Ο οδικός χάρτης με το χρέος και οι… νάρκες

Τρία ξεκάθαρα μηνύματα, με μία δόση ασαφών -προς το παρόν -δεσμεύσεων αναφορικά με τη διευθέτηση του δημόσιου χρέους προέκυψαν από τη χθεσινή συνεδρίαση του Eurogroup.

Το πρώτο απολύτως σαφές μήνυμα είναι ότι ο μηχανισμός αυτόματων δημοσιονομικών διορθώσεων δεν θα εξαιρεί από τυχόν περικοπές μισθούς και συντάξεις.

Το δεύτερο, ότι το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο θα συνεχίσει να αποτελεί βασικό παίκτη στη σκακιέρα του ελληνικού ζητήματος. Αυτό, βέβαια, υπό την προϋπόθεση ότι θα συναινέσει στη λύση που προτείνουν οι Ευρωπαίοι για τη διευθέτηση του ελληνικού χρέους, κάτι που όπως παραδέχτηκε και ο Γ. Ντάισελμπλουμ στη δεδομένη στιγμή δεν είναι εξασφαλισμένο. 

Το τρίτο, ότι η ελληνική κυβέρνηση έχει περιθώριο δύο εβδομάδων, εφόσον δεν θέλει να χάσει το νέο ορόσημο του Eurogroup της 24ης Μαΐου, προκειμένου να ψηφίσει στο ελληνικό κοινοβούλιο τα συμπληρωματικά μέτρα των έμμεσων φόρων ύψους 1,8 δισ. ευρώ, τον αυτόματο μηχανισμό διορθώσεων, αλλά και τις εκκρεμότητες που αφορούν σε κόκκινα δάνεια και ταμείο αποκρατικοποιήσεων, που αποτελούν σημαντικά κεφάλαια της τρέχουσας αξιολόγησης.

Το κοινοβουλευτικό ποτήρι των επόμενων δέκα ημερών είναι πικρό, αλλά το πολιτικό δέλεαρ είναι ισχυρό και το «περιτύλιγμα» του χρέους είναι μάλλον ικανό να οπλίσει την κυβερνητική επιχειρηματολογία έναντι των κοινοβουλευτικών ομάδων ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ.

Αν όλα τα προβλεπόμενα ψηφιστούν σε συμφωνία με τους δανειστές, τότε το Eurogroup της 24ης Μαΐου θα μπορέσει να ανάψει το πράσινο φως για εκταμίευση δόσης υψηλότερης των 5,7 δισ. ευρώ (όπως προσδοκά η ελληνική κυβέρνηση, αν και είναι σχετικά απίθανο να συμβεί με μιας, με πιθανότερο σενάριο να υπάρξουν κάποια ορόσημα προαπαιτούμενων), ενώ θα περάσει στο επόμενο επίπεδο η συζήτηση για τη διευθέτηση του χρέους.

Σε κάθε περίπτωση, ο υπουργός Οικονομικών εκτίμησε ως ιδιαίτερα σημαντικό το γεγονός ότι θα μπει ένα μεγάλο ποσό στην ελληνική οικονομία, προκειμένου να πληρωθούν ληξιπρόθεσμα και να αντισταθμιστούν τα «υφεσιακά» συμπτώματα από την αύξηση στους έμμεσους φόρους.

Η αρχή έγινε στο χθεσινό Eurogroup, στη βάση τριών χρονικών σημείων παρέμβασης, βραχυπρόθεσμα, μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα, ικανοποιώντας σχετικά (όπως μετέφερε ο πρόεδρος του Eurogroup) τις απαιτήσεις του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου. Ο Ευκλείδης Τσακαλώτος δήλωσε ικανοποιημένος και αισιόδοξος ότι μπαίνουν οι βάσεις για μετατροπή του φαύλου κύκλου σε... ενάρετο.

