Σε αγώνα δρόμου επιδίδονται τώρα οι ηγέτες της Οικονομικής και Νομισματικής Ένωσης, σε συνεργασία με τον επικεφαλής του ΔΝΤ κ. Στρος Καν, προκειμένου να υπερκεράσουν τα πολιτικά εμπόδια και να σταματήσουν τη μετάσταση της ελληνικής κρίσης πoυ απειλεί με φαινόμενα ντόμινο πρωτίστως την Πορτογαλία, αλλά φαίνεται ότι αρχίζει να αγγίζει και την πολύ μεγαλύτερη οικονομία της Ισπανίας. 

Βασικός μοχλός της προσπάθειας των ηγετών της ΟΝΕ, όπως δείχνουν οι μέχρι τώρα πληροφορίες, θα είναι η συμφωνία τους με το ΔΝΤ σε ένα «θηριώδες» πλέον πακέτο βοήθειας προς την Ελλάδα (ύψους ίσως και 120 δισ. ευρώ στην τριετία) που θα άρει τις επιφυλάξεις των αγορών για το ενδεχόμενο ελληνικής χρεοκοπίας - και θα συνοδεύεται από σκληρούς όρους για τη χώρα μας.

Η πολιτική κινητικότητα που έλαβε πυρετώδεις διαστάσεις το τελευταίο 24ωρο, αναφέρουν παράγοντες της αγοράς, δείχνει να περιορίζει τον πολιτικό κίνδυνο που ελλοχεύει κυρίως στους κόλπους της γερμανικής πολιτικής εξουσίας, χωρίς όμως να τον εξαλείφει, καθώς τα προβλήματα ενόψει περιφερειακών εκλογών στη Ρηνανία - Βεστφαλία παραμένουν υπαρκτά, όπως και η αντίθεση της γερμανικής κοινής γνώμης.

«Ανάγκα και θεοί πείθονται»

Εντούτοις, οι καταιγιστικές εξελίξεις στις αγορές φαίνεται, σύμφωνα με αναλυτές, να έχουν αφυπνίσει πλήρως την πολιτική ηγεσία της ΟΝΕ, που συνειδητοποιεί ότι η απροθυμία για την έγκαιρη και αποτελεσματική αντιμετώπιση του ελληνικού θέματος ήταν η κύρια αιτία της μετάστασης που παρατηρήθηκε, αν και όχι στον ίδιο βαθμό, στις άλλες χώρες του ευρωπαϊκού Νότου.

Η μετάσταση ξεκίνησε από προχθές με την εκτόξευση των spreads και των CDSs στην Πορτογαλία, εντάθηκε με τις απανωτές υποβαθμίσεις Ελλάδας και Πορτογαλίας από την S&P και έλαβε ακόμη μεγαλύτερες διαστάσεις χθες με την υποβάθμιση της Ισπανίας από τον ίδιο οίκο, την περαιτέρω άνοδο των πορτογαλικών spreads και τις αυξημένες πωλήσεις ομολόγων και στην Ιταλία, ενώ ανεπηρέαστη δεν έμεινε ούτε η Ιρλανδία, καθώς τα spreads των ομολόγων της αυξήθηκαν χθες στα υψηλότερα επίπεδα από τον Ιούλιο του περασμένου έτους.

Ωστόσο, τα αποτελέσματα αυτών των εξελίξεων θα επηρεάσουν ιδιαίτερα και τα ελληνικά συμφέροντα.

Η εκρηκτική κατάσταση που δημιουργήθηκε αφαιρεί σχεδόν οποιοδήποτε διαπραγματευτικό «ατού» θα μπορούσε να έχει η ελληνική κυβέρνηση και καθιστά προφανές ότι οι όροι που θα συνοδεύουν το «πακέτο» το οποίο ελπίζουμε να λάβουμε θα είναι αυτοί που θα επιδιώξουν οι συνομιλητές μας.

Ιδίως δε καθώς το ύψος του δείχνει να αυξάνεται εντυπωσιακά, προκειμένου να έχει θετικό αντίκτυπο στις αγορές. Ενδεικτικές προς αυτήν την κατεύθυνση είναι και οι δηλώσεις Μέρκελ ότι οι διαπραγματεύσεις πρέπει να επιταχυνθούν.

