Ερχονται νέες ρυθμίσεις στην αγορά smart lockers

Η ανάπτυξη της αγοράς των  αυτοματοποιημένων ταχυδρομικών θυρίδων, τα πλεονεκτήματά τους, η θετική επίπτωση στη μείωση των μετακινήσεων, η μείωση του κόστους των ταχυδρομικών εταιρειών, αλλά και η ίση μεταχείριση του συνόλου των κατοίκων, ακόμα και σε απομακρυσμένες περιοχές, μπαίνουν στο «στόχαστρο» της Εθνικής Επιτροπής Τηλεπικοινωνιών - Ταχυδρομείων.

Στόχος της ΕΕΤΤ, μέσω της διαβούλευσης, είναι να αναδειχθούν οι απόψεις χρηστών, εταιρειών και φορέων κυρίως για βελτιώσεις στο υφιστάμενο κανονιστικό πλαίσιο, την ανάπτυξη του δικτύου και τη γεωγραφική διασπορά καθώς και τον καθορισμό ελάχιστων προδιαγραφών.

Ευρήματα από τη μελέτη για την ανάπτυξη της ταχυδρομικής αγοράς

Η αύξηση του ηλεκτρονικού εμπορίου στη χώρα μας, η οποία εκτοξεύθηκε στη διάρκεια της πανδημίας, έφερε την ανάγκη για πιο εύκολες και μη χρονοβόρες παραδόσεις 24 ώρες το 24ωρο. Έτσι οι εταιρείες ξεκίνησαν τις επενδύσεις σε αυτοματοποιημένες ταχυδρομικές θυρίδες, μία τάση που κερδίζει όλο και περισσότερους Έλληνες.

Στο ίδιο πλαίσιο, οι διεθνείς τάσεις από 21 χώρες της ΕΕ δείχνουν ότι οι πάροχοι προχωρούν σε επενδύσεις σχετικά με την αυτοματοποίηση των  συστημάτων διαλογής, στη βελτιστοποίηση της παράδοσης και στη  βελτιστοποίηση της διεπαφής για την ανταλλαγή δεδομένων μεταξύ των  ταχυδρομικών φορέων και των διαδικτυακών καταναλωτών. Παράλληλα προχωρά η καθιέρωση των αυτοματοποιημένων ταχυδρομικών θυρίδων όλο και  περισσότερο σε ευρωπαϊκές χώρες. Ο μελλοντικός στόχος των μεγάλων ευρωπαϊκών παρόχων είναι η απόσταση μεταξύ των πολιτών μεγάλων αστικών κέντρων και του πλησιέστερου σημείου παραλαβής των δεμάτων τους (pickup-box) να μην υπερβαίνει τα 300 μέτρα.

Σύμφωνα με στοιχεία του Σώματος Ευρωπαίων Ρυθμιστών για τις Ταχυδρομικές Υπηρεσίες (ERGP), ο συνολικός όγκος των δεμάτων σε ευρωπαϊκό  επίπεδο αυξήθηκε από 5,07 δισ. τεμάχια το 2015 σε 7,15 δισ. το 2019, κάτι το οποίο αντιστοιχεί σε ετήσια αύξηση της τάξης του 9,2% κατά μέσο όρο. Επιπλέον, σύμφωνα με στοιχεία της Eurostat, το ποσοστό των καταναλωτών στην Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) των 27 που πραγματοποίησαν ηλεκτρονικές αγορές τους τελευταίους 12 μήνες αυξήθηκε από 60% το 2019 σε 65% το 2020, ενώ το 2015 ανερχόταν σε 49%.

