Επενδυτικό ναρκοπέδιο στις αγορές

Μπορεί οι... καταστροφολόγοι του προηγούμενου έτους να έχουν διαψευστεί από τις αγορές, που επέμειναν να ανεβαίνουν κόντρα σε Brexit, τρομοκρατία κ.λπ., αλλά το σκηνικό διεθνώς δεν έχει μεταβληθεί ιδιαίτερα: οι δυνητικές απειλές παραμένουν πολλές, οι παράγοντες αστάθειας επίσης, οι ισορροπίες είναι εύθραυστες. Σε γενικές γραμμές, τα περιθώρια για σχετικά ασφαλείς εκτιμήσεις είναι ελάχιστα.

Ειδικά για την Ελλάδα, τα πράγματα είναι ακόμα πιο σύνθετα, καθώς η επίλυση σημαντικών θεμάτων (από τη διαπραγμάτευση με τους δανειστές μέχρι τις ρυθμίσεις για τα κόκκινα δάνεια) διαρκώς μετατίθεται χρονικά -το μόνο που μένει σταθερό είναι οι εξαγγελίες για την έλευση της ανάκαμψης...

Κάπως έτσι, όσοι επιχειρούν να καταστρώσουν μια στοιχειώδη επενδυτική στρατηγική θα νιώθουν ότι κινούνται, για ακόμη μία χρονιά, σε ναρκοπέδιο...

Ήταν πέρσι τέτοια εποχή όταν η πλειονότητα των αναλυτών προέβλεπε ένα έτος μεγάλης πτώσης για μετοχές και ομόλογα και μάλιστα σε διεθνές επίπεδο. Το κυρίως φόβητρο τότε ήταν η οικονομία της Κίνας, η οποία ήταν μια «φούσκα» που θα έπρεπε να σκάσει ή έστω να ξεφουσκώσει. Ένας χρόνος από τότε πέρασε, κανένας δεν είναι ήσυχος για τους κινδύνους που μπορεί να κρύβει η (άγνωστη στους δυτικούς) κινεζική οικονομία, ωστόσο οι διεθνείς αγορές δεν επηρεάστηκαν στο παραμικρό από τα τεκταινόμενα στη Ανατολική Ασία.

Αργότερα ήταν ο φόβος του Brexit που θα έριχνε τις ευρωπαϊκές αγορές, αλλά και παράλληλα την αμερικανική, όταν η τελευταία είχε κάνει ένα έντονο και πολυετές ράλι. Όταν η ψήφος των Βρετανών ψηφοφόρων δεν επηρέασε τις αγορές παραπάνω από δύο-τρεις συνεδριάσεις, η πλειονότητα των αναλυτών έσπευσε να θέσει έναν ακόμη παράγοντα μεγάλου κινδύνου: τις αμερικανικές εκλογές, ιδίως αν τις κέρδιζε ο «αντισυστημικός» Ντόναλντ Τραμπ. Το σκεπτικό ήταν πως το «αμερικανικό σύστημα» δεν επιθυμεί να πέσουν οι μετοχές προεκλογικά, οπότε θα υπάρχει τεχνητή στήριξη, η οποία θα σταματούσε ακόμη και αν εκλεγόταν η Χίλαρι Κλίντον. Αν τώρα επικρατούσε ο Τραμπ... Κι όμως, η «επίπτωση Τραμπ» στις αγορές δεν κράτησε παρά μόνο λίγες ώρες.

Το επόμενο χρονικό ορόσημο των «αρκούδων» ήταν η 4η Δεκεμβρίου, ημέρα κατά την οποία διεξήχθη το δημοψήφισμα στην Ιταλία. Σε αντίθεση με τη θέληση των «συστημικών», το «όχι» κέρδισε, ο Ρέντσι παραιτήθηκε, αλλά ουσιαστικά οι διεθνείς μετοχές δεν κατάλαβαν και πολλά πράγματα.

Ένα από τα τελευταία αναχώματα των απαισιόδοξων ήταν και οι αποφάσεις της Fed, η οποία ενδεχομένως να συνέχιζε και μέσα στο 2017 τη διατήρηση των βασικών επιτοκίων στα τρέχοντα επίπεδα. Όμως, ούτε κι αυτό έγινε, αλλά παρ’ όλα αυτά οι αγορές δεν... έκλαψαν.

Αν τώρα σ’ όλα αυτά προσθέσουμε και τις πρόσφατες τρομοκρατικές επιθέσεις σε διάφορες χώρες, τότε είναι να απορεί κάποιος για το πώς οι αγορές συνεχίζουν να στέκονται όρθιες πολύ κοντά στα υψηλά πολλών ετών.

Το περίεργο είναι πως, ενώ όλοι αυτοί οι κίνδυνοι (κινεζική οικονομία, διεθνής τρομοκρατία, ευρωπαϊκό οικοδόμημα) είναι υπαρκτοί και εντεινόμενοι, οι τιμές των μετοχών και των ομολόγων αντέχουν, σαν να αγνοούν παράγοντες που κάτω από άλλες περιπτώσεις θα μπορούσαν να τους φοβούνται.

«Παρ’ όλα αυτά, οι παραπάνω κίνδυνοι είναι υπαρκτοί, πράγμα που σημαίνει πως οι αγορές εμπεριέχουν μεγάλο βαθμό ρίσκου εν όψει του 2017, κάτι το οποίο που αναμφίβολα θα πρέπει να συνεκτιμηθεί από τους επενδυτές στη διάρθρωση του χαρτοφυλακίου τους», δηλώνει στον «Μ» γνωστός χρηματιστηριακός αναλυτής.

Δεν είναι τυχαίο, επίσης, ότι οι περισσότεροι αναλυτές προτείνουν μεγάλα ποσοστά διαθεσίμων στα χαρτοφυλάκια των επενδυτών, ενώ σε ό,τι αφορά τους μετοχικούς τίτλους εστιάζουν σε αμυντικές μετοχές κερδοφόρων εταιρειών που κατά κανόνα διανέμουν μερίσματα (ή προχωρούν σε επιστροφές κεφαλαίου).

Η ελληνική περίπτωση

Αν ωστόσο ο κίνδυνος για τους διεθνείς τίτλους είναι -σύμφωνα με τους αναλυτές- μεγάλος, η αβεβαιότητα καθίσταται ακόμη μεγαλύτερη όταν μιλάμε για ελληνικά περιουσιακά στοιχεία, καθώς:

- Το θέμα της αξιολόγησης έχει μεταφερθεί στην καλύτερη περίπτωση για το τέλος του επόμενου μήνα (αρχικός στόχος ήταν ο Νοέμβριος που μας πέρασε), οπότε απομακρύνονται χρονικά τα σχέδια για ένταξη στο πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης και για έξοδο στις αγορές.

- Οι εξελίξεις στο τραπεζικό μέτωπο (από το θέμα των κόκκινων δανείων μέχρι τις διοικήσεις των τραπεζών) εξελίσσονται με βραδείς ρυθμούς και τα προϋπάρχοντα σχέδια για το φθινόπωρο που μας πέρασε, μεταφέρονται τώρα για το πρώτο τετράμηνο του 2017.

- Τυχόν νέα πρόωρη προσφυγή στις κάλπες (όπως θέλουν κάποια από τα σενάρια των τελευταίων ημερών) θα οδηγούσε σε καθυστερήσεις στην προώθηση των έργων του νέου ΕΣΠΑ, στην προώθηση θεσμικών μεταρρυθμίσεων και φυσικά στην αντιμετώπιση των μη εξυπηρετούμενων δανείων, πέραν του ότι θα προσέθετε μια επιπρόσθετη αβεβαιότητα για την έκβαση του εκλογικού αποτελέσματος (θα μπορούσε άραγε να προκύψει κυβέρνηση ισχυρής συνεργασίας;).

Απέναντι λοιπόν στον ιδιαίτερα αυξημένο κίνδυνο εντός και εκτός Ελλάδας, το Χρηματιστήριο της Αθήνας δείχνει αξιοσημείωτη ψυχραιμία. Όσο κι αν μέσα από αρνητικές ειδήσεις έχασε κατά το τελευταίο εικοσαήμερο κάποιο έδαφος, οι απώλειες ήταν σχετικά περιορισμένες και επιπλέον οι πτωτικές συνεδριάσεις συνοδεύονταν από χαμηλό όγκο συναλλαγών, εξέλιξη που δεν έδειξε τη διάθεση ξεφορτώματος (sell off).

Επίσης, μέσα στις επόμενες δύο εβδομάδες δεν αναμένονται κάποιες ιδιαίτερες ειδήσεις που θα μπορούσαν να επηρεάσουν ιδιαίτερα τα πράγματα. Οι διαχειριστές χαρτοφυλακίου έχουν ήδη κλείσει τα βιβλία τους για το 2016 και ξεκίνησαν τις... εκδρομές τους για σκι. Στο πολιτικό πεδίο, η επόμενη επίσκεψη των «θεσμών» έχει προγραμματιστεί για τα μέσα Ιανουαρίου, ενώ και οι εγχώριοι επενδυτές έχουν αρχίσει να βιώνουν το πνεύμα των εορτών και να προγραμματίζουν τις διακοπές τους ενόψει Χριστουγέννων και Πρωτοχρονιάς.

Το στοίχημα

Σ’ αυτό το περιβάλλον, οι επενδυτές καλούνται να σχεδιάσουν την επενδυτική τους στρατηγική για την επόμενη χρονιά, κρατώντας σημαντικό ποσοστό του χαρτοφυλακίου τους σε μετρητά, αξιολογώντας το αν θα πρέπει να επιμείνουν στα κρατικά και εταιρικά ομόλογα (αποδοτικές τοποθετήσεις κατά την τελευταία διετία), εξετάζοντας το πόση έκθεση θα αποκτήσουν στις εγχώριες μη τραπεζικές μετοχές (ανοδική πορεία μέσα στο 2016) και φυσικά αποφασίζοντας για το αν και ποιες θέσεις θα λάβουν στους ιδιαίτερα ευμετάβλητους τραπεζικούς τίτλους. Και απέναντι σ’ αυτό το μωσαϊκό των κινδύνων, οι ελληνικές μετοχές έχουν να αντιτάξουν κάποια δικά τους συγκριτικά πλεονεκτήματα, όπως:

- Οι σχετικά χαμηλότεροι δείκτες αποτίμησης σε σύγκριση με εταιρείες των ίδιων κλάδων στο εξωτερικό.

- Η ανοδική πορεία των κερδών που σημείωσαν το 2016 και οι προβλέψεις για ακόμη καλύτερες επιδόσεις κατά τη χρονιά που έρχεται.

- Ο συνδυασμός μερισμάτων και επιστροφών κεφαλαίου, αποτέλεσμα των οποίων είναι η ύπαρξη ετήσιων αποδόσεων που υπερβαίνουν σημαντικά τα επιτόκια των προθεσμιακών καταθέσεων.

Αν όλα αυτά συνδυαστούν με μια οικονομία που θα καταφέρει να κλείσει την αξιολόγηση και να επιτύχει έστω και μικρή αύξηση του ΑΕΠ (π.χ. 1%-1,5% έναντι του στόχου για 2,7%), τότε οι τιμές των μετοχών -σύμφωνα με αναλυτές- θα μπορούσαν να καταγράψουν άνοδο και οι αποδόσεις των ομολόγων να μειωθούν περαιτέρω.

Ασταθής αναμονή στο ΧΑ

Η αγορά στις τελευταίες συνεδριάσεις προσπαθεί να αφομοιώσει τα επίπεδα γύρω από το όριο των 630 μονάδων, ενώ το ζήτημα της συμφωνίας με τους θεσμούς και οι φόβοι για πιθανές καθυστερήσεις έχουν επανέλθει στο προσκήνιο. Τα μέτρα στήριξης των συνταξιούχων που εξήγγειλε ο πρωθυπουργός και οι θέσεις που εξέφρασε το ΔΝΤ για την ελληνική περίπτωση και η επάνοδος της πολεμικής μεταξύ των δύο πλευρών δείχνουν ότι το καλό κλίμα των προηγούμενων ημερών είναι ιδιαίτερα εύθραυστο, ενώ το «ξεπάγωμα» των βραχυπρόθεσμων μέτρων ελάφρυνσης για το ελληνικό χρέος μπορεί να αποτελέσει ένα βραχυπρόθεσμο καταλύτη για το year-end rally.

Το έτερο στοιχείο με σημασία που εξετάζουν οι επενδυτές είναι οι αποτιμήσεις των μετοχών σε σχέση πάντοτε με τις προβλέψεις για το μακροοικονομικό περιβάλλον.

Σε κάθε περίπτωση, οι εγχώριες τραπεζικές αξίες θα παραμείνουν ευάλωτες τόσο στις εγχώριες αρνητικές εξελίξεις στο θέμα της αξιολόγησης όσο και σε εξωγενή γεγονότα. Μέχρι στιγμής, ωστόσο, αγορά διαβάζει ψύχραιμα την αύξηση της πολεμικής ανάμεσα στην κυβέρνηση το ΔΝΤ και τους Ευρωπαίους εταίρους, αλλά αυτό ωστόσο μπορεί να πολύ εύκολα να ανατραπεί. Καταλύτης για την εδραίωση του επενδυτικού ενδιαφέροντος θα αποτελέσουν το κλείσιμο της δεύτερης αξιολόγησης μέχρι το τέλος του Ιανουαρίου, η συμμετοχή του ΔΝΤ στο τρίτο πρόγραμμα και με τη βοήθεια αυτών η χώρα να μπορέσει να αποκτήσει πρόσβαση στο πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης (QE), αλλά και να βγει στις αγορές.

Σε μακροοικονομικό και πολιτικό επίπεδο, κάθε πισωγύρισμα θα προκαλέσει πλήγμα στις εγχώριες επενδυτικές αξίες. Στον αντίποδα, για το αρνητικό σενάριο μπορεί να αρκεί η δεύτερη αναθεώρηση να καθυστερήσει όσο και η πρώτη ή να επανέλθει το εκλογικό σενάριο στις αρχές του επόμενου έτους. Σε αυτό το απεχθές σενάριο, η ψυχολογία της αγοράς και η εμπιστοσύνη στο τραπεζικό σύστημα θα χειροτερεύσουν και οι έλεγχοι κεφαλαίου θα παραμένουν στη θέση τους για μεγάλο χρονικό διάστημα, ενώ η συμμετοχή στο QE της ΕΚΤ αναβάλλεται για πάντα.