Ενέργεια: Τριπλή «κόντρα» κυβέρνησης, δανειστών και... Λαφαζάνη

Τεράστια απόσταση χωρίζει τις προτάσεις της κυβέρνησης στον ενεργειακό τομέα από τα όσα οι Θεσμοί προτείνουν, τόσο στον τομέα των ιδιωτικοποιήσεων, όσο και για την απελευθέρωση της αγοράς.

Όπως προκύπτει από τα κείμενα που διέρρευσαν και αφορούν: τις ελληνικές προτάσεις, τα προαπαιτούμενα (prior actions) που θέτουν οι θεσμοί (ΕΕ, ΕΚΤ,ΔΝΤ) και τις υποχρεώσεις πολιτικών που θα πρέπει να αναλάβει η Κυβέρνηση (Greece Policy commitments), η μόνη σύγκλιση που διαπιστώνεται αφορά στις ενέργειες για την απελευθέρωση της αγοράς λιανικής στο φυσικό αέριο και στην εφαρμογή του συστήματος των δημοπρασιών ηλεκτρικής ενέργειας (ΝΟΜΕ), ως μέτρου για το άνοιγμα της αγοράς ηλεκτρισμού στον ανταγωνισμό.

Κατά τα άλλα, η πώληση του ΑΔΜΗΕ τίθεται επιτακτικά, ενώ η δημιουργία της «μικρής ΔΕΗ» περιλαμβάνεται στο κείμενο με τις υποχρεώσεις πολιτικών (Greece Policy commitments), όχι όμως και στο κείμενο των προαπαιτούμενων.

Οι αποστάσεις ανάμεσα στα δύο συνεχίζουν να είναι μεγάλες, αλλά όχι και αγεφύρωτες. Ωστόσο αγεφύρωτες δείχνουν να είναι οι διαφορές ανάμεσα στις προτάσεις των Θεσμών και στις απόψεις του αρμόδιου για την ενέργεια υπουργού Παναγιώτη Λαφαζάνη. Ο τελευταίος, με κάθε ευκαιρία αποκρούει κάθε ιδέα και θέτει «κόκκινες γραμμές» για τη «μικρή ΔΕΗ», την ιδιωτικοποίηση του ΑΔΜΗΕ, ακόμη και για τις δημοπρασίες τύπου ΝΟΜΕ, οι οποίες περιλαμβάνονται και στην ελληνική πρόταση. Έτσι πλέον, η όποια διάθεση από ελληνικής πλευράς για σύγκλιση με τους Θεσμούς, θα πρέπει να λαμβάνει υπόψιν τις «κόκκινες γραμμές Λαφαζάνη» που γίνονται όλο και σοβαρότερο εσωτερικό πρόβλημα της Κυβέρνησης.

Πάντως και σύμφωνα με εκτιμήσεις οι προτάσεις που αντάλλαξαν οι δύο πλευρές στην ουσία αποτελούν την έναρξη της ουσιαστικής διαπραγμάτευσης και ως εκ τούτου περιλαμβάνουν αυτό που θα ήθελε η κάθε μία. Θεωρείται δηλαδή ότι υπάρχουν περιθώρια για υποχωρήσεις, αν και στον ενεργειακό τομέα, λόγω της μεγάλης καθυστέρησης στις μεταρρυθμίσεις και κυρίως στην επί της ουσίας εφαρμογής των όσων προβλέπουν οι κοινοτικοί κανόνες για τον ανταγωνισμό και τις ενεργειακές αγορές, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ως επισπεύδουσα αξιοποιεί την επικείμενη συμφωνία, ως μέσο για την συμμόρφωση της Ελλάδας προς τις κοινοτικές οδηγίες. 

Το ενδιαφέρον στο κείμενο των Θεσμών, το οποίο σύμφωνα με κάποιες πληροφορίες αποτελεί ένα από τα εναλλακτικά «σενάρια» τα οποία έδωσε στον Πρωθυπουργό Αλέξη Τσίπρα, ο Ζαν Κλοντ Γιουνκέρ, είναι ότι οι απαιτήσεις για ιδιωτικοποιήσεις στην ενέργεια περιορίζονται μόνο στον ΑΔΜΗΕ, εκτός από τον ΔΕΣΦΑ τον οποίο περιλαμβάνει η ελληνική πρόταση. Αντίθετα η «μικρή ΔΕΗ» περιλαμβάνεται στο κείμενο με τις υποχρεώσεις πολιτικών, το οποίο αναφέρει επί λέξει: «The creation of a fully operational small PPC, will be another key element in the reform of the electricity market».

Οι προτάσεις Ε.Ε., ΕΚΤ, ΔΝΤ, εμμένουν ιδιαίτερα στα θέματα ανταγωνισμού και ανοίγματος της αγοράς, τα οποία όμως η ελληνική πρόταση αντιμετωπίζει «χαλαρά» και σε βάθος χρόνου, με ιδιαίτερα ελαστικά χρονοδιαγράμματα. Έτσι προτείνει άμεση προώθηση των δημοπρασιών τύπου ΝΟΜΕ, τακτοποίηση των οικονομικών οφειλών της ΔΕΗ έναντι των διαχειριστών της αγοράς (ΑΔΜΗΕ-ΛΑΓΗΕ) και επίσης διαμόρφωση κοστοβαρών τιμολογίων και για τους μεγάλους καταναλωτές στην υψηλή τάση, στους οποίους σήμερα κάνει έκπτωση 20%, με απόφαση της γενικής της συνέλευσης. Αυτό σημαίνει ότι θα πρέπει η ΔΕΗ να προσέλθει σε διαπραγματεύσεις με τους πελάