Οι «γκρίζες ζώνες» στο νέο εργασιακό τοπίο

Καθοριστική για τη λειτουργία χιλιάδων επιχειρήσεων και το εργασιακό μέλλον περίπου 2 εκατομμυρίων μισθωτών θεωρείται η τελευταία εβδομάδα του Μαΐου, καθώς η κυβέρνηση αναμένεται να ανοίξει τα χαρτιά της και να νομοθετήσει τις τελευταίες εξαγγελίες, μεταξύ των οποίων συγκαταλέγεται το φιλόδοξο πρόγραμμα «συν-εργασία».

Οι ειδικοί εκτιμούν ότι ίσως και περισσότεροι από μισό εκατομμύριο εργαζόμενοι θα τεθούν από την 1η Ιουνίου σε καθεστώς ευέλικτης απασχόλησης, με το κράτος να επιδοτεί το 60%  των απωλειών που θα έχουν οι μισθοί τους λόγω του μειωμένου ωραρίου. Το… αντίτιμο θα είναι η προστασία από την απόλυση, καθώς όποιος τεθεί υπό την λειτουργία του μηχανισμού,  που η κυβέρνηση ονόμασε «συν-εργασία», θα απαγορεύεται να απολυθεί. Επίσης θα είναι πλήρως ασφαλισμένος, καθώς οι εισφορές του θα υπολογισθούν στον αρχικό μισθό και θα καταβληθούν εξ ολοκλήρου από τον εργοδότη, επιμερίζοντας έτσι ένα μέρος του βάρους και στους επιχειρηματίες.

Η σχετική νομοθετική ρύθμιση θα έπρεπε να τεθεί σε γνώση των εργοδοτών… χθες καθώς χιλιάδες επιχειρήσεις  καλούνται να προσαρμοστούν  από την επόμενη κιόλας Δευτέρα 1η Ιουνίου σε μια νέα, αβέβαιη και εντελώς άγνωστη πραγματικότητα. Μάλιστα, δεν είναι λίγοι όσοι επισημαίνουν ότι ο συνδυασμός των μέτρων που προωθεί η κυβέρνηση κατά τη μετάβαση στη νέα φάση στήριξης της οικονομίας, από τις συνέπειες της πανδημίας του κορωνοϊού, δημιουργούνται επιχειρήσεις και εργαζόμενοι πολλών ταχυτήτων.

Καθοριστικό ρόλο για την ένταξη μιας επιχείρησης στο πρόγραμμα «συν-εργασία» σύμπραξης του δημοσίου με τις επιχειρήσεις για τη στήριξη της απασχόλησης, θα διαδραματίσει ο τζίρος των τελευταίων  μηνών, αρχής γενομένης από τον Μάρτιο, που θα συγκριθεί με τον τζίρο των συγκεκριμένων επιχειρήσεων τα τρία τελευταία έτη. Βέβαια, συμμετοχή στο πρόγραμμα έχουν επίσης οι νέες επιχειρήσεις, αλλά και οι εποχικές, για τις οποίες δεν ισχύει το κριτήριο του τζίρου, αλλά η προϋπόθεση πρόσληψης του ίδιου αριθμού απασχολούμενων με αυτούς που απασχολούσαν πέρυσι.

Δύο ακόμα εργαλεία

Την ίδια στιγμή, επιχειρήσεις που πλήττονται περισσότερο και σταδιακά επανακκινούν, θα μπορούν παράλληλα με το πρόγραμμα «συν-εργασία» που θα τρέξει για τους μήνες Ιούνιο-Σεπτέμβριο, να κάνουν χρήση και των άλλων δύο εργαλείων, της αναστολής συμβάσεων έως και του 100% του προσωπικού τους, καθώς και του μέτρου για προσωπικό ασφαλούς λειτουργίας -ήτοι μερική ή εκ περιτροπής απασχόληση με διευθυντικό δικαίωμα και χωρίς κρατική επιχορήγηση, για τουλάχιστον το 50% του προσωπικού τους.

Το τρίπτυχο αυτό των μέτρων, σύμφωνα με τον κυβερνητικό σχεδιασμό, θα συντείνει στην προσπάθεια περιορισμού των δραματικών συνεπειών της πανδημίας στην απασχόληση. Ανάλογα βέβαια με το πώς  θα χρησιμοποιηθούν, μπορεί και να αποτελέσουν την Κερκόπορτα για πρακτικές που στρεβλώνουν τον υγιή ανταγωνισμό, δημιουργούν συνθήκες φτωχοποίησης των εργαζομένων και οδηγούν σε δραματική αύξηση των απολύσεων και της ανεργίας, έχοντας στην πράξη τα ακριβώς αντίθετα αποτελέσματα από τα επιδιωκόμενα.

