Αποταμιεύσεις και... «ασημικά» στήριξαν τις επενδύσεις στην κρίση

Οι αποταμιεύσεις μειώθηκαν, τα... ασημικά πουλήθηκαν, οπότε, για να υπάρξει τόνωση των ιδιωτικών επενδύσεων, θα πρέπει να επανενεργοποιηθεί το τραπεζικό σύστημα, καθώς το χρηματοδοτικό κενό που δημιουργήθηκε τα χρόνια της κρίσης, είναι τεράστιο. Πέραν όμως του τραπεζικού συστήματος, κρίσιμοι παράγοντες είναι η προσέλκυση ξένων κεφαλαίων, η μείωση της φορολογίας και βεβαίως η πιο χαλαρή δημοσιονομική πολιτική.

Αυτό το συμπέρασμα προκύπτει από την ενδιάμεση έκθεση της Τράπεζας της Ελλάδας, στην οποία αναφέρεται ότι από τα τέλη του 2007 έως τα μέσα του 2018 η συνολική χρηματοδότηση του ιδιωτικού τομέα μειώθηκε από το 35,9% του ΑΕΠ στο 4,2% του ΑΕΠ. Παρά την κατακρήμνιση της «εξωτερικής» χρηματοδότησης, οι ακαθάριστες επενδύσεις κεφαλαίου του ιδιωτικού τομέα, δηλαδή οι πραγματικές επενδύσεις, άντεξαν σε ένα βαθμό, αφού στο ίδιο διάστημα, μειώθηκαν από το 21,9% στο 8,7% του ΑΕΠ. Ουδείς μπορεί να αμφισβητήσει ότι η βουτιά είναι μεγάλη, ωστόσο σε κάθε περίπτωση είναι μικρότερη από την αντίστοιχη της χρηματοδότησης.

Πώς μπαλώθηκε το κενό

Σύμφωνα με την ΤτΕ, ένα μέρος του χρηματοδοτικού κενού καλύφθηκε από την αποεπένδυση (ρευστοποίηση) και τη χρήση χρηματοοικονομικών περιουσιακών στοιχείων που είχε συσσωρεύσει ο ιδιωτικός τομέας τα προηγούμενα χρόνια. Για το άλλο μέρος, δεν υπάρχει βεβαιότητα και ενδεχομένως να καλύφθηκε από μετρητά που φυλάσσονταν εκτός τραπεζικού συστήματος.

Οι ρευστοποιήσεις σε χρηματοοικονομικά περιουσιακά στοιχεία ήταν ιδιαίτερα έντονη την περίοδο 2013-2015 και όπως καταγράφει η ΤτE, ένα μέρος των κεφαλαίων αυτών είχε χρησιμοποιηθεί για την καθαρή αποπληρωμή δανείων και άλλων υποχρεώσεων. Γενικά οι αποταμιεύσεις που είναι διαθέσιμες για επενδύσεις συρρικνώθηκαν από ένα μέγιστο 15,9% του ΑΕΠ το β' τρίμηνο του 2009 σε ένα ελάχιστο 3,5% του ΑΕΠ το α' τρίμηνο του 2017.

Έκτοτε, βέβαια καταγράφηκαν σημάδια ανάκαμψης με αποτέλεσμα το β' τρίμηνο του 2018 να διαμορφώνονται στο 5,4%. Πάντως η απόσταση από τα υψηλά του 2009 είναι πολύ μεγάλη και ουδείς μπορεί να προβλέψει επαναφορά σε ανάλογα επίπεδα.

Φαίνεται λοιπόν ότι χρηματοοικονομικός πλούτος που δημιουργήθηκε τα προηγούμενα χρόνια χρησιμοποιείται πλέον ως επιπρόσθετη πηγή χρηματοδότησης των πραγματικών επενδύσεων. Δεν είναι αρνητικό, ωστόσο, δεν μπορεί να αποτελεί και μακροχρόνια βιώσιμη επιλογή.

Σύμφωνα με την ΤτE, η αύξηση των ιδιωτικών επενδύσεων στην πραγματική οικονομία προϋποθέτει είτε την αύξηση των εγχώριων αποταμιεύσεων του ιδιωτικού τομέα, είτε την εξασφάλιση μεγαλύτερης χρηματοδότησης από το τραπεζικό σύστημα και τις κεφαλαιαγορές σε πιο σταθερή βάση και χαρακτηρίζει ως καταλυτικό το ρόλο των ξένων άμεσων επενδύσεων στην ενίσχυση των συνολικών ιδιωτικών επενδύσεων της χώρας.

Ωστόσο, επισημαίνει ότι το τρέχον δημοσιονομικό μείγμα, που χαρακτηρίζεται από υψηλούς φορολογικούς συντελεστές και σχετικά αυξημένο μη μισθολογικό κόστος εργασίας, δυσχεραίνει την αναπτυξιακή διαδικασία δημιουργώντας αντικίνητρα για επενδύσεις και τη μεγέθυνση των επιχειρήσεων.

«Συνεπώς, η επιδίωξη μιας λιγότερο συσταλτικής δημοσιονομικής πολιτικής, ευθυγραμμισμένης με το στόχο του πρωτογενούς πλεονάσματος της γενικής κυβέρνησης στο πλαίσιο της ενισχυμένης εποπτείας, θα βοηθούσε στην ενίσχυση των εγχώριων ιδιωτικών αποταμιεύσεων, στο βαθμό που τις επηρεάζει και κατ' επέκταση θα οδηγούσε σε μεγαλύτερη ευχέρεια χρηματοδότησης των ιδιωτικών επενδύσεων, σε συνδυασμό με μια αύξηση της χρηματοδότησης από τις τράπεζες και τις κεφαλαιαγορές» τονίζει η ΤτE.