Οι αγορές διέγνωσαν ότι οι Ευρωπαίοι κινούνται στη λογική «πολύ λίγα, πολύ αργά», μύρισαν αίμα και τώρα απειλούν εμμέσως την ίδια τη σταθερότητα του οικοδομήματος της ΟΝΕ, αλλά και τη διεθνή αγορά «κρατικών χρεών», καθώς χώρες όπως η Μεγάλη Βρετανία παρότι δεν ανήκουν στην ευρωζώνη έχουν λόγους να φοβούνται γενίκευση της κρίσης στα ομόλογα κρατών με υψηλό χρέος.

Οι συνθήκες αυτές εξηγούν και τις πιέσεις τρίτων προς την ΟΝΕ «να λύσει έγκαιρα και αποφασιστικά το ελληνικό πρόβλημα», με χαρακτηριστικό παράδειγμα την τοποθέτηση του Βρετανού υπουργού Οικονομίας κ. Ντάρλινγκ.

Η έλλειψη χρόνου και η δυσχερής θέση των Γερμανών

Με δεδομένη την εσωτερική πίεση που ασκείται προς την κ. Μέρκελ από την κοινή γνώμη της χώρας της, ενόψει και των κρίσιμων περιφερειακών εκλογών της 9ης Μαΐου, οι προσπάθειες επικεντρώνονται τώρα στην υιοθέτηση κοινής στάσης για την άμεση έγκριση ενός ενισχυμένου πακέτου βοηθείας προς την Ελλάδα, στο οποίο αυξημένη θα είναι και η συμμετοχή του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου.

Τα περιθώρια χρόνου, ωστόσο, είναι ήδη πολύ στενά. Είναι ενδεικτικό ότι με βάση τη χθεσινή απότομη εκτίναξη των spreads στην Πορτογαλία, που θα πρέπει να έχει μια μικρή συμμετοχή στο ελληνικό πακέτο διάσωσης (το επιτόκιο του οποίου υπολογιζόταν ότι θα είναι περίπου 5%), η συγκεκριμένη χώρα καλείται να δανειστεί σε ίδια ή και ενδεχομένως υψηλότερα επίπεδα από αυτά στα οποία θα δανείσει την Ελλάδα!

Eιδικά για τη Γερμανία, τα διλήμματα παραμένουν μεγάλα. Η κοινή γνώμη είναι αντίθετη, η ηγεσία όμως γνωρίζει ότι αν δεν λυθεί το ελληνικό πρόβλημα, οι πιθανότητες διάλυσης της ΟΝΕ αυξάνονται επικίνδυνα. Ωστόσο, μια συμφωνία για την Ελλάδα θα πρέπει να κυρωθεί από τη Βουλή.

Κι από την άλλη υπάρχει ο φόβος ότι αν δοθεί ισχυρή στήριξη στην Ελλάδα (κι αυτός που θα επωμιστεί το μεγαλύτερο βάρος είναι η Γερμανία) ένα μέρος αυτών των χρημάτων μπορεί να χαθεί, στην περίπτωση που τελικά δεν αποτραπεί η επαναδιαπραγμάτευση του χρέους της, αναφέρουν ξένοι σχολιογράφοι.

Βεβαίως, το τελευταίο θα μπορούσε να αποτραπεί εφόσον οι ευρωπαϊκές χώρες επιδιώξουν να έχουν προτιμησιακή κάλυψη των δανείων τους, έναντι των υπόλοιπων επενδυτών, κάτι όμως που καθόλου δεν θα άρεσε στις αγορές.

Το ενδεχόμενο σκληρών διλημμάτων για την ΕΚΤ

Εξίσου σκληρά διλήμματα, εφόσον δεν πειστούν οι αγορές ότι το πακέτο στήριξης «σώζει την παρτίδα», δεν αποκλείεται να αντιμετωπίσει σύντομα και η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, που έχει αναδειχθεί σε βασικό έμμεσο χρηματοδότη των ελληνικών τραπεζών (με εγγύηση κυρίως κρατικά ομόλογα), ενώ σημαντικές χρηματοδοτήσεις, με εγγύηση ελληνικά ομόλογα, φέρονται να έχουν και πολλές ευρωπαϊκές τράπεζες.