Το πώς μια επιχείρηση θα επιλέξει να κάνει χρήση του ενός ή του άλλου μέτρου, παράλληλα με το ποιους εργαζόμενους θα βάλει σε αναστολή συμβάσεων, ποιους θα επιλέξει να θέσει ως προσωπικό ασφαλούς λειτουργίας, χωρίς καμία κρατική στήριξη και ποιους θα θέσει υπό την ομπρέλα του συνεργατικού προγράμματος αναμένεται να αποτελέσει στο αμέσως επόμενο διάστημα, σημαντικό σημείο τριβής.

Να σημειωθεί ότι, ανάλογα με το εργαλείο, διαφοροποιούνται και οι δεσμεύσεις των επιχειρήσεων ως προς το μεγάλο ζητούμενο, την προστασία των εργαζομένων από τις απολύσεις. Έτσι, για παράδειγμα, στο πρόγραμμα «συν-εργασία» θα προστατεύονται μόνο όσοι εργαζόμενοι ενταχθούν σε αυτό και για όσο διάστημα αυτό ισχύει.

Στην περίπτωση της παράτασης των αναστολών στις συμβάσεις, ο εργοδότης υποχρεώνεται να μην προχωρήσει σε μείωση προσωπικού, κατά τη διάρκεια των αναστολών αλλά και 45 μέρες μετά. Αντίθετα, εάν κάποιος δεν προχωρήσει στην παράταση των αναστολών, δεν έχει καμία δέσμευση ως προς τις απολύσεις, εκτός βέβαια αυτών που ισχύουν ούτως ή άλλως στο εργατικό δίκαιο (ομαδικές απολύσεις κ.λπ.). 

Τέλος, εφόσον κάποιος εργοδότης επιλέξει τη λύση του προσωπικού ασφαλούς λειτουργίας, δεν μπορεί να προχωρήσει σε απολύσεις για όσο διάστημα τουλάχιστον το 50% του προσωπικού του εργάζεται με καθεστώς μερικής ή εκ περιτροπής εργασίας. 

Την ίδια στιγμή, επιχειρήσεις που παραμένουν κλειστές με κρατική εντολή αλλά και επιχειρήσεις σε συγκεκριμένους κλάδους θα μπορούν να κάνουν χρήση του μέτρου της αναστολής των συμβάσεων, ακόμη και για το 100% του προσωπικού τους. Θα μπορούν δηλαδή να παραμείνουν κλειστές, με το κράτος να πληρώνει τους εργαζόμενους 534 ευρώ για ένα μήνα. Και σε αυτή την περίπτωση βέβαια, δεν υπάρχει ενιαία αντιμετώπιση, γεγονός που προκαλεί αντιδράσεις στους κόλπους των επιχειρήσεων εστίασης. Και αυτό γιατί βάσει των εξαγγελιών, για τις επιχειρήσεις της εστίασης, ο συνδυασμός αναστολών για τμήμα του προσωπικού και εκ περιτροπής εργασία για το υπόλοιπο με κρατική στήριξη στους μισθούς, θα ισχύσει μόνο τον Ιούνιο, ενώ για τις επιχειρήσεις τουρισμού, μεταφορών, πολιτισμού και αθλητισμού, τον Ιούνιο και τον Ιούλιο. 

Ενστάσεις στους κόλπους των επιχειρήσεων υπάρχουν και για την υποχρέωση κάλυψης του συνόλου των ασφαλιστικών εισφορών από τον εργοδότη, στην περίπτωση της συμμετοχής του στο πρόγραμμα συν-εργασία. Στην πράξη, ενώ ο μισθός που θα φθάνει  «καθαρά» στα χέρια του εργαζόμενου θα είναι μειωμένος κατά 50%, με το κράτος να καλύπτει το 60% της απώλειας, για τον εργοδότη, μεσοσταθμικά, το όφελος  θα είναι της τάξης του 33%.

