Πώς θα στήνονται τα εθνικά προγράμματα κρατικών ενισχύσεων

Τα βήματα και τις ενέργειες οι οποίες είναι απαραίτητες για τη διαμόρφωση των προγραμμάτων-δράσεων που εμπίπτουν στον χαρακτηρισμό των «κρατικών» εξηγεί το υπουργείο Ανάπτυξης και Επενδύσεων, με εγκύκλιο που απευθύνεται σε όλους τους φορείς που εμπλέκονται στη χορήγηση κρατικών ενισχύσεων, στο πλαίσιο του Εθνικού Προγράμματος Ανάπτυξης (ΕΠΑ) 2021-2025.

Θα πρέπει να σημειωθεί ότι στις κρατικές ενισχύσεις (ΚΕ) εμπίπτουν οι ενισχύσεις προς τις επιχειρήσεις, οι βασικότερες εκ των οποίων είναι οι εξής: οι επιχορηγήσεις, οι φορολογικές και ασφαλιστικές απαλλαγές και ελαφρύνσεις, οι εγγυήσεις, οι επιδοτήσεις επιτοκίου, οι κρατικές εισφορές ή οι συμμετοχές σε κεφάλαιο επιχειρήσεων, η διαγραφή χρεών, η μετατροπή τους σε μετοχικό κεφάλαιο, οι ιδιωτικοποιήσεις με ευνοϊκότερους της αγοράς όρους, ο ευνοϊκός διακανονισμός χρέους, το ευνοϊκό κοστολόγιο από κρατικούς φορείς κ.ο.κ.

Σύμφωνα με το υπουργείο Ανάπτυξης και Επενδύσεων, οι Υπηρεσίες Διαχείρισης (ΥΔ) των Τομεακών και Περιφερειακών Προγραμμάτων Ανάπτυξης (TΠΑ/ΠΠΑ) καθώς και λοιποί φορείς σχεδιασμού, χρηματοδότησης και διαχείρισης δράσεων οι οποίες ενέχουν στοιχεία κρατικών ενισχύσεων, οφείλουν κατά το στάδιο του σχεδιασμού δράσεων Κ.Ε. (σχεδιασμός πρόσκλησης/ ανακοίνωσης πρόθεσης χρηματοδότησης) να ενημερώνουν την αρμόδια Αποκεντρωμένη Μονάδα Κρατικών Ενισχύσεων (ΑΜΚΕ) και να συνεργάζονται με αυτή για την επιλογή των προσφορότερων διαδικασιών και κριτηρίων επιλογής, ώστε να διασφαλίζεται η συμβατότητα με τα προβλεπόμενα στο σχετικό περί κρατικών ενισχύσεων νομικό πλαίσιο.

Επίσης, οι ΥΔ θα πρέπει υποχρεωτικά να εφαρμόζουν το «Σύστημα Διαχείρισης και Ελέγχου του ΕΠΑ» και το σχετικό «Εγχειρίδιο Διαδικασιών ΣΔΕ ΕΠΑ 2021-2025».

Πριν την έκδοση από τον αρμόδιο Υπουργό ή Περιφερειάρχη των προκηρύξεων ή προσκλήσεων που αφορούν σε Κ.Ε., να υποβάλλουν στην αρμόδια ΑΜΚΕ συμπληρωμένη τη Λίστα Ελέγχου Κρατικών Ενισχύσεων, προκειμένου να επιβεβαιωθεί η ύπαρξη ή μη Κ.Ε. και η πλήρωση του κριτηρίου συμβατότητας της εκάστοτε δράσης με τους κανόνες του ανταγωνισμού και των Κ.Ε.

Επισημαίνεται ότι στην πρόσκληση/ανακοίνωση πρόθεσης χρηματοδότησης/απόφαση ένταξης, οι ΥΔ θα πρέπει να περιλαμβάνουν υποχρεωτικά:

• την αξιολόγηση της αρμόδιας ΑΜΚΕ ως προς την ύπαρξη ή μη Κ.Ε.
• το συγκεκριμένο θεσμικό πλαίσιο όπως υποδεικνύεται από την ΑΜΚΕ, βάσει του οποίου η δράση εξετάσθηκε και κρίθηκε συμβατή με το θεσμικό πλαίσιο Κ.Ε. της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Εάν εκ παραδρομής δεν περιληφθεί το θεσμικό πλαίσιο βάσει του οποίου η δράση εξετάσθηκε και κρίθηκε συμβατή με το θεσμικό πλαίσιο Κ.Ε. της Ευρωπαϊκής Ένωσης μια πρόσκληση/ανακοίνωση πρόθεσης χρηματοδότησης, τότε πρέπει οπωσδήποτε να περιληφθεί στην απόφαση ένταξης.

Κατά τη φάση υλοποίησης δράσεων Κ.Ε. και διενέργειας ελέγχων από ελεγκτικά όργανα σε πράξεις Κ.Ε., να απευθύνονται στην αρμόδια ΑΜΚΕ για υποστήριξη καθώς και επίλυση ζητημάτων που προκύπτουν.

Τα είδη μέτρων ενίσχυσης

Τα μέτρα ενίσχυσης που εκδίδονται από τις ΥΔ/φορείς μπορούν να έχουν ένα συγκεκριμένο αποδέκτη ή περισσότερους αποδέκτες, ανάλογα με τη στόχευση που πρέπει να εξυπηρετηθεί.

Επίσης, μπορούν να διαχωρίζονται σε σχέση με το είδος των ωφελουμένων, ήτοι αποδέκτης μπορεί να είναι επιχειρήσεις με την κλασική έννοια του όρου ή να είναι μία υποδομή (αερολιμένας, συνεδριακό κέντρο, πολιτιστικός χώρος κ.λπ.).

Η διαχειριστική αντιμετώπιση κάθε είδους ενίσχυσης είναι διαφορετική σε κάθε περίπτωση, παρόλο που η αξιολογική κρίση για το εάν μία δράση ενέχει στοιχεία Κ.Ε. παραμένει η ίδια.

Τα πληροφοριακά συστήματα

Μία απλουστευτική περιγραφή των διαδικασιών των διαφορετικών σταδίων παρακολούθησης μίας Κ.Ε. περιλαμβάνει τις έννοιες ΠΣΚΕ (πληροφοριακό σύστημα κρατικών ενισχύσεων), ΠΣΣΕΗΣ (πληροφοριακό σύστημα σώρευσης ήσσονος σημασίας), SANI (state aid notification interactive) και TAM (transparency award system).

Τα δύο τελευταία είναι πληροφοριακά συστήματα που έχουν αναπτυχθεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και έχουν παρασχεθεί στα κράτη-μέλη (Κ/Μ) για την εξυπηρέτηση συγκεκριμένων σκοπών που άπτονται του θεσμικού πλαισίου Κ.Ε.

Η χρήση τους είναι υποχρεωτική από τα Κ/Μ και στην περίπτωση της Ελλάδας από τις αρμόδιες ΑΜΚΕ και την ΚΕΜΚΕ (Κεντρική Μονάδα Κρατικών Ενισχύσεων).

Το ΠΣΚΕ και το ΠΣΣΕΗΣ είναι πληροφοριακά συστήματα που έχει αναπτύξει η χώρα προκειμένου να μπορεί να ευθυγραμμίζεται με τις απαιτήσεις των κανόνων των Κ.Ε., διευκολύνουν σημαντικά σχεδόν το σύνολο των εργασιών που καλούνται να διενεργούν οι φορείς που εμπλέκονται στα στάδια έκδοσης και υλοποίησης δράσεων Κ.Ε για την επιχειρηματικότητα.

Το ΠΣΚΕ

Προκειμένου να εξυπηρετούνται οι φορείς που παρέχουν Κ.Ε., όταν η μορφή που αυτές παίρνουν είναι προς πολλούς αποδέκτες (επιχειρήσεις), το υπουργείο Ανάπτυξης και Επενδύσεων δημιούργησε το ΠΣΚΕ. Αυτό αποτυπώνει τις διαδικασίες (ροές) και περιέχει/δέχεται τα δεδομένα που απαιτούνται για τη διαχείριση, έλεγχο και υλοποίηση των δράσεων ενίσχυσης για την στήριξη της επιχειρηματικότητας. Η χρήση του ΠΣΚΕ σε αυτές τις δράσεις είναι υποχρεωτική.

Μέσω του ΠΣΚΕ επιτυγχάνεται η βελτίωση της διοικητικής αποτελεσματικότητας ως προς τη διαχείριση, την παρακολούθηση και τον έλεγχο έκαστου επενδυτικού σχεδίου κατά την υλοποίηση των μέτρων ενίσχυσης, η απαιτούμενη και υποχρεωτική λήψη μέριμνας για επίτευξη απόλυτης διαφάνειας και η αναγκαιότητα εξαγωγής αναφορών (reports) προκειμένου οι φορείς που έχουν την ευθύνη, πέραν της γνώσης επί στατιστικών στοιχείων, να επαληθεύουν και να επιβεβαιώνουν την συμβατότητα με το θεσμικό πλαίσιο των Κ.Ε.

Οι ενισχύσεις «ήσσονος σημασίας»

Ένα βασικό «εργαλείο» που απαλλάσσει τις διαχειριστικές αρχές και τις επιχειρήσεις από την ύπαρξη κρατικής ενίσχυσης και την καθιστά (εφόσον υφίσταται) συμβιβάσιμη Κ.Ε. είναι ο Κανονισμός που ορίζει τις ενισχύσεις «ήσσονος σημασίας» (De Minimis).

Η δημιουργία του και η παράδοση προς χρήση αποτελεί την σοβαρή προσπάθεια της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να διευκολύνει τα Κ/Μ στον απόλυτο δυνατό βαθμό τηρουμένων των αναλογιών (άρθρο 107 της ΣΛΕΕ).

Όπως ορίζεται στον κανονισμό, «το ανώτατο όριο των 200.000 ευρώ είναι το ποσό των ενισχύσεων ήσσονος σημασίας που μπορεί να λάβει μια επιχείρηση ανά κράτος-μέλος κατά τη διάρκεια οποιασδήποτε περιόδου τριών ετών. Το ανώτατο αυτό όριο είναι απαραίτητο για να εξασφαλιστεί ότι κάθε μέτρο που εμπίπτει στο πεδίο εφαρμογής του παρόντος κανονισμού μπορεί να θεωρείται ότι δεν επηρεάζει τις συναλλαγές μεταξύ των κρατών-μελών και δεν νοθεύει ούτε απειλεί να νοθεύσει τον ανταγωνισμό».

Καθώς ορίζεται ένα ανώτατο ποσό, προκειμένου να μην το υπερβαίνει καμία επιχείρηση που κάνει χρήση του κανονισμού, προκύπτει η αναγκαιότητα να παρακολουθούνται οι ενισχύσεις που έχουν χορηγηθεί σε βάση τριετίας και συνεπώς απαιτείται ένας μηχανισμός ελέγχου της σώρευσης ανά επιχείρηση, ήτοι ενός πληροφοριακού συστήματος που θα παρακολουθεί τις ενισχύσεις ήσσονος σημασίας (De Minimis) που απολαμβάνει η κάθε μια επιχείρηση.