Ως τώρα τα ελληνικά ομόλογα παραμένουν «investment grade» παρά τις απανωτές υποβαθμίσεις εκ μέρους των ξένων οίκων αξιολόγησης πιστοληπτικής ικανότητας, χάρη στη Moody's που εξακολουθεί να μας έχει σε υψηλότερα επίπεδα.

Αν όμως υπάρξει και μια ισχυρή υποβάθμιση από την πλευρά του συγκεκριμένου οίκου, η ΕΚΤ θα βρεθεί προ ενός πρωτοφανούς διλήμματος. «Είτε θα πρέπει να αλλάξει την πολιτική της και να δέχεται "junk" ομόλογα ως ενέχυρο, έστω και με haircut (μειωμένη αξία αντιπαροχής σε σχέση με την ονομαστική αξία των ομολόγων), είτε θα δημιουργήσει τεράστιο πρόβλημα όχι μόνο σε ελληνικές αλλά και σε ευρωπαϊκές τράπεζες», αναφέρουν έμπειροι treasurers. 

Μν ξεχνάμε, άλλωστε, ότι ευρωπαϊκές τράπεζες κατέχουν το μεγαλύτερο μέρος του ελληνικού χρέους, με τις γαλλικές και τις γερμανικές να κατέχουν 75 και 45 δισ. δολάρια αντιστοίχως.

Από την άλλη πλευρά, όμως, η αποδοχή ομολόγων «junk» από την ΕΚΤ είναι βέβαιον ότι θα αποτελέσει σημαντικό πλήγμα για το κύρος της Ε.Ε., της ΟΝΕ και βεβαίως του ευρώ, στην ευρύτερη «μάχη» του να συναγωνιστεί το δολάριο ως παγκόσμιο αποθεματικό νόμισμα.

Το πραγματικό πρόβλημα για την ΟΝΕ

Κατά την άποψη πολλών αναλυτών, η εξελισσόμενη κρίση μετασχηματίζεται σταδιακά σε πραγματικό «κρας-τεστ» της ευρωζώνης, ένα τεστ που ενδεχομένως θα κρίνει το παρόν και το μέλλον της.

Το γεγονός δε ότι η ΟΝΕ είναι μια οικονομική ένωση που χτίστηκε με πολιτικές αποφάσεις και τα κυρίαρχα όργανά της είναι πολιτικά και πολυεθνικά δυσχεραίνει την κατάσταση.

Και αυτό καθώς πολιτικοί από διάφορες χώρες, σε αρκετές περιπτώσεις με αποκλίνοντα συμφέροντα, καλούνται να κινηθούν αποτελεσματικά στον αμείλικτο χρόνο των αγορών, κάτι που ως τώρα δεν είχαν καταφέρει.

Ωστόσο, ακόμη κι αν διασφαλιστεί η επίλυση της ελληνικής κρίσης, έναντι υψηλού κόστους, δεν είναι σίγουρο ότι η «μετάσταση» θα σταματήσει. Ενδεχομένως οι κερδοσκόποι να δοκιμάσουν σε επόμενη φάση το κατά πόσον είναι διατεθειμένες οι ισχυρές χώρες της ΟΝΕ να… ξοδευτούν ξανά για να προασπίσουν μία ακόμη χώρα, μετά την Ελλάδα.

Κάτι τέτοιο, δεδομένων της υποβάθμισης της Πορτογαλίας προχθές και της Ισπανίας χθες, από την S&P, αλλά και της συμπεριφοράς των spreads και των CDSs στις δύο χώρες, δεν μπορεί να αποκλειστεί.

Για τον λόγο αυτόν, πολιτικοί παρατηρητές του εξωτερικού τονίζουν ήδη ότι ενδεχομένως είναι απαραίτητο να περάσει όσο το δυνατόν γρηγορότερα η ΟΝΕ στο επόμενο στάδιο εξέλιξης.

Μια εξέλιξη που θα διασφαλίζει την ύπαρξη στήριξης προς όλα τα μέλη της, από την άλλη, όμως, αναντίρρητα θα θέσει τις λιγότερο ισχυρές δημοσιονομικά χώρες σε κάποιου είδους κεντρικό και διαρκή έλεγχο, μειώνοντας έτσι ευθέως πλέον τον βαθμό «εθνικής κυριαρχίας».