«Καμπανάκι» ΤτΕ για τις εισροές κοινοτικών πόρων

Μειωμένες σε σχέση με την αντίστοιχη περίοδο τόσο των τριών προηγούμενων ετών της τρέχουσας προγραμματικής περιόδου, όσο και του τέταρτου έτους των προηγούμενων προγραμματικών περιόδων ΕΣΠΑ 2007-2013 και Γ' ΚΠΣ 2000-2006, ήταν οι απολήψεις της Ελλάδας από τα διαρθρωτικά ταμεία της ΕΕ το εννεάμηνο Ιανουαρίου - Σεπτεμβρίου 2017, αυτές ανήλθαν στα 503 εκατ. ευρώ, σύμφωνα με την έκθεση της Τράπεζα της Ελλάδα.

Αν και ο τελικός «λογαριασμός» θα γίνει στο τέλος του έτους, αφού τότε οριστικοποιούνται τα στοιχεία και παραδοσιακά τους τελευταίους μήνες αυξάνεται η απορρόφηση πόρων, η ΤτΕ, καλεί τις ελληνικές αρχές να επιταχύνουν την ένταξη και την ωρίμανση νέων έργων στο ΣΕΣ 2014-2020 (νέο ΕΣΠΑ). Ωστόσο, όπως προκύπτει από τα στοιχεία, οι σωρευτικές επιδόσεις της τετραετίας 2014 - 2017, κρίνονται ικανοποιητικές και σε κάθε περίπτωση είναι σημαντικά υψηλότερες από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο.

Σύμφωνα με την ΤτE, η σχετικά χαμηλή μέχρι τώρα ετήσια απορρόφηση του 2017 ερμηνεύεται μερικώς από παράγοντες που ενίσχυσαν την απορρόφηση τα προηγούμενα τρία έτη και δεν υφίστανται πλέον, καθώς και από παράγοντες που αφορούν πιο άμεσα το 2017.

Την περίοδο 2014- 2016, οι αυξημένες κοινοτικές εισροές σχετίζονται με την πλήρη απορρόφηση των υπολειπόμενων πόρων του ΕΣΠΑ 2007-2013 η οποία υποβοηθήθηκε από το έκτακτο μέτρο της ΕΕ για αύξηση της κοινοτικής συγχρηματοδότησης στο 100% με αναδρομική ισχύ και από την απόφαση για πρόωρη εκταμίευση του τελικού υπολοίπου 5% των πληρωμών που θα καταβαλλόταν κατά τo κλείσιμο των επιχειρησιακών προγραμμάτων το Μάρτιο του 2017.

Επίσης αντανακλούν την παροχή από την ΕΕ προς την Ελλάδα πρόσθετης προχρηματοδότησης ύψους 3,5% του ποσού της ενίσχυσης από τα τρία διαρθρωτικά ταμεία και το ΕΤΘΑ ετησίως για το 2015 και το 2016, η οποία ισοδυναμεί με επιπλέον 500 εκατ. ευρώ ετησίως. Η σχεδόν πλήρης αξιοποίηση της πρόσθετης προχρηματοδότησης συνέβαλε σημαντικά στην παροχή ρευστότητας προς την οικονομία και την ομαλή εκκίνηση των προγραμμάτων της νέας περιόδου. Εντούτοις, η σχετική έλλειψη νέων και ώριμων έργων, καθώς και σε μικρότερο βαθμό η επιστροφή εντός του 2017 των "ετήσιων" προκαταβολών του 2016 που δεν χρησιμοποιήθηκαν περιόρισαν το ρυθμό απορρόφησης.

Ικανοποιητική η σωρευτική απορρόφηση

Πάντως η ΤτΕ αναφέρει ότι σωρευτικά από την έναρξη της τρέχουσας προγραμματικής περιόδου μέχρι σήμερα, η απορρόφηση κοινοτικών πόρων από τα διαρθρωτικά ταμεία ανέρχεται σε περίπου 20% για το ΣΕΣ 2014-2020.

Ο σωρευτικός ρυθμός απορρόφησης σε αυτή τη φάση θα μπορούσε να κριθεί ως κανονικός και συγκρίσιμος με προηγούμενες προγραμματικές περιόδους, καθώς η εμπειρία έχει δείξει μια έντονη επιτάχυνση της απορρόφησης προς το τέλος της προγραμματικής περιόδου, καθώς και τα επόμενα δύο χρόνια από τη λήξη της.

Επίσης, ο σωρευτικός ρυθμός απορρόφησης των διαρθρωτικών πόρων από την Ελλάδα είναι σημαντικά υψηλότερος από το μέσο όρο της ΕΕ (10%), γεγονός που εν μέρει αντανακλά το θετικό αποτέλεσμα της πρόσθετης προ καταβολής που δόθηκε στην Ελλάδα, η οποία ήταν σημαντικά μεγαλύτερη έναντι εκείνης άλλων κρατών-μελών της ΕΕ. Όμως, σε σύγκριση με άλλες χώρες με υψηλή απορρόφηση όπως η Φινλανδία και η Πορτογαλία, οι ενδιάμεσες πληρωμές (επιβεβαιωμένη πραγματοποιηθείσα δαπάνη) στην Ελλάδα υπολείπονται των προκαταβολών, γεγονός το οποίο μπορεί να αποτελεί ένδειξη χαμηλού ρυθμού υλοποίησης των έργων.

