Ολες οι παγίδες του νέου ασφαλιστικού

Φανερές ανατροπές αλλά και κρυφές παγίδες για σχεδόν 5 εκατομμύρια ασφαλισμένους, μισθωτούς, ελεύθερους επαγγελματίες και αγρότες αλλά και συνταξιούχους περιέχει το τελικό (ή σχεδόν τελικό αφού δεν έχει εγκριθεί από τους εκπροσώπους των θεσμών) ασφαλιστικό νομοσχέδιο που κατατέθηκε χθες στη νομοπαρασκευαστική επιτροπή της Βουλής.

Οι μειώσεις στις ήδη καταβαλλόμενες συντάξεις αφορούν συνταξιούχους που στην τσέπη τους μπαίνουν πάνω από 1.170 ευρώ από κύριες, επικουρικές συντάξεις, ακόμη και μερίσματα. Θα επιβληθούν όμως μόνο στις επικουρικές, καθώς οι ήδη καταβαλλόμενες κύριες συντάξεις προστατεύονται μέσω της "προσωπικής διαφοράς".

Μειώνονται βέβαια τα ανώτατα πλαφόν και κατά συνέπεια κάποιες πολύ υψηλές συντάξεις θα μειωθούν.

"Κρυφές" μειώσεις έρχονται στις συντάξεις και μέσω της αύξησης των εισφορών υπέρ Υγείας για όσους λαμβάνουν δύο κύριες συντάξεις, ενώ φανερές και άκρως ανατρεπτικές είναι οι αυξήσεις εισφορών στους εν ενεργεία ασφαλισμένους και κυρίως τους ελεύθερους επαγγελματίες, τους επιστήμονες, τους δημοσιογράφους, όσους έχουν διπλή απασχόληση και τους αγρότες.

Το σχέδιο νόμου περιλαμβάνει και μόνιμους μηχανισμούς μείωσης των παροχών, έως το 2060. Στις "παγίδες" που προκαλούν μάλιστα έντονες αντιδράσεις συγκαταλέγεται η διάταξη που χαρακτηρίζει τις "εκπτώσεις" εισφορών στους νέους επιστήμονες και επαγγελματίες ως ασφαλιστικές οφειλές, οι οποίες πρέπει να πληρωθούν και μάλιστα αναπροσαρμοσμένες, προκειμένου να εκδοθεί η σύνταξή τους.

Το σχέδιο νόμου των 220 σελίδων και 136 άρθρων, το οποίο δόθηκε χθες στη δημοσιότητα, παράλληλα με την κατάθεση στην επιτροπή της Βουλής, έχει ήδη προκαλέσει έντονες αντιδράσεις σε εγχώριο επίπεδο, με τις ΓΣΕΕ και ΑΔΕΔΥ να προγραμματίζουν 48ωρη απεργία κατά τη διαδικασία ψηφοφορίας του νομοσχεδίου.

Και αυτό, γιατί ενώ προστατεύονται μέσω της προσωπικής διαφοράς οι κύριες συντάξεις, το μαχαίρι στις επικουρικές αναμένεται να μπει βαθιά, παρά την παράλληλη αύξηση εισφορών για 6 χρόνια. Στο τελικό σχέδιο νόμου και υπό την αίρεση ότι το επίμαχο άρθρο 99 θα εγκριθεί από τους θεσμούς, προβλέπεται ότι οι ήδη καταβαλλόμενες επικουρικές συντάξεις μειώνονται, εφόσον το άθροισμα κύριας και επικουρικής σύνταξης του δικαιούχου υπερβαίνει το ποσό των 1.300 ευρώ. Για την εφαρμογή του ορίου αυτού λαμβάνεται υπόψη το καταβαλλόμενο ποσό συμπεριλαμβανομένης της εισφοράς υγειονομικής περίθαλψης που επιβάλλεται σε κύριες και επικουρικές συντάξεις, καθώς και της εισφοράς Αλληλεγγύης Συνταξιούχων στις επικουρικές αλλά και της ειδικής εισφοράς υπέρ ΑΚΑΓΕ.

Στην πράξη, το "καθαρό" ποσό που θα μένει στην τσέπη των συνταξιούχων ενδέχεται να μην ξεπερνά τα 1.170 ευρώ.

Τι αλλάζει στην επικούρηση

Έμμεση ρήτρα μηδενικού ελλείμματος στις επικουρικές συντάξεις, με δυνατότητα χρήσης και της περιουσίας του ενιαίου υπερεπικουρικού που μετονομάζεται σε ΕΤΕΑΕΠ, καθώς στο ΕΤΕΑ συγχωνεύονται και τα ταμεία Πρόνοιας, προβλέπει το σχέδιο νόμου, με το οποίο αυξάνονται για 6 χρόνια οι εισφορές εργοδοτών και εργαζόμενων, ενώ μειώνονται τόσο οι νέες όσο και οι ήδη καταβαλλόμενες συντάξεις.

Δίχτυ προστασίας τίθενται τα 1.300 ευρώ μεικτά, τα οποία στην τσέπη του συνταξιούχου όμως, όπως προαναφέρθηκε, δεν ξεπερνούν τα 1.170 ευρώ. Μεγάλες εκτιμώνται οι απώλειες και για τους νέους ασφαλισμένους, καθώς η επικουρική σύνταξη δεν θα υπερβαίνει το 18% του συντάξιμου μισθού για όλους όσοι έχουν καταθέσει αίτηση συνταξιοδότησης από την 1/1/2015 και μετά.

Οι απώλειες σε σύγκριση με το σημερινό καθεστώς για τους νέους συνταξιούχους εκτιμάται πως ξεκινούν από 5% και φτάνουν στο 12%. Στην κορυφή της πυραμίδας βρίσκονται οι τραπεζοϋπάλληλοι, που θα υποστούν το μεγαλύτερο «μαχαίρι».

Το προωθούμενο σχέδιο νόμου εισάγει νέο τρόπο υπολογισμού της επικουρικής σύνταξης για όλους. Προβλέπει πως για τους ασφαλισμένους μέχρι 31.12.2013 που καταθέτουν αίτηση συνταξιοδότησης από την 1.1.2015 και μετά, το ποσό της επικουρικής σύνταξης αποτελείται από το άθροισμα δύο τμημάτων: το τμήμα της σύνταξης που αντιστοιχεί στον χρόνο ασφάλισης έως 31/12/2014 υπολογίζεται με βάση ποσοστό αναπλήρωσης, το οποίο για κάθε χρόνο ασφάλισης αντιστοιχεί σε 0,45% υπολογιζομένου επί των συντάξιμων αποδοχών.

Το τμήμα που αντιστοιχεί στον χρόνο ασφάλισης από 1/1/2015 και μετά υπολογίζεται με το σύστημα των ατομικών μερίδων (δημογραφικά δεδομένα και πλασματικό ποσοστό επιστροφής που θα εφαρμόζεται στις συνολικά καταβληθείσες εισφορές). Εκκρεμείς αιτήσεις συνταξιοδότησης κρίνονται βάσει των νέων διατάξεων που φέρνει ο νόμος.

Όσο για τις εισφορές, από 1.6.2016 και μέχρι την 31.5.2019, το ποσό της μηνιαίας εισφοράς για την επικουρική ασφάλιση στο ΕΤΕΑΕΠ όλων των μισθωτών, ασφαλισμένων πριν και μετά την 1.1.1993, υπολογίζεται σε ποσοστό 3,5% για τον ασφαλισμένο και σε ποσοστό 3,5% για τον εργοδότη επί των ασφαλιστέων αποδοχών του εργαζομένου.

