"Κομπόδεμα" στην Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα προτιμούν να κάνουν τα λεφτά τους οι τράπεζες που διαθέτουν ρευστότητα, αποφεύγοντας να δανείζουν η μία στην άλλη, με άμεσες επιπτώσεις στα δάνεια που δίνουν στους πελάτες τους.

Το φοβικό σύνδρομο που τις έχει κυριεύσει, τόσο στην Ελλάδα όσο και στην ευρωζώνη, φαίνεται ξεκάθαρα από την εκτόξευση των καταθέσεων των εμπορικών τραπεζών στην Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα από 1,8 δισ. ευρώ στα μέσα Σεπτεμβρίου σε 225,5 δισ. ευρώ στις αρχές του Νοεμβρίου.

Είναι ένα φαινόμενο που μοιάζει με αυτό που καταγράφηκε και στην Ελλάδα στις αρχές Οκτωβρίου, όταν οι καταθέτες που δεν εμπιστεύονταν την τράπεζά τους απέσυραν μαζικά τα χρήματα που είχαν… δανείσει σε αυτή.

Ο πανικός των καταθετών υποχώρησε, η καχυποψία των τραπεζών όμως συνεχίζεται με αποτέλεσμα η διατραπεζική αγορά να είναι ακόμα και σήμερα "παγωμένη", στερώντας ρευστότητα για την ομαλή χρηματοδότηση της οικονομίας. Εξαιτίας της έλλειψης ρευστότητας, οι τράπεζες κλείνουν ολοένα και περισσότερο τη στρόφιγγα των δανείων, χρεώνοντας παράλληλα σαφώς ακριβότερα επιτόκια και προμήθειες σε σχέση με την προ της κρίσης περίοδο.

Ρευστό με το σταγονόμετρο

Με την ένταση της χρηματοπιστωτικής κρίσης και τη μηδενική εμπιστοσύνη μεταξύ των τραπεζών, η διατραπεζική αγορά είναι στην πράξη κλειστή.

Μπορεί το Εuribor να έχει μειωθεί αισθητά τις τελευταίες εβδομάδες (από 5,39% που έφτασε στις 8 Οκτωβρίου, βρίσκεται πλέον στην περιοχή του 4,10%), τραπεζικά στελέχη όμως τονίζουν ότι για τις ίδιες τις τράπεζες είναι δώρον άδωρον, αφού ακόμα δεν γίνονται πράξεις.

"Είναι τόσο μεγάλος ο φόβος μεταξύ των τραπεζών ώστε δεν υπάρχει σχεδόν καθόλου τριμηνιαίος δανεισμός" λένε οι ίδιες πηγές.

Από την άλλη πλευρά, όσες τράπεζες στην Ευρώπη διαθέτουν ρευστότητα, προτιμούν να τη διακρατούν ή να τη δανείζουν για πολύ μικρά χρονικά διαστήματα, εξαιτίας της έλλειψης εμπιστοσύνης αλλά και της αγωνίας για το αύριο.

Έτσι εξηγείται και η εκτόξευση των τραπεζικών καταθέσεων στην ΕΚΤ.

Παράλληλα, οι τράπεζες αδυνατούν να αντλήσουν ρευστότητα και με το εργαλείο των τιτλοποιήσεων δανείων που ήταν της… μόδας την τελευταία διετία στην Ελλάδα.

Με απλά λόγια, οφειλές στεγαστικών δανείων για παράδειγμα τις μετέτρεπαν σε τίτλους τους οποίους πουλούσαν στη διεθνή αγορά. Στοιχεία της ΤτΕ δείχνουν ύψος τιτλοποιημένων στεγαστικών δανείων 10,3 δισ. ευρώ (σε σύνολο 64 δισ. ευρώ), καταναλωτικών 4,4 δισ. ευρώ και επιχειρηματικών δανείων 2,8 δισ. ευρώ.

Η κρίση όμως "πάγωσε" και τη συγκεκριμένη αγορά, αφού κυριαρχεί η καχυποψία για την ποιότητα των συγκεκριμένων τίτλων. Οι ανακοινώσεις για την ολοκλήρωση τιτλοποιήσεων στεγαστικών δανείων από τη Eurobank και την Τράπεζα Αττικής αφορά σε ενέργειες που είχαν δρομολογηθεί αρκετούς μήνες νωρίτερα.

Ο ρόλος της ΕΚΤ...