Επιτάχυνση το τελευταίο τρίμηνο του έτους

Όπως προαναφέρθηκε, η οπισθοβαρής αλλά έγκαιρη εκτέλεση του συγχρηματοδοτούμενου σκέλους του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων (ΠΔΕ) εντός του έτους αναμένεται να αυξήσει την απορρόφηση των κοινοτικών πόρων το τελευταίο τρίμηνο του 2017 και το πρώτο τρίμηνο του 2018. Παρ' όλα αυτά, οι ελληνικές αρχές θα πρέπει να επιταχύνουν την ένταξη και την ωρίμανση νέων έργων στο ΣΕΣ 2014-2020. Καθυστερήσεις στην ολοκλήρωση των έργων που μεταφέρθηκαν από το ΕΣΠΑ 2007- 2013 ή στη διαδικασία ένταξης νέων έργων συνεπάγονται υστέρηση στην απορρόφηση των κοινοτικών πόρων και στην υλοποίηση των επενδύσεων. Τα έργα που έχουν ενταχθεί μέχρι τώρα στο ΣΕΣ 2014-2020, συνολικού προϋπολογισμού (κοινοτική και εθνική δαπάνη) 8,2 δισ. ευρώ, δεσμεύουν περίπου το 45% των διαθέσιμων διαρθρωτικών πόρων της ΕΕ για την Ελλάδα.

Σύμφωνα με την ΤτΕ, παράγοντες που αναμένεται να βοηθήσουν στην ταχύτερη απορρόφηση των κοινοτικών πόρων είναι:

(α) τα υψηλά ποσοστά κοινοτικής συγχρηματοδότησης, τα οποία φθάνουν σε ορισμένες περιπτώσεις έως και το 90% του προϋπολογισμού της συγχρηματοδοτούμενης επένδυσης,

(β) οι προβλεπόμενες ετήσιες προκαταβολές έως το 2023 και ο Ανοικτός Καταπιστευτικός Λογαριασμός (escrow account) που εξασφαλίζει στους δικαιούχους προκαταβολές χωρίς εγγυητική επιστολή,

(γ) οι θεσμικές παρεμβάσεις για αποτελεσματικότερη υλοποίηση των προγραμμάτων, όπως η οριοθέτηση μεταξύ πολιτικών και διοικητικών καθηκόντων, ο ενισχυμένος συντονισμός των ταμείων, η εντατικοποίηση των μέτρων καταπολέμησης της απάτης, η απλούστευση του κύκλου πληρωμών των έργων και η δημιουργία νέων χρηματοδοτικών εργαλείων με στήριξη από τα ΕΔΕΤ και

(δ) το νέο σύστημα διενέργειας ηλεκτρονικών διαγωνισμών δημοσίων έργων.

Αντίθετα, ανασταλτικά συνεχίζουν να λειτουργούν ορισμένες διοικητικές και οργανωτικές δυσκαμψίες σε διάφορα στάδια εκτέλεσης του ΣΕΣ 2014-2020 (εξειδίκευση δράσεων, προσκλήσεις, επιλογή τελικών δικαιούχων, ένταξη και υλοποίηση έργων, πληρωμές), παρά τις εντατικές προσπάθειες των κοινοτικών και ελληνικών αρχών τα τελευταία χρόνια για άρση τους. Ειδικότερα, εμπόδια ή καθυστερήσεις παρατηρούνται σε τομείς όπως:

(α) η δημιουργία ενιαίου νομοθετικού πλαισίου για τις απαλλοτριώσεις και ολοκληρωμένου χωροταξικού πληροφοριακού συστήματος για την παρακολούθησή τους,

(β) η απλούστευση του νομοθετικού πλαισίου για τις αρχαιολογικές εργασίες,

(γ) η βελτίωση της διοικητικής και διαχειριστικής ικανότητας και τεχνογνωσίας των στελεχών που εμπλέκονται στο ΣΕΣ και

(δ) η μείωση της γραφειοκρατίας στον έλεγχο των πράξεων και την πληρωμή των τελικών δικαιούχων.

Σε κάθε περίπτωση, η ενεργοποίηση περισσότερων χρηματοδοτικών εργαλείων και η αξιοποίηση των αυξημένων δυνατοτήτων που προσφέρουν έναντι των επιχορηγήσεων μπορούν να μεγιστοποιήσουν το αναπτυξιακό όφελος των διαθέσιμων κοινοτικών πόρων για επενδύσεις στην ελληνική οικονομία. Τα χρηματοδοτικά εργαλεία παρέχουν δυνατότητες για την άντληση και ανάμιξη κονδυλίων από διαφορετικές κοινοτικές, δημόσιες ή ιδιωτικές πηγές (blending), την ανακύκλωση πόρων για τη χρηματοδότηση άλλων επενδύσεων (revolving) και τη μόχλευση πόρων με την προσέλκυση πρόσθετων ιδιωτικών και δημόσιων κεφαλαίων (leveraging).

Συνεπώς, συνεχίζει η ΤτΕ, το τελικό ποσό χρηματοδότησης που διατίθεται για επενδύσεις μέσω χρηματοδοτικών εργαλείων είναι πολύ μεγαλύτερο από τους αρχικά διαθέσιμους κοινοτικούς πόρους, δημιουργώντας πολλαπλασιαστικά οφέλη στην πραγματική οικονομία.

Τα χρηματοδοτικά εργαλεία είναι ένας πιο αποτελεσματικός τρόπος αξιοποίησης των κοινοτικών πόρων, καθώς προωθούν: (α) συνέργειες με άλλες μορφές χρηματοδότησης όπως οι επιχορηγήσεις, (β) τεχνογνωσία από τους χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς προς τους δημόσιους φορείς και διαχειριστές προγραμμάτων, (γ) κίνητρα για καλύτερες επιδόσεις με βάση αυστηρώς ιδιωτικοοικονομικά κριτήρια και μεγαλύτερη διαφάνεια, και (δ) καινοτόμους τρόπους χρηματοδότησης, περιορίζοντας την παραδοσιακή εξάρτηση από επιχορηγήσεις.