Ρίσκα και ευκαιρίες για την ελληνική οικονομία

Στην πρώτη γραμμή, όχι για τη διατήρηση αλλά για τη διεύρυνση του ρυθμού ανάπτυξης, τίθεται το υπουργείο Οικονομίας και Ανάπτυξης. Στους ομολογουμένως πλέον κρίσιμους επόμενους μήνες, το καθ' ύλην αρμόδιο υπουργείο θα πρέπει να διαμορφώσει τις προϋποθέσεις για την τόνωση των επενδύσεων που αναμένει η χώρα. Και αυτό γιατί η επίτευξη των δημοσιονομικών στόχων περνά μέσα από την αύξηση της «πίτας».

Τα εργαλεία που υπάρχουν αυτή τη στιγμή κρίνεται ότι θα μπορούσαν να συμβάλουν σ' αυτή την κατεύθυνση, ωστόσο, απαιτείται σωστός και έγκαιρος προγραμματισμός. Η πολιτική ηγεσία του υπουργείου φαίνεται να έχει συναίσθηση της δύσκολης πραγματικότητας. Παρότι οι βασικοί δείκτες που προοιωνίζουν τη διεύρυνση της ανάπτυξης το 2018, το κρίσιμο ζητούμενο, είναι να υπάρξουν θετικά δείγματα γραφής το πρώτο διάστημα του έτους. Και συγκεκριμένα, στο πρώτο και δεύτερο τρίμηνο, τα στοιχεία των οποίων θα κρίνουν σε μεγάλο βαθμό τις επόμενες εξελίξεις.

Παράλληλα, πάση θυσία θα πρέπει να αποφευχθούν οι συνεχείς επί τα χείρω αναθεωρήσεις που χαρακτήρισαν τη χρονιά που έφυγε.

Οι εξαγωγές

Σημαντική παράμετρος για την εξέλιξη του ρυθμού ανάπτυξης αποτελούν οι εξαγωγές. Τα στοιχεία του εννεαμήνου του 2017 μπορεί να είναι θετικά, ωστόσο, ο ρυθμός αύξησης που καταγράφηκε θα πρέπει να διευρυνθεί και συγκεκριμένα για τα προϊόντα και τις υπηρεσίες πλην των πετρελαιοειδών. Υπενθυμίζουμε ότι οι εξαγωγές στο σύνολό τους αυξήθηκαν το διάστημα Ιανουαρίου - Σεπτεμβρίου 2017 κατά 13,5% σε σύγκριση με το αντίστοιχο διάστημα του 2016. Ωστόσο, την «κούρσα» την τρέχουν τα πετρελαιοειδή, διότι χωρίς αυτά, το ποσοστό αύξησης περιορίζεται στο 6,5%.

Σαφώς και το ποσοστό αύξησης του 6,5% δεν είναι αμελητέο, εντούτοις απέχει πολύ από το να χαρακτηριστεί ικανοποιητικό για μια οικονομία που έχει καταβαραθρωθεί τα τελευταία έτη.

Τι μπορεί να γίνει για την αύξηση των εξαγωγών;

Πέρα από τη διαχρονική ανάγκη για την παραγωγή ποιοτικών προϊόντων και υπηρεσιών, που εν πολλοίς μπορεί να επιτευχθεί μέσα από επενδύσεις και από τον αναπροσανατολισμό της ελληνικής παραγωγής στους τομείς που διαθέτει συγκριτικό πλεονέκτημα, ένα θετικό βήμα είναι η αύξηση της παρουσίας των ελληνικών επιχειρήσεων στις διεθνείς εκθέσεις.

Πρόσφατη άλλωστε είναι η επιτυχημένη παρουσία της χώρας στη μεγαλύτερη διεθνή έκθεση τροφίμων και ποτών Anuga 2017, στην οποία συμμετείχαν 280 επιχειρήσεις. Μάλιστα η εθνική συμμετοχή ήταν η πέμπτη μεγαλύτερη στην έκθεση.

Σημαντικό ρόλο στην αύξηση της εξωστρέφειας καλείται να διαδραματίσει τo Enterprise Greece, που έχει προγραμματίσει δεκάδες επιχειρηματικές αποστολές ανά τον κόσμο, ενώ ιδιαίτερα θετικό είναι και το πρόγραμμα «Επιχειρούμε Έξω», το οποίο ξεκινά στις 8 Ιανουαρίου. Μέσω αυτού του προγράμματος θα επιδοτούνται μικρομεσαίες εξαγωγικές επιχειρήσεις, προκειμένου να συμμετάσχουν σε διεθνείς εκθέσεις.