Εξέλιξη της εγχώριας αγοράς σε όρους μεγέθους και αξίας

Κύκλος εργασιών

Ο κύκλος εργασιών των εγχώριων επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται στον κλάδο των ταχυμεταφορών (παρόχων με Γενική Άδεια) παρουσίασε μείωση την περίοδο 2010-2012. Ωστόσο, έκτοτε εμφανίζει μια σχετικά σταθερή αυξητική τάση, έντονα έκδηλη τη διετία 2020-2021. Την τελευταία δεκαετία παρουσιάζει μια μεσοσταθμική αύξηση κατά 8,5%. Την τελευταία πενταετία, η συνεισφορά των επιχειρήσεων υπό καθεστώς Γενικής Άδειας στο σύνολο των εσόδων της ταχυδρομικής αγοράς αυξάνεται ταχύτατα, λόγω και της παράλληλης μείωσης του κύκλου εργασιών του ΦΠΚΥ.

Πλήθος ταχυδρομικών αντικειμένων

Εδώ και αρκετό καιρό έχει διαπιστωθεί, από τις ετήσιες εκθέσεις επισκόπησης των  Αγορών της ΕΕΤΤ, πως ο όγκος των ταχυδρομικών αντικειμένων που διακινούνται  από τις επιχειρήσεις υπό καθεστώς Γενικής Άδειας βαίνει αυξανόμενος. Η τάση αυτή είναι ορατή ήδη από το 2012. Την τελευταία δεκαετία εμφανίζει μια  μεσοσταθμική αύξηση κατά 14,8%. Η αύξηση είναι ιδιαίτερα έντονη τη διετία 2020-2021.

Την τελευταία πενταετία, η συνεισφορά των επιχειρήσεων υπό καθεστώς Γενικής Άδειας στο σύνολο των ταχυδρομικών αντικειμένων της αγοράς αυξάνεται, λόγω και της παράλληλης μείωσης του πλήθους των ταχυδρομικών αντικειμένων που διακινούνται από τον ΦΠΚΥ. Η μείωση των διακινούμενων ταχυδρομικών  αντικειμένων από τον ΦΠΚΥ είναι τέτοια που έχει ως αποτέλεσμα την πτώση του συνολικού πλήθους διακινούμενων ταχυδρομικών αντικειμένων της αγοράς, παρά την εκρηκτική αύξηση της τελευταίας διετίας στα διακινούμενα ταχυδρομικά αντικείμενα από επιχειρήσεις υπό καθεστώς Γενικής Άδειας.

Παρά το γεγονός ότι περισσότερες από 700 ταχυδρομικές επιχειρήσεις κατέχουν Γενική Άδεια, ο μεγαλύτερος όγκος των ταχυδρομικών αντικειμένων διακινήθηκε από λιγότερες από δέκα (10) επιχειρήσεις, οι οποίες απέφεραν αντίστοιχα το μεγαλύτερο μέρος των εσόδων του κλάδου. Συγκεκριμένα το 2020, οι δέκα μεγαλύτερες επιχειρήσεις κατέλαβαν μερίδιο περί του 82,1% των εσόδων της εν λόγω αγοράς.

Δίκτυα αυτοματοποιημένων ταχυδρομικών θυρίδων

Οι αυτοματοποιημένες ταχυδρομικές θυρίδες (parcel lockers, αυτοματοποιημένες  θυρίδες παράδοσης ταχυδρομικών αντικειμένων ή Automated Parcel Machines  (APM)) αποτελούν μια σύγχρονη εναλλακτική μέθοδο παράδοσης ταχυδρομικών  αποστολών, η οποία εμφανίζεται ως απαραίτητη και προτιμητέα λύση στο εξωτερικό  και σε πολλές άλλες χώρες της Ε.Ε., διότι δίνει τη δυνατότητα στους καταναλωτές να  παραλαμβάνουν τις αποστολές τους χωρίς χρονικούς περιορισμούς και ανθρώπινη μεσολάβηση.