Από 1.6.2019 και μέχρι την 31.5.2022, το ποσό της μηνιαίας εισφοράς στο Ε.Τ.Ε.Α. όλων των μισθωτών, ασφαλισμένων πριν και μετά την 1.1.1993, υπολογίζεται σε ποσοστό 3,25% για τον ασφαλισμένο και σε ποσοστό 3,25% για τον εργοδότη επί των ασφαλιστέων αποδοχών του εργαζομένου, όπως προσδιορίζονται στο άρθρο 38 του παρόντος νόμου. Μετά το πέρας της εξαετίας, το ποσοστό της μηνιαίας εισφοράς επανέρχεται στο ύψος που ίσχυε κατά την 31.12.2015.

Μειώσεις μέσω επανυπολογισμού έρχονται και για τα εφάπαξ, ενώ μειώσεις μερισμάτων και ρήτρα μηδενικού ελλείμματος προβλέπονται και για τα Μετοχικά ταμεία τόσο των δημοσίων υπαλλήλων, όσο και των στρατιωτικών.

Μείωση και στο ΕΚΑΣ

Σε βασικό κλειδί για τη δημοσιονομική προσαρμογή του συνταξιοδοτικού συστήματος εξελίσσεται το ΕΚΑΣ, που καταργείται σταδιακά από φέτος μέχρι και το 2019, και μάλιστα με τη μεγαλύτερη μείωση να επιβάλλεται εντός του επόμενου έτους. Με βάση τα σχετικά άρθρα του ασφαλιστικού νομοσχεδίου, για το τρέχον έτος εισάγονται νέα μειωμένα εισοδηματικά κριτήρια.

Σύμφωνα με ειδικούς της κοινωνικής ασφάλισης, εντός του 2016 το επίδομα θα χάσουν περίπου 120.000 συνταξιούχοι που εισπράττουν σήμερα τα 30 ευρώ καθώς και αρκετοί από όσους παίρνουν τα 230 ευρώ.

Ειδικότερα χάνουν το επίδομα από φέτος όσοι έχουν πάνω από (εισοδήματα προηγούμενου φορολογικού έτους):

• 7.972 ευρώ καθαρό ετήσιο εισόδημα από συντάξεις, μισθούς, ημερομίσθια και λοιπά επιδόματα (εξαιρούνται σύνταξη αναπήρων, θυμάτων πολεμικής περιόδου, τρομοκρατίας και προνοιακά βοηθήματα).
• 8.884 ευρώ ετήσιο ατομικό φορολογητέο.
• 11.000 ευρώ ετήσιο οικογενειακό φορολογητέο
• 664 ευρώ ακαθάριστο ποσό κύριας και επικουρικής σύνταξης.

Για συνολικό εισόδημα από συντάξεις, μισθούς, ημερομίσθια κ.λπ. μέχρι 7.216 ευρώ το επίδομα είναι 230 ευρώ μηνιαίως. Για εισόδημα από 7.216 μέχρι 7.972 το ΕΚΑΣ καταβάλλεται κλιμακωτά ως εξής:

Από 7.216 και μέχρι 7.518 – ΕΚΑΣ 172,50.
Από 7.518 και μέχρι 7.720 – ΕΚΑΣ 115 ευρώ.
Από 7.720 και μέχρι 7.972 – ΕΚΑΣ 57,50.

• Περικοπές έρχονται και μέσω του ανώτατου ορίου συντάξεων, το οποίο μειώνεται στις 3.072 ευρώ μικτά για όσους λαμβάνουν περισσότερες από μία σύνταξη, από 3.680 ευρώ που είναι σήμερα, και στις 2.304 ευρώ για μια σύνταξη, από 2.773 ευρώ που είναι σήμερα.

• Μείωση κατά 60% θα έχουν οι συντάξεις όσων συνταξιούχων απασχολούνται, ενώ τα επιδόματα τέκνων θα δίνονται στο εξής με εισοδηματικά κριτήρια.

