγωνισμός αλλά και τα εσωτερικά ζητήματα των ομίλων ή οι επιχειρηματικές αστοχίες των τοπικών θυγατρικών οδηγούν το τελευταίο διάστημα πολλές ξένες αλυσίδες στο να αποφασίσουν την αποχώρησή τους από την ελληνική αγορά.

Οι πρόσφατες ανακοινώσεις της γαλλικής αλυσίδας Fnac αλλά και της γερμανικής Aldi αποτελούν τα τελευταία επεισόδια, που ανατρέπουν την εικόνα της "παντοδυναμίας" των ξένων πολυεθνικών με τα ανεξάντλητα κεφάλαια, η οποία δημιουργήθηκε τη δεκαετία του '90 και ενισχύθηκε τη δεκαετία του '00 με την εγκατάσταση πολλών ξένων παικτών στην ελληνική αγορά.

Υπολογίζουν το ρίσκο

Σύμφωνα με παράγοντες της αγοράς, στη σημερινή συγκυρία αρκετοί ξένοι όμιλοι λιανικής διαπίστωσαν ότι η εκτίμηση περί δημιουργίας εύκολου κέρδους, σε συνδυασμό με χαμηλό επενδυτικό ρίσκο, δεν ισχύει πλέον για την Ελλάδα.

Αν στην εποχή των ισχυρών ρυθμών ανάπτυξης της εγχώριας οικονομίας και της υψηλής κατά κεφαλήν κατανάλωσης (τουλάχιστον έως το 2008) πολλοί ξένοι όμιλοι αποφάσισαν την επέκτασή τους στην Ελλάδα (αποτελώντας για μία εικοσαετία τους βασικούς άμεσους ξένους επενδυτές), σήμερα έρχονται αντιμέτωποι με τις διαρκώς μειούμενες καταναλωτικές δαπάνες και τον ισχυρό ανταγωνισμό από ήδη εδραιωμένες αλυσίδες, παράγοντες που δυσκολεύουν τον στόχο κατάκτησης μεριδίων και ταυτόχρονα απαιτούν το "κάψιμο" περισσότερων κεφαλαίων, με αμφίβολη αποδοτικότητα.

Για παράδειγμα, η αλυσίδα Fnac, που εισήλθε το 2005 στην ελληνική αγορά, αν και έθεσε ψηλά τον πήχη για τζίρο 15 - 20 εκατ. ευρώ κατά τον πρώτο χρόνο λειτουργίας της, με ένα μόνο κατάστημα, μόλις μετά βίας κατάφερε το 2009 να παρουσιάσει τζίρο κοντά στα 20 εκατ. ευρώ διαθέτοντας τρία σημεία πώλησης στην Αθήνα.

Ο υπολογισμός της γαλλικής διοίκησης για την ελληνική αγορά προφανώς αποδείχθηκε άστοχος -πέραν της επίπτωσης από την κρίση που μεσολάβησε- και δεν λογάριασε επίσης την αντίδραση από τον εγχώριο ανταγωνισμό, όπως η ευθέως συγκρίσιμη ελληνικών συμφερόντων αλυσίδα Public, οι εδραιωμένες αλυσίδες ηλεκτρονικών (π.χ. Πλαίσιο, Multirama) αλλά και τα μεγάλα παραδοσιακά βιβλιοπωλεία (Ιανός, Παπασωτηρίου, Ελευθερουδάκης κ.ά.).

Επίσης, καταλύτης για την αποχώρηση της αλυσίδας εκπτωτικών σούπερ μάρκετ Aldi υπήρξαν και τα ειδικά χαρακτηριστικά της ελληνικής αγοράς, η οποία είναι μικρού μεγέθους με έντονο ανταγωνισμό από τις παραδοσιακές αλυσίδες και με καταναλωτές οι οποίοι είναι πολύ περισσότερο πιστοί στα επώνυμα προϊόντα απ' ό,τι οι Βορειοευρωπαίοι, ακολουθώντας περισσότερο το αμερικανικό μοντέλο κατανάλωσης.

Πέραν των παραπάνω παραδειγμάτων, χαρακτηριστική ήταν η στάση της γερμανικής ΟΒΙ, αλυσίδας οικιακού εξοπλισμού, και DIY, η οποία, αν και είχε συνάψει joint venture με τη Sato, ακύρωσε την επέκτασή της στην ελληνική αγορά το 2009 -λίγους μήνες μόνο μετά τη συμφωνία-, εκτιμώντας ότι στη συγκυρία η είσοδος σε μια αγορά με τουλάχιστον δύο ανταγωνιστές (Praktiker, Leroy Merlin) και εν μέσω κρίσης είναι ασύμφορη.