Τα βασικότερα οφέλη της εναλλακτικής αυτής μεθόδου παράδοσης αποστολών είναι:

• Διευρυμένο ωράριο εξυπηρέτησης (ακόμα και σε αργίες, Σαββατοκύριακα, 24 ώρες/7 ημέρες).
• Σημεία εύκολης πρόσβασης, που ο καταναλωτής επισκέπτεται στον δικό του χρόνο.
• Αύξηση των σημείων παραδόσεων καθώς και της δυναμικότητας της αγοράς ταχυμεταφορών για παραδόσεις, μειώνοντας και τον συνωστισμό των παραληπτών.
• Ευελιξία στην εξυπηρέτηση χωρίς κατ’ οίκον αναμονή, περιορίζοντας την ανάγκη να περιμένει ο παραλήπτης στο σπίτι όλη την ημέρα.

Με βάση στοιχεία του ERGP5, για όσες χώρες υπήρχαν διαθέσιμα δεδομένα, τα σημεία παρουσίας των εταιρειών ταχυμεταφορών στην Ευρώπη έχουν αυξηθεί από 154 χιλ. το 2015 σε 179 χιλ. το 2019, παρουσιάζοντας αύξηση κατά 16,2% την περίοδο 2015-2019.

Σύμφωνα με την ίδια πηγή, ο αριθμός των σημείων στα οποία έχουν εγκατασταθεί  αυτοματοποιημένες ταχυδρομικές θυρίδες σε ευρωπαϊκές αγορές αυξήθηκαν από 19 χιλ. το 2018 σε 30 χιλ. το 2019, παρουσιάζοντας αύξηση κατά 57% την περίοδο 2018-2019.

Αυτή τη στιγμή παρατηρούνται σημαντικές διαφοροποιήσεις μεταξύ των ευρωπαϊκών χωρών ως προς την έκταση των δικτύων που έχουν αναπτυχθεί, με χώρες όπως η Δανία, η Φινλανδία, η Λετονία, η Εσθονία, η Λιθουανία και η Πολωνία να έχουν εγκαταστήσει  πάνω από 3 σημεία με αυτοματοποιημένες ταχυδρομικές θυρίδες ανά 10 χιλ.  κατοίκους, ενώ 17 από τις 27 χώρες της ΕΕ διαθέτουν λιγότερα από 1 σημείο ανά 10 χιλ. κατοίκους.

 Ελλάδα

Αναφορικά με την Ελλάδα, τουλάχιστον τέσσερις πάροχοι έχουν οργανωθεί γύρω από την ανάπτυξη δικτύων αυτοματοποιημένων ταχυδρομικών θυρίδων και, με βάση ανακοινώσεις στον Τύπο, αναμένονται και άλλοι. Σύμφωνα με τα στοιχεία που έχουν ανακοινωθεί στην  ΕΕΤΤ, οι αυτοματοποιημένες ταχυδρομικές θυρίδες εντοπίζονται περίπου σε 850 σημεία στη Ελλάδα, με έμφαση τα μεγάλα πληθυσμιακά κέντρα. Ωστόσο πρόκειται για ένα μέγεθος που εξελίσσεται συνέχεια.

Η μεγάλη αύξηση στην εγκατάσταση αυτοματοποιημένων ταχυδρομικών θυρίδων το τελευταίο διάστημα οδηγεί και στην αναγκαιότητα αυξημένης παρακολούθησης της δραστηριότητας, ώστε να εντοπιστούν έγκαιρα αναδυόμενες προκλήσεις.

Ωστόσο, παρά την ανάπτυξη των δικτύων αυτοματοποιημένων ταχυδρομικών θυρίδων τα τελευταία χρόνια, σύμφωνα με βάση διεθνή έρευνα αγοράς της IPC7 που πραγματοποιήθηκε σε 41 χώρες το 2020, η μέθοδος παράδοσης που χρησιμοποιείται πιο συχνά από τους καταναλωτές είναι η παράδοση στο σπίτι (66%), ενώ ακολουθούν  η παραλαβή από το ταχυδρομείο (21%) και η παραλαβή από κάποιο σημείο εξυπηρέτησης των εταιρειών ταχυμεταφορών (14%). Το ποσοστό των  καταναλωτών που χρησιμοποίησαν την παραλαβή από αυτοματοποιημένες ταχυδρομικές θυρίδες είναι στο 12%, με τη χρήση τους να είναι πιο δημοφιλής σε κάποιες ευρωπαϊκές αγορές όπως η Εσθονία, η Φινλανδία και η Λιθουανία.

Προσφορά οικονομικών κινήτρων

Με βάση τα αποτελέσματα της μελέτης για την ανάπτυξη της αγοράς που διενεργήθηκε για λογαριασμό της ΕΕΤΤ, πρέπει να υπάρξει προσφορά οικονομικών  κινήτρων από τις εταιρείες ταχυμεταφορών (π.χ. μέσω παροχής εκπτώσεων στα μεταφορικά έξοδα), προκειμένου να ενισχυθεί η ελκυστικότητα και η υιοθέτηση της  χρήσης των αυτοματοποιημένων ταχυδρομικών θυρίδων από το κοινό. Επιπλέον, σημαντική παράμετρο για την επιτυχή λειτουργία αυτών των δικτύων αποτελεί η ενημέρωση και εκπαίδευση του κοινού για την ορθή τους χρήση.

Προς την ίδια  κατεύθυνση συντείνουν και τα αποτελέσματα της πανελλαδικής έρευνας καταναλωτών για τη χρήση υπηρεσιών ταχυμεταφοράς δεμάτων που διενεργήθηκε με τη φροντίδα  της ΕΕΤΤ.

Αποτελέσματα της πανελλαδικής έρευνας της ΕΕΤΤ

Η ΕΕΤΤ διεξήγαγε πανελλαδική έρευνα το πρώτο τρίμηνο του 2022, με τη βοήθεια εξειδικευμένου Συμβούλου. Ο ερευνητικός στόχος της ήταν η ποσοτικοποίηση στοιχείων χρήσης υπηρεσιών ταχυμεταφοράς δεμάτων και η αποτύπωση της εμπειρίας του καταναλωτή από τις υπηρεσίες αυτές.

Η έρευνα αποτύπωσε τη γνώση και χρήση των σημείων παράδοσης των δεμάτων από τους ερωτώμενους. Καθολική είναι η γνώση και η χρήση της παράδοσης στον χώρο. Παράλληλα, 2 στους 3 γνωρίζουν τη δυνατότητα παραλαβής από το κατάστημα και 1 στους 2 την έχει χρησιμοποιήσει. Ωστόσο, λιγότεροι από 3 στους 10 γνωρίζουν τη δυνατότητα παραλαβής από άλλο σημείο, όπως σταθμοί, καταστήματα και αυτοματοποιημένες ταχυδρομικές θυρίδες. Μόλις 12% των ερωτώμενων έχει  χρησιμοποιήσει τέτοια υπηρεσία, ήτοι παραλαβή από άλλο σημείο πέραν του χώρου του ή κάποιου καταστήματος της ταχυδρομικής επιχείρησης.

Μόλις 1 στους 4 ερωτώμενους χρήστες υπηρεσιών ταχυμεταφοράς δεμάτων, ή 28% των ερωτώμενων, γνώριζε την περίοδο της έρευνας  τις αυτοματοποιημένες ταχυδρομικές θυρίδες. Ακόμη περισσότερο, μόλις 1 στους 3 εξ  αυτών είχαν χρησιμοποιήσει τις δυνατότητες παράδοσης παραλαβής σε τέτοια θυρίδα.

Επομένως, σχεδόν 9 στους 100 χρήστες υπηρεσιών ταχυμεταφοράς δεμάτων είχαν χρησιμοποιήσει μέχρι και το πρώτο τρίμηνο του 2022 τις αυτοματοποιημένες ταχυδρομικές θυρίδες.