Η «αιτιολόγηση προσφορών» ανάβει φωτιές στους εργολάβους

Την σκανδαλώδη «αιτιολόγηση προσφορών» ή ακόμα και τον περίφημο «μαθηματικό τύπο», που αποτέλεσαν θρυαλλίδα συναλλαγών κάτω από το τραπέζι, επιχειρούν να επαναφέρουν, από την πίσω πόρτα, παράγοντες της αγοράς κατασκευών με το πρόσχημα της καταπολέμησης των πολύ υψηλών εκπτώσεων που προσφέρουν οι υποψήφιοι ανάδοχοι στους διαγωνισμούς δημοσίων έργων.

Προ ημερών, με παρέμβαση σχεδόν του συνόλου των φορέων του κατασκευαστικού κλάδου «πάγωσε» εγκύκλιος του υπουργείου Υποδομών με την οποία στην ουσία επανέρχονταν μια μορφή «αιτιολόγησης μέσω μαθηματικού τύπου».

Στην αγορά κατασκευών υποστηρίζουν πως αντί για τις ελληνικές ευρεσιτεχνίες της «αιτιολόγησης με μαθηματικό τύπο», κλπ, είναι προτιμότερη η αναθεώρηση/επικαιροποίηση των τιμολογίων στα δημόσια έργα.

Ετσι θα υποβάλλονται ρεαλιστικές οικονομικές προσφορές από τους υποψηφίους αναδόχους, ενώ και οι δημόσιες υπηρεσίες θα μπορούν να απορρίψουν, χωρίς αιτιολογήσεις και αμφισβητούμενες συναλλαγές κάτω ή πάνω από το τραπέζι, όλες τις προσφορές που είναι κάτω τους κόστους.

Στην αγορά παραδέχονται πως οι υψηλές εκπτώσεις είναι πράγματι σοβαρό πρόβλημα, ειδικά σε μια περίοδο ανομβρίας στα δημόσια έργα. Όμως, την ίδια στιγμή θυμούνται τη φάμπρικα των αιτιολογήσεων και του «μαθηματικού τύπου» εξαιτίας των οποίων η διαφθορά και η συναλλαγή κάτω από το τραπέζι ήταν καθημερινό φαινόμενο στις δημόσιες υπηρεσίες.

Ειδικά με τις αιτιολογήσεις, η υπηρεσία με υποκειμενικό τρόπο, όπως καταγγέλονταν τότε, θεωρούσε αιτιολογημένη μία προσφορά, ενώ απέρριπτε κάποιες άλλες. Ήταν η εποχή που οι ανάδοχος προαποφασίζονταν πριν τη δημοπρασία με κλήρωση (από σπίρτα μέχρι και τσιγάρα χρησιμοποιούσαν ορισμένοι!) ή σε συσκέψεις σε γραφεία ισχυρών ομίλων. Για τις συγκεκριμένες συνεννοήσεις θα πέσει και το πρόστιμο της Επιτροπής Ανταγωνισμού μέσα στον Φεβρουάριο.

Οσο για το επιχείρημα σύμφωνα με το οποίο η αιτιολόγηση των υψηλών εκπτώσεων είναι ευρωπαϊκή πρακτική, όσοι ζητούν από το υπουργείο να είναι προσεκτικότερο υποστηρίζουν πως πρέπει να εξασφαλίζεται και η αντικειμενική αξιολόγηση κάθε προσφοράς ώστε να μην είναι οι τεχνικές εταιρείες έρμαια ορισμένων αετονύχηδων στις κρατικές υπηρεσίες. Γι’ αυτό και στην κοινή επιστολή προς το υπουργείο υποστηρίζουν πως αντί για την αιτιολόγηση πρέπει να «υιοθετηθεί η βασική και απαρέγκλιτη αρχή της μη αποδοχής προσφορών κάτω του κόστους».

«Είναι γεγονός ότι η παρατεινόμενη οικονομική κρίση και η συνεχής μείωση της εγχώριας ζήτησης συμβάσεων έργων και μελετών έχει οδηγήσει στη γενίκευση και παγίωση του φαινομένου (σ.σ. των υψηλών εκπτώσεων) και έχει δημιουργήσει απαράδεκτες συνθήκες νόθευσης του ανταγωνισμού στην αγορά, που λειτουργούν εις βάρος του δημοσίου συμφέροντος και έχουν οδηγήσει τον τεχνικό κλάδο σε τροχιά παρακμής αγγίζοντας πλέον τα όρια του ευτελισμού» αναφέρεται στην κοινή επιστολή των φορέων.

Οι ίδιοι προσθέτουν, όμως, πως «η αναχαίτιση του φαινομένου αυτού απαιτεί λήψη προληπτικών μέτρων και αντικινήτρων και δεν μπορεί να επιτευχθεί μέσω της προτεινόμενης εγκυκλίου, η οποία επί της ουσίας ουδόλως εισφέρει, καθόσον το σύνολο των υποβαλλόμενων σήμερα προσφορών είναι εκτός των ευλόγων ορίων. Ως εκ τούτου ο χαρακτηρισμός μιας προσφοράς ως «ασυνήθιστα χαμηλής» καθίσταται άνευ ουσιαστικού νοήματος»!

Στην ουσία η εγκύκλιος που «πάγωσε» προβλέπει πως εξαιτίας της έλλειψη συνολικού Ενιαίου Κανονισμού Αναλυτικών και Περιγραφικών Τιμολογίων, με το οποίο καθορίζεται το πραγματικό κόστος των έργων, η θέσπιση κριτηρίων μιας προσφοράς ως ασυνήθιστα χαμηλής είναι προβληματική. Γι’ αυτό και αποφασίστηκε πως «το μέσο κόστος της σύμβασης μπορεί να προσεγγιστεί με το μέσο όρο των προσφορών και συνεπώς κριτήριο για το χαρακτηρισμό μιας προσφοράς ως ασυνήθιστα χαμηλής θεωρήθηκε ένα περιθώριο από το αυτό το μέσο όρο.

Στην περίπτωση που υπάρχει μεγαλύτερος αριθμός προσφορών (8 και άνω) ο μέσος όρος αντικαθίσταται από τον προσφερόμενο μέσο όρο προς αποφυγή ακραίων τιμών και συμπεριφορών». Στην εγκύκλιο προβλέπεται πως σε περίπτωση αιτιολόγησης οι αναθέτουσες αρχές απαιτούν από τις εταιρείες να διευκρινίσουν τα στοιχεία της προσφοράς τους, που θεωρείται εξαιρετικά χαμηλή, εντός αποκλειστικής προθεσμίας 10 ημερών από την κοινοποίηση της σχετικής πρόσκλησης.