• Ειδικά για τις συντάξεις του ΟΓΑ, προβλέπεται μια μακρά μεταβατική περίοδος έως το 2030 προκειμένου να καταργηθεί η "προνοιακή" σύνταξη και να εφαρμοστεί εξ ολοκλήρου το νέο σύστημα με την εθνική και ανταποδοτική. Κατά την περίοδο αυτή, οι αγροτικές συντάξεις θα υπολογίζονται ως εξής: όσοι φύγουν εντός του 2017 θα πάρουν σύνταξη κατά 93,80% με τον παλιό τρόπο και κατά 6,20% από το άθροισμα της εθνικής και της ανταποδοτικής σύνταξης. Για όσους φύγουν απο 1.1.2018 έως 31.12.2030 το ποσό της εθνικής και της ανταποδοτικής σύνταξης αυξάνεται σταδιακά κατ' έτος σε ποσοστό 12,90%, 19,60%, 26,30%, 33%, 39,70%, 46,40%, 53,10%, 59,80%, 66,50%, 73,20%, 79,90, 86,60%, 93,30% αντίστοιχα.

Οι ήδη καταβαλλόμενες κύριες συντάξεις προστατεύονται μέσω της "προσωπικής διαφοράς, όμως το σχέδιο νόμου ανοίγει μάλιστα διάπλατα ένα νέο παράθυρο για περαιτέρω σημαντικές παρεμβάσεις και περικοπές σε παροχές (σε είδος και σε χρήμα) μέσω της πρόβλεψης για νέους κανονισμούς παροχών, ενιαίους για όλα τα ταμεία που θα ενταχθούν στους δύο μεγάλους ασφαλιστικούς φορείς Κύριας (ΕΦΚΑ) και Επικουρικής (ΕΤΕΑΕΠ) Ασφάλισης.

Για τους νέους συνταξιούχους προβλέπονται τα εξής:

• Η εθνική σύνταξη στα 384 ευρώ με 20 έτη εργασίας και στα 346 ευρώ με 15 έτη εργασίας.

• Η αναλογική σύνταξη που θα υπολογίζεται με βάση τον μέσο όρο των αποδοχών ολόκληρου του εργασιακού βίου και νέα ποσοστά αναπλήρωσης που έχουν ήδη συμφωνηθεί με τους θεσμούς από 0,77% έως και 2% με 40 έτη ασφάλισης. Για τον υπολογισμό του ανταποδοτικού μέρους των αιτήσεων συνταξιοδότησης που θα κατατεθούν μετά την έναρξη ισχύος του νόμου και εντός του 2016 ως συντάξιμες αποδοχές λαμβάνονται υπόψη ο μέσος μηνιαίος μισθός που προκύπτει από το 2002 και έως την υποβολή της αίτησης. Εφεξής, ετησίως, η περίοδος αυτή αναφοράς αυξάνεται κατά ένα έτος.

• Για τις συντάξεις χηρείας τίθεται ως όριο ηλικίας το 55ο έτος του/της δικαιούχου. Εφόσον έχει συμπληρώσει το 52ο έτος της ηλικίας του, δικαιούται σύνταξη για διάστημα τριών ετών, μετά την πάροδο των οποίων η καταβολή σύνταξης αναστέλλεται μέχρι τη συμπλήρωση του 67ου έτους της ηλικίας του/της.

• Στους συνταξιούχους που θα λαμβάνουν μειωμένη σύνταξη λόγω αναπηρίας με ποσοστό αναπηρίας από 67% έως και 79,99% θα χορηγείται το 75% της εθνικής σύνταξης και με ποσοστό αναπηρίας από 50% έως και 66,99% θα καταβάλλεται το 50%.

• Καταργούνται οι διατάξεις για τα κατώτατα όρια επικουρικών και κύριων συντάξεων και αλλάζουν τα δεδομένα στην προσωρινή σύνταξη, η οποία δεν θα είναι πλέον στο 80% της κατώτατης.

Αυξήσεις εισφορών

Οι αλλαγές στον τρόπο υπολογισμού των εισφορών αλλά και οι αυξήσεις ειδικά στην περίπτωση των ελεύθερων επαγγελματιών, σε συνδυασμό με τις φορολογικές επιβαρύνσεις που περιλαμβάνει το σχέδιο νόμου στα τελευταία άρθρα του, αναμένεται να οδηγήσουν σε ασφυξία εκατοντάδες χιλιάδες αυτοαπασχολούμενους και αγρότες.