Στάση υπαναχώρησης έχουν επιδείξει επιπλέον και οι ξένες αλυσίδες ένδυσης, που εισήλθαν το 2005 στην ελληνική αγορά με μεγάλες βλέψεις. Η ισπανική Sfera έχει περιοριστεί σε δύο μόνο καταστήματα, περικόπτοντας τα σχέδια για ανάπτυξη και σε άλλα σημεία της χώρας, όπως και η τουρκική Koton, μία από τις μεγαλύτερες αλυσίδες της γειτονικής χώρας. Επίσης, η διάσημη τουρκική MAVI αποχώρησε νωρίς, ενώ η πλέον φιλόδοξη, και αυτή τουρκική, Ipekyol -η οποία είχε σχέδια γα 12 καταστήματα και άλωση και της Ευρώπης- έχει συρρικνώσει την παρουσία της σε δύο μόνο, στο The Mall, κλείνοντας σημεία στο Attica και στο Pantheon Plaza στη Λάρισα.

Αλλαγές στον επενδυτικό τους προγραμματισμό ακολουθούν και οι εδραιωμένες επιχειρήσεις όπως η Dixons, η οποία, αν και σκοπέυει να διαθέσει 15 εκατ. ευρώ στην Κωτσόβολος, κλείνει το φυσικό δίκτυο της Elecroworld, η οποία περιορίζεται σε ηλεκτρονικές πωλήσεις.


Ο παράγοντας χώρα

Πέραν των ειδικών χαρακτηριστικών, ωστόσο, της εγχώριας αγοράς και του ανταγωνισμού, σημαντικό ρόλο στις αποφάσεις των ξένων όσον αφορά στην τύχη των θυγατρικών τους έπαιξε σαφώς η ανησυχία για την ελληνική οικονομία και για την πιθανότητα πτώχευσης και εξόδου από το ευρώ.

Οι περισσότεροι ξένοι όμιλοι αναπτύσσονται σε διάφορες αγορές και αντιμετωπίζουν τις θυγατρικές τους ως μονάδες που συντείνουν στην ανάπτυξη της μητρικής, σχολιάζουν παράγοντες της αγοράς, οι οποίοι συμπληρώνουν πως "όταν ένας οργανισμός δεσμεύει μεγαλύτερα κεφάλαια απ' όσα παράγει, τότε οι όμιλοι αποφασίζουν να στρέψουν τα κεφάλαιά τους σε άλλες αγορές", τάση που αναπτύσσεται πανευρωπαϊκά δημιουργώντας ανακατατάξεις.


Οι εσωτερικές αδυναμίες

Επίσης, σημαντικό ρόλο στις εξελίξεις του τελευταίου διαστήματος φέρεται να παίζουν και τα εσωτερικά προβλήματα των ομίλων. Για παράδειγμα, η Fnac αντιμετωπίζει διεθνώς προβλήματα και ο διευθύνων σύμβουλος της PPR, κ. Φρανσουά Ανρί Πινό, στον οποίο ανήκει, στα τέλη του 2009 ανακοίνωσε ότι αναζητά αγοραστή για την πώληση της αλυσίδας, καθώς εκτίμησε ότι οι προοπτικές κερδοφορίας και ανάπτυξής της αποτελούν βαρίδι για τον όμιλο PPR.

Εξελίξεις αναμένονται και στη Habitat, η οποία αντιπροσωπεύεται στην Ελλάδα από τη Yalco. Η μητρική αλυσίδα έπειτα από αρκετές ζημιογόνες χρήσεις πουλήθηκε σε fund που σκοπεύει να την εξυγιάνει και υπό το πρίσμα αυτό όλες οι συνεργασίες επανεξετάζονται. Η δε Yalco λόγω τόσο της κρίσης όσο και του εσωτερικού προϋπολογισμού έχει αναστείλει τα σχέδια επέκτασης της αλυσίδας επίπλων.

Τέλος, αρνητικά ως έναν βαθμό φαίνεται πως επιδρούν και οι διοικητικές αλλαγές στα ανώτερα κλιμάκια των θυγατρικών όπως και η έλλειψη καθοδήγησης από έμπειρα στελέχη και γνώστες της ελληνικής αγοράς. Μακριά από τα κέντρα των αποφάσεων και τις μητρικές εταιρίες, δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις κακοδιαχείρισης σε τοπικές θυγατρικές, όπως το σκάνδαλο στη Makro Hellas και η αντικατάσταση της προηγούμενης διοίκησης.