Αναλυτικά, όπως ξεκαθάρισε χθες, σε συνέντευξή του στο ΑΠΕ-ΜΠΕ,  ο υπουργός Εργασίας Γιάννης Βρούτσης,

• Για την πτώση του τζίρου 20%, όσες επιχειρήσεις ενταχθούν στο πρόγραμμα τον Ιούνιο, θα εξεταστεί ο τζίρος κατά τους μήνες Μάρτιο και Απρίλιο. Για τον Ιούλιο, πτώση τζίρου τουλάχιστον 20% αθροιστικά για τους μήνες Μάρτιο, Απρίλιο και Μάιο. Για τον Αύγουστο, πτώση τζίρου τουλάχιστον 20% αθροιστικά για τους μήνες Μάρτιο, Απρίλιο, Μάιο και Ιούνιο. Για τον Σεπτέμβριο, πτώση τζίρου τουλάχιστον 20% αθροιστικά για τους μήνες Μάρτιο, Απρίλιο, Μάιο, Ιούνιο και Ιούλιο. Κάθε μήνα, οι επιχειρήσεις θα δηλώνουν τους εργαζόμενους που θέτουν σε καθεστώς μειωμένης απασχόλησης και τα στοιχεία τζίρου των προηγούμενων μηνών, ώστε να επιβεβαιωθεί η δυνατότητα συμμετοχής τους. Θα συγκρίνονται  με τους αντίστοιχους μήνες των προηγούμενων τριών ετών, ώστε να προκύπτει η πτώση τζίρου.
• Επιχειρήσεις που λειτουργούν για πρώτη φορά και δεν έχουν καταγράψει τους προηγούμενους μήνες έσοδα, έχουν δικαίωμα συμμετοχής.
• Ο εργοδότης θα έχει το δικαίωμα να περιορίσει τον χρόνο εργασίας του εργαζομένου πλήρους απασχόλησης έως και 50%, χωρίς μεταβολή της σχέσεως εργασίας. Ο κρατικός προϋπολογισμός θα καλύπτει το 60% της αμοιβής που χάνει ο εργαζόμενος, χωρίς πλαφόν (ανώτατο όριο κάλυψης). Αντίθετα, υπάρχει κάλυψη όσον αφορά τον κατώτατο μισθό, ώστε ο εργαζόμενος να μη λαμβάνει χαμηλότερα από τα 550 ευρώ που αντιστοιχούν στις «καθαρές» αποδοχές κάποιου που λαμβάνει τον κατώτατο μισθό, έχοντας υπολογίσει και τη μείωση των εισφορών από 1η Ιουνίου. Στην πράξη, το κράτος θα έρχεται να καλύπτει την καθαρή αμοιβή, σε περίπτωση που μετά και την επιδότηση του 60%, αυτή υπολείπεται  του κατώτατου μισθού.
• Δυνατότητα συμμετοχής στο σχήμα θα έχουν όλοι οι υφιστάμενοι εργαζόμενοι πλήρους απασχόλησης. Για τις εποχικές επιχειρήσεις, θα έχουν δικαίωμα συμμετοχής όλοι οι εργαζόμενοι πλήρους απασχόλησης που θα προσληφθούν, μέχρι τον αριθμό των εργαζομένων πλήρους απασχόλησης που είχαν πέρυσι τον αντίστοιχο μήνα.
• Δεν επιτρέπεται η μετατροπή σχέσεως εργασίας από μερική απασχόληση σε πλήρη.
• Ο εργοδότης  καλύπτει το σύνολο των ασφαλιστικών εισφορών του εργαζομένου, επί του ονομαστικού του μισθού.
• Σε περίπτωση μείωσης της απασχόλησης κατά 25%, προκύπτει 17% όφελος για την επιχείρηση στο συνολικό μισθολογικό κόστος, 92% αναπλήρωση μισθού για τον εργαζόμενο -δηλαδή οι απώλειες θα είναι έως 8% στο καθαρό ποσό.
• Σε περίπτωση μείωσης 50% της απασχόλησης, προκύπτει 34,1% όφελος για την επιχείρηση και 83,5% το ποσοστό αναπλήρωσης για τον εργαζόμενο -δηλαδή οι απώλειες θα είναι έως 16,5% στο καθαρό ποσό.

Σύμφωνα με τον κ. Βρούτση,  η μέγιστη μείωση του καθαρού ποσού κυμαίνεται στο 16,5% και αφορά μισθούς της τάξης των 1.000 και 1.200 ευρώ μεικτά. Αντίθετα, το σύνολο των αποδοχών διασώζεται σε όσους εργαζόμενους εισπράττουν τον κατώτατο μισθό των 650 ευρώ. Μικρές απώλειες θα καταγράψουν όσοι κινούνται κοντά στα 700 ευρώ, καθώς ο καθαρός κατώτατος λειτουργεί ως ελάχιστο δίχτυ ασφαλείας.