Οι επενδύσεις

Το πλέον βασικό ζητούμενο, ωστόσο, είναι η υλοποίηση και η προσέλκυση επενδύσεων. Οι τάσεις ως προς την εγχώρια διάθεση για επενδύσεις είναι θετικές, κάτι που αποδεικνύεται από το ενδιαφέρον που έχει εκδηλωθεί για συμμετοχή στα χρηματοδοτούμενα προγράμματα του ΕΣΠΑ και του αναπτυξιακού νόμου.

Το αν θα βρει εφαρμογή στην Ελλάδα η θεωρία του «συμπιεσμένου ελατηρίου» είναι κάτι που μένει να αποδειχθεί, πάντως επενδυτική πρόθεση καταγράφεται και κρίνεται ικανοποιητική. Αυτό άλλωστε αποτυπώνει και η πρόσφατη έρευνα του ΙΟΒΕ, βάσει της οποίας οι επενδύσεις αυξήθηκαν κατά 12% το 2017 και αναμένεται να σημειώσουν νέα άνοδο 15,4% το 2018.

Δεν αρκεί όμως μόνο η πρόθεση των ιδιωτών. Απαιτείται και η δημιουργία ενός φιλικού επιχειρηματικού περιβάλλοντος, η πρόσβαση σε χρηματοδότηση και η ενεργοποίηση των χρηματοδοτικών εργαλείων του ΕΣΠΑ. Στο κεφάλαιο διαμόρφωσης ενός καλύτερου επιχειρηματικού περιβάλλοντος, αναμένονται σύντομα δύο σημαντικές παρεμβάσεις.

Το πρώτο νομοσχέδιο που θα συζητηθεί και θα ψηφιστεί από τη Βουλή, αμέσως μετά τις γιορτές, είναι ο νόμος-πλαίσιο για την ενίσχυση των ελεγκτικών μηχανισμών και την εποπτεία της αγοράς. Ο νέος νόμος θέτει κοινούς κανόνες και μεθοδολογία και συντονίζει τους ελεγκτικούς μηχανισμούς, διευκολύνοντας την οικονομική δραστηριότητα και προστατεύοντας καλύτερα το δημόσιο συμφέρον.

Επίσης, με νομοσχέδιο που αναμένεται τους επόμενους μήνες αναμορφώνεται και απλοποιείται το σύστημα αδειοδότησης για τις επενδύσεις στη βιομηχανία. Αλλαγές αναμένονται και στο πλαίσιο των στρατηγικών επενδύσεων, προκειμένου να καταστεί πιο φιλικό για την προσέλκυση μεγάλων επενδύσεων.

Χρηματοδότηση

Σε μια περίοδο που η τραπεζική χρηματοδότηση είναι περιορισμένη, το ΕΣΠΑ καλείται να καλύψει ένα μεγάλο τμήμα του χρηματοδοτικού κενού. Αν και η χώρα μας μέχρι το τέλος του 2017 έχει απορροφήσει το 25% των πόρων του νέου ΕΣΠΑ (2014-2020), πετυχαίνοντας την υψηλότερη απορρόφηση στην Ευρώπη, τα χρηματοδοτικά εργαλεία που εντάσσονται σ' αυτό, στην πράξη, δεν έχουν ενεργοποιηθεί ακόμη.

Για τον λόγο αυτό, το υπουργείο Οικονομίας και Ανάπτυξης θα πρέπει να επισπεύσει δραστικά τις διαδικασίες για τη μεταφορά πόρων στην πραγματική οικονομία, πολύ δε περισσότερο, όταν πρόκειται για πόρους ύψους 3 δισ. ευρώ.

Ως αυτή τη στιγμή, το υπουργείο έχει προχωρήσει στη δημιουργία τεσσάρων νέων εξειδικευμένων χρηματοοικονομικών εργαλείων για τη στοχευμένη χρηματοδότηση διαφορετικών τομέων της οικονομίας.