Από την "παγίδα" των εισφορών δεν γλιτώνουν ούτε οι νέοι επιστήμονες, καθώς σύμφωνα με το άρθρο 39, η έκπτωση στις εισφορές κατά τα 5 πρώτα χρόνια της έναρξης επαγγέλματος αποτελεί ασφαλιστική οφειλή η οποία θα πρέπει να εξοφληθεί και μάλιστα αναπροσαρμοσμένη, για να λάβει ο ασφαλισμένος σύνταξη.

Με στόχο την πάταξη της εισφοροδιαφυγής, το σχέδιο νόμου προβλέπει ότι από την 1η Ιουλίου, οι αποδοχές των εργαζομένων στον ιδιωτικό τομέα θα πρέπει να κατατίθενται από τους εργοδότες ταυτόχρονα με τις ασφαλιστικές εισφορές και τον φόρο μισθωτών υπηρεσιών μέσω τραπεζικού λογαριασμού. Η διάταξη προβλεπόταν και στο νόμο του 2010, όμως ακόμη δεν έχει εκδοθεί η απαιτούμενη υπουργική απόφαση για να ξεκινήσει εφαρμογή της.

Από την ψήφιση του νόμου και μετά, το συνολικό ποσοστό εισφοράς του κλάδου σύνταξης στον Ενιαίο Φορέα Κύριας Ασφάλισης (ΕΦΚΑ), για μισθωτούς και εργοδότες, ορίζεται σε 20% επί των πάσης φύσεως αποδοχών των εργαζόμενων, με εξαίρεση τις κοινωνικού χαρακτήρα έκτακτες παροχές λόγω γάμου, γεννήσεων τέκνων, θανάτου και βαριάς αναπηρίας. Από την 1η Ιανουαρίου 2017, το ίδιο θα ισχύσει και για τους δημοσίους υπαλλήλους. Η εισφορά κατανέμεται κατά 6,67% για τον εργαζόμενο και κατά 13,33% για τον εργοδότη. Καθώς καταργείται το αγγελιόσημο, αντίστοιχη εισφορά καταβάλλεται και για τους δημοσιογράφους και ασφαλισμένους του ΕΤΑΠ ΜΜΕ.

Η αύξηση (ή η μείωση σε περιπτώσεις υψηλότερων εισφορών) γίνεται σταδιακά έως το 2020.

Ανώτατο όριο ασφαλιστέων αποδοχών για τον υπολογισμό της μηνιαίας εισφοράς ορίζεται το 10πλάσιο του ποσού που αντιστοιχεί στον εκάστοτε προβλεπόμενο κατώτατο βασικό μισθό, ήτοι 5.860 ευρώ.

Στο 20% ορίζεται η εισφορά και για τους ελεύθερους επαγγελματίες και τους αυτοαπασχολούμενους, ασφαλισμένους έως σήμερα στα ταμεία ΟΑΕΕ και ΕΤΑΑ. Οι εισφορές υπολογίζονται επί του μηνιαίου εισοδήματος κατά το προηγούμενο οικονομικό έτος.

Η μηνιαία ελάχιστη βάση υπολογισμού επί της οποίας υπολογίζεται το 20% ορίζονται τα 586 ευρώ. Ειδικά στην περίπτωση της έναρξης επαγγελματικής δραστηριότητας, η ελάχιστη βάση υπολογισμού ορίζεται στο 70% του κατώτατου μισθού. Για τους νέους ελεύθερους επαγγελματίες ορίζεται επίσης μεταβατική περίοδο, με "εκπτώσεις" εισφορών τις οποίες όμως θα πρέπει να πληρώσουν ως οφειλή στο τέλος της ασφαλιστικής τους ζωής, προκειμένου να λάβουν σύνταξη.

Αναλυτικά, ορίζεται εισφορά 14% για τα πρώτα 2 χρόνια από την πρώτη υπαγωγή στην ασφάλιση, 17% για τα επόμενα 3 χρόνια και 20% μετά το 5ο έτος. Ειδικά για τους επιστήμονες ασφαλισμένους του ΕΤΑΑ, προβλέπεται έκπτωση των ασφαλιστικών εισφορών κατά 50% για τη τριετία 2017-2019. Αναλυτικά, η έκπτωση της τάξης του 50% θα ξεκινά από εισοδήματα από 7.000 έως 13.000 ευρώ και θα μειώνεται κατά 1% ανά 1.000 ευρώ.

Αλλά και οι αγρότες από την 1η Ιανουαρίου 2021 θα καταβάλλουν ασφαλιστική εισφορά στον κλάδο κύριας σύνταξης 20% επί τους εισοδήματός τους, όπως αυτό καθορίζεται με βάση το καθαρό φορολογητέο εισόδημα από την ασκούμενη αγροτική δραστηριότητα. Αναλυτικά, για το διάστημα από 1/7/2015 έως 31/12/2016 το ύψος της μηνιαίας εισφοράς αυξάνεται κατά τρεις ποσοστιαίες μονάδες και διαμορφώνεται στο 10% επί των υφιστάμενων ασφαλιστικών κατηγοριών.

Για το 2017 η εισφορά διαμορφώνεται στο 14%, το 2018 αυξάνεται στο 16%, το 2019 στο 18% και το 2020 στο 19%, ώστε από την 1η Ιανουαρίου 2021 και εφεξής να οριστεί στο 20%. Και για τους αγρότες, το κατώτατο ασφαλιστέο εισόδημα θα υπολογίζεται επί του 70% του κάθε φορά κατώτατου μισθού.

Μείωση εισοδημάτων έρχεται και μέσω της επιβολής εισφοράς υπέρ υγείας της τάξης του 6,69% επί των εισοδημάτων στα οποία επιβάλλεται εισφορά και υπέρ της κύριας σύνταξης, καθώς μέχρι σήμερα, μια σειρά από ασφαλισμένους πλήρωναν μικρότερες εισφορές ή ένα πάγιο ποσό που δεν ξεπερνούσε τα 90 ευρώ τον μήνα.

Αλλά και για τους ήδη συνταξιούχους, το σχέδιο νόμου κρύβει και νέες επιβαρύνσεις, καθώς η εισφορά 6% υπέρ ΕΟΠΥΥ που επιβλήθηκε σε κύριες συντάξεις το καλοκαίρι του 2015 επιβάλλεται πλέον και στην περίπτωση δύο κύριων συντάξεων, αλλά και στην περίπτωση απασχόλησης του συνταξιούχου. Η αλλαγή θα εφαρμοστεί από την 1η Ιουλίου.

Μπλοκάκια

Διπλές εισφορές στις περιπτώσεις παράλληλης απασχόλησης καλούνται να καταβάλλουν από την ψήφιση του νόμου και εφεξής χιλιάδες εργαζόμενοι, ενώ σύμφωνα με τις διατάξεις των μισθωτών θα ασφαλίζονται όσοι αμείβονται με δελτίο παροχής υπηρεσιών και απασχολούνται σε έναν ή και δύο εργοδότες. Πρόκειται για τεράστιες ανατροπές στην ασφάλιση της εργασίας με μπλοκάκι, μια μορφή απασχόλησης που επεκτείνεται συνεχώς, καθώς πλέον καλούνται και οι εργοδότες να καταβάλλουν εργοδοτικές εισφορές της τάξης του 13,33% για κύρια ασφάλιση.

Οι ειδικοί κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου επισημαίνοντας ότι το συνολικό ποσοστό των εισφορών δεν θα είναι 20% αλλά έως και 31%, καθώς θα πρέπει να καταβάλλουν εισφορές και για επικούρηση και εφάπαξ όπου προβλέπεται.

* Δείτε το σχέδιο νόμου στη στήλη Συνοδευτικό Υλικό.