Το πάγωμα στη διατραπεζική και στην αγορά των τιτλοποιημένων δανείων ήρθε να καλύψει η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ), η οποία σε εβδομαδιαία βάση παρέχει ρευστότητα στο σύστημα.

Δεν δίνει δάνεια χωρίς εγγυήσεις, αν και έχει κάνει κατ’ ανάγκη σημαντικές εκπτώσεις. Ενώ αρχικά δεχόταν ως ενέχυρο τίτλους και δάνεια που είχαν βαθμολογία πιστωτικού κινδύνου "Α" τώρα δέχεται ακόμα και "ΒΒΒ" που είναι αρκετά σκαλιά χαμηλότερα στην κλίμακα της αξιολόγησης.

Η ανησυχία τραπεζικών παραγόντων έγκειται στο μέχρι πότε θα συνεχίσει να δανείζει με τους σημερινούς ρυθμούς η ΕΚΤ και τι θα γίνει αν το ευρωσύστημα κόψει τις ροές χρηματοδότησης.

…και των προθεσμιακών καταθέσεων

Ακόμα όμως και η προσφυγή στην ΕΚΤ δεν λύνει τις ανάγκες ρευστότητας των ελληνικών τραπεζών, καθώς και τα ενέχυρα δεν είναι απεριόριστα.

Γι’ αυτόν τον λόγο, άλλωστε, προσπαθούν να προσελκύσουν νέες προθεσμιακές καταθέσεις με επιτόκια έως 6,25% για ποσά από 5.000 ευρώ και πάνω, ενώ στην περίπτωση καλών πελατών το επιτόκιο φτάνει ακόμα και στο 8,5% - 9%.

Επιτόκιο 8,5% δόθηκε από τράπεζα την περασμένη εβδομάδα προκειμένου να κάνει χρήση για μία εβδομάδα κατάθεσης ύψους 340 εκατ. ευρώ του ΟΣΕ, ενώ για πανεπιστημιακό ίδρυμα της Β. Ελλάδας για κατάθεση 6 εκατ. ευρώ, για δύο μήνες, κέρδισε επιτόκιο 9,1%.

Με την κρίση όμως να περνά και στην πραγματική οικονομία στην Ελλάδα και με τα νοικοκυριά να υφίστανται πιέσεις στα εισοδήματά τους, περισσότερο η μία τράπεζα παίρνει τους πελάτες της άλλης ή καταθέσεις ταμιευτηρίου γίνονται προθεσμιακές και λιγότερο εισρέει φρέσκο χρήμα στο σύστημα.

Ελπίδα (;) στα σχέδια σωτηρίας

Το παραπάνω σκηνικό, σε συνδυασμό με την ανάγκη κάλυψης λήξεων ομολόγων και τιτλοποιημένων δανείων το επόμενο έτος, διαμορφώνει περιβάλλον μεγαλύτερων πιέσεων ρευστότητας τους αμέσως επόμενους μήνες.

Μόνο για ομόλογα που λήγουν και για τιτλοποιημένα δάνεια που πρέπει να ξεπληρωθούν οι ελληνικές τράπεζες θα πρέπει να καταβάλουν το 2009 ποσό μεταξύ 16 και 18 δισ. ευρώ, σύμφωνα με εκτιμήσεις της Τράπεζας της Ελλάδος.

Είναι η βασική παράμετρος εξαιτίας της οποίας ενισχύεται η εκτίμηση ότι τελικά όλες οι τράπεζες θα αναγκαστούν να κάνουν χρήση του κυβερνητικού πακέτου των 28 δισ. ευρώ και ειδικότερα των 23 δισ. ευρώ που αφορά σε εγγυήσεις δανείων και σε ομόλογα.

Και πάλι, όμως, δεν διασφαλίζεται ότι θα ανοίξουν οι κρουνοί της χρηματοδότησης για νοικοκυριά και επιχειρήσεις και πως θα πέσουν τα επιτόκια.

Αυτό που φαίνεται πιθανότερο είναι οι τράπεζες να πάρουν τις ενισχύσεις και σε "αντάλλαγμα" να μην προχωρήσουν και σε νέες επιβαρύνσεις. Σχεδόν στο σύνολό τους, άλλωστε, οι κορυφαίοι τραπεζίτες της χώρας σημειώνουν ότι θα αργήσουν πολύ οι μειώσεις επιτοκίων…