Πρόκειται για το νέο Ταμείο Επιχειρηματικότητας, που θα ενισχύσει κυρίως μικρομεσαίες επιχειρήσεις σε όλο το εύρος της οικονομικής δραστηριότητας, το νέο Ταμείο Υποδομών, που θα χρηματοδοτήσει μικρά και μεγάλα έργα υποδομής στους δήμους όλης της χώρας, το νέο Ταμείο Συνεπενδύσεων (EquiFund), που θα στηρίξει καινοτόμες μικρομεσαίες και νεοφυείς επιχειρήσεις σε κάθε στάδιο της ανάπτυξής τους, με τη μορφή της συμμετοχής τους στο μετοχικό τους κεφάλαιο. Το πρόγραμμα Εξοικονομώ κατ’ Οίκον, τέλος, που θα στηρίξει την ενεργειακή αναβάθμιση ιδιωτικών κατοικιών, δίνοντας παράλληλα σημαντική ώθηση στον κατασκευαστικό κλάδο.

Υπό κατασκευή βρίσκεται και το νέο Ταμείο Μικροπιστώσεων, που θα χορηγεί μικροδάνεια σε επαγγελματίες και επιχειρήσεις που δεν έχουν πρόσβαση στον τραπεζικό δανεισμό.

Είναι προφανές ότι όταν ενεργοποιηθούν τα παραπάνω χρηματοδοτικά εργαλεία, η δυναμική που θα δώσουν στην οικονομία θα είναι σημαντική. Πάντως το θετικό στα εν λόγω ταμεία είναι το γεγονός ότι τα τρία εξ αυτών θα τεθούν σε λειτουργία πριν το τέλος του πρώτου εξαμήνου του 2018. Συγκεκριμένα, αναμένεται η ενεργοποίηση του Ταμείου Συνεπενδύσεων, του Εξοικονομώ Κατ' Οίκον και του Ταμείου Επιχειρηματικότητας.

Μια άλλη αναμενόμενη παρέμβαση είναι η ίδρυση και η λειτουργία της Αναπτυξιακής Τράπεζας. Αυτή αναμένεται εντός του πρώτου εξαμήνου του 2018, ωστόσο το πώς και πότε θα λειτουργήσει στην πράξη παραμένει ακόμη υπό διαπραγμάτευση.

Η αξιόπιστη ΕΤΕπ…

Αυτή τη στιγμή, ο πιο αξιόπιστος χρηματοδότης του ελληνικού επενδυτικού οράματος είναι η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΤΕπ). Ομολογουμένως, η κυβέρνηση έχει αναπτύξει μία πολύ στενή συνεργασία με την ΕΤΕπ, συνάπτοντας συμφωνίες ύψους 5 δισ. ευρώ τη διετία 2016-2017, οι οποίες μεταφράστηκαν σε επιπλέον 2 δισ. ευρώ στην ελληνική οικονομία, μόνο για το 2017. Για τα επόμενα τρία χρόνια έχουν δρομολογηθεί συμφωνίες με την Τράπεζα για έργα ύψους 7 δισ. ευρώ που θα πυροδοτήσουν επενδύσεις άνω των 20 δισ. ευρώ, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της ίδιας της ΕΤΕπ.

Υπενθυμίζουμε ότι χάρη σε αυτές τις συμφωνίες εξασφαλίστηκε η χρηματοδότηση της κατασκευής της νέας γραμμής 4 του Μετρό Αθήνας, η στήριξη των δήμων όλης της χώρας για την υλοποίηση των αναγκαίων υποδομών με νέο πρόγραμμα ύψους 500 εκατ. ευρώ (που θα φτάσει τα 2 δισ. ευρώ σε βάθος πενταετίας), αλλά και προγράμματα για την ενίσχυση των επιχειρήσεων, όπως το ειδικό πρόγραμμα για τη χρηματοδότηση του εξωτερικού εμπορίου μικρομεσαίων επιχειρήσεων (Trade Finance Facility), με 440 εκατ. ευρώ.

… και το πακέτο Γιούνκερ

Η στρατηγική συνεργασία με την ΕΤΕπ επέτρεψε στην Ελλάδα να ενεργοποιήσει γρήγορα το Σχέδιο Γιούνκερ και να βρίσκεται αυτή τη στιγμή στη δεύτερη θέση μεταξύ όλων των χωρών της ΕΕ στην αξιοποίηση των πόρων αυτού του πολύ σημαντικού ευρωπαϊκού χρηματοδοτικού εργαλείου. Η χώρα μας έχει ήδη υπογράψει συμβάσεις 1,7 δισ. ευρώ για νέα έργα στο πλαίσιο του Σχεδίου Γιούνκερ, οι οποίες μεταφράζονται σε επενδύσεις άνω των 5,7 δισ. ευρώ.