Το αυτόματο φρένο

Η κυβερνητική πλευρά εμφανίζεται ικανοποιημένη από το γεγονός ότι οι συζητήσεις πλέον γίνονται στη βάση της δικής της πρότασης για τη νομοθέτηση του αυτόματου μηχανισμού δημοσιονομικών διορθώσεων. Πράγματι, στο επίπεδο αυτό η κυβέρνηση καταγράφει κέρδος. Δεν πέρασαν οι σκληροπυρηνικές προτάσεις για νομοθέτηση συγκεκριμένων μέτρων περικοπής μισθών και συντάξεων, ή εκ των προτέρων προσδιορισμένων αυξήσεων φόρων.

Ξεκαθαρίστηκε άλλωστε ότι η Eurostat θα είναι αυτή η οποία θα πιστοποιεί τις όποιες δημοσιονομικές αποκλίσεις έναντι των στόχων και οι δικές της εκτιμήσεις θα ανοίγουν τον δρόμο των ενδεχόμενων διορθώσεων.

Από την άλλη πλευρά, όμως, η κυβέρνηση δεν κατάφερε να περάσει την πρότασή της ώστε ο εκάστοτε υπουργός Οικονομικών να έχει τη δυνατότητα να εξαιρεί ορισμένες κατηγορίες δαπανών από τις αυτόματες περικοπές στη βάση ισοδύναμων μέτρων. Θα μπορεί ωστόσο εν συνεχεία να διαπραγματεύεται τον περιορισμό των περικοπών και την αντικατάστασή τους με επιπλέον έσοδα.

Όπως προκύπτει από τις ανακοινώσεις και τις υπάρχουσες πληροφορίες, ο μηχανισμός -ορισμένες λεπτομέρειες του οποίου μένει ακόμα να διευκρινιστούν σε επίπεδο τεχνικών κλιμακίων- θα ψηφιστεί άμεσα και η πρώτη πιθανή ενεργοποίησή του θα έρθει του χρόνου, τέτοια εποχή.

Ο δημοσιονομικός στόχος τον οποίο καλείται να πετύχει η ελληνική κυβέρνηση αφορά σε πρωτογενές πλεόνασμα 0,5% του ΑΕΠ για το 2016. Γύρω στις 20 Απριλίου του 2017, η Eurostat θα ανακοινώσει τις εκτιμήσεις της επί των δημοσιονομικών πεπραγμένων όλων των χωρών της ευρωζώνης για το 2016. Εάν, όπως εκτιμά ο κ. Τσακαλώτος, το φετινό δημοσιονομικό αποτέλεσμα αποδειχθεί καλύτερο του στόχου, τότε ο μηχανισμός παραμένει ανενεργός. Εάν αποδειχθεί ότι το δημοσιονομικό αποτέλεσμα είναι χειρότερο, π.χ επιτευχθεί πρωτογενές πλεόνασμα 0,2% του ΑΕΠ, τότε τον Μάιο θα εκδοθεί Προεδρικό Διάταγμα για την αυτόματη περικοπή όλων των δαπανών του προϋπολογισμού (σε ποσοστό που μένει να προσδιοριστεί ως συνάρτηση της απόκλισης), με μοναδική εξαίρεση δαπάνες άμυνας και κοινωνικής προστασίας.

Μισθοί και συντάξεις κόβονται αυτόματα από τον Ιούνιο αλλά στο μεσοδιάστημα και έως την κατάθεση του προσχεδίου του προϋπολογισμού του επόμενου έτους τον Οκτώβριο, ο υπουργός Οικονομικών σε συμφωνία με τους δανειστές θα μπορεί να υποκαταστήσει ορισμένες από τις περικοπές δαπανών ή ένα τμήμα τους, με μόνιμα διαρθρωτικά μέτρα τα οποία θα εφαρμοστούν το επόμενο έτος στο πλαίσιο του προϋπολογισμού.

Στο πακέτο, εκτός από τις αυτόματες περικοπές δαπανών, θα προβλέπονται και παρεμβάσεις στο σκέλος των εσόδων, με τη δοσολογία να μένει προς διευκρίνιση τις επόμενες ημέρες.

Ασαφές παραμένει άλλωστε κατά πόσο ο μηχανισμός αυτός θα έχει ισχύ έως το 2018, ή θα έρθει για να μείνει και στη συνέχεια...

Και το χρέος

Οι όποιες παρεμβάσεις στο χρέος συμφωνηθούν τελικά θα επικαλύπτονται από δύο κόκκινες γραμμές. Αυτή τη φορά τις κόκκινες γραμμές τις έβαλε το Eurogroup και ορίζουν ότι δεν θα υπάρξει σε καμία περίπτωση «κούρεμα», ούτε όμως και σημαντικές αλλαγές στους στόχους των πρωτογενών πλεονασμάτων στο πρόγραμμα.

Υπενθυμίζεται ότι το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο ζητεί γενναία διευθέτηση του χρέους, ενώ έχει αμφισβητήσει ευθέως τη δυνατότητα της Ελλάδας να παράγει υπό οποιεσδήποτε συνθήκες στο διηνεκές πρωτογενή πλεονάσματα 3,5% του ΑΕΠ μετά το 2018. Την περασμένη εβδομάδα άλλωστε η Κριστίν Λαγκάρντ με επιστολή της στους υπουργούς Οικονομικών της ευρωζώνης πρότεινε επί της ουσίας, μείωση του στόχου για το πρωτογενές πλεόνασμα του 2018 στο 1,5% του ΑΕΠ. Το ενδεχόμενο αυτό ξέκοψε ο Γερούν Ντάισελμπλουμ, ο οποίος όμως άφησε να φανεί πίσω από τις γραμμές ενδεχόμενο πιο ρεαλιστικών στόχων για τη συνέχεια. Εφόσον ολοκληρωθεί με απόλυτη επιτυχία το πρόγραμμα το 2018.

Οι μεγάλες παρεμβάσεις στο χρέος άλλωστε μετατίθενται επί της ουσίας στο τέλος του 2018-αρχές 2019 και πάλι υπό την προϋπόθεση επιτυχούς ολοκλήρωσης του προγράμματος.

Σύμφωνα με έγγραφο του ESM, το οποίο αποκάλυψε η Wall Street Journal:

1. Η μέση επιμήκυνση των δανείων που έλαβε η Ελλάδα από τον EFSF κατά το δεύτερο πρόγραμμα πρέπει να επιμηκυνθεί κατά πέντε έτη, στα 37,5 έτη.

2. Οι ετήσιες πληρωμές που καταβάλλει η Ελλάδα για τα δάνεια του EFSF θα σταθεροποιηθούν στο 1% του ΑΕΠ έως το 2050, ενώ θα μπει πλαφόν στα επιτόκια στο 2%.

3. Οι κεντρικές τράπεζες των κρατών της ευρωζώνης και η ΕΚΤ θα επιστρέψουν στην Ελλάδα τα κέρδη από τα ελληνικά ομόλογα. Το ποσό που θα επιστραφεί υπολογίζεται στα 8 δισ. ευρώ, σημειώνει το έγγραφο.

4. Η Ελλάδα θα έχει το δικαίωμα να χρησιμοποιήσει όποια χρήματα απομείνουν από τη διάσωση των 86 δισ. ευρώ για να αποπληρώσει νωρίτερα τα δάνεια από το ΔΝΤ, τα οποία έχουν υψηλότερο κόστος.

Η χρονική ενεργοποίηση των παραπάνω μέτρων δεν έχει διευκρινιστεί. Άλλωστε, ακόμα οι παρεμβάσεις δεν έχουν οριστικοποιηθεί. Άμεσα πάντως θεωρείται ιδιαίτερα δύσκολο -τουλάχιστον- η Γερμανία να συμφωνήσει σε δραστικά μέτρα ελάφρυνσης του χρέους. Καλύτερη εικόνα όμως θα υπάρξει -εκτός απροόπτου- στις 24 Μαΐου. Έως τότε η κυβέρνηση έχει την... αβάντα του Eurogroup για να ξαναδοκιμαστεί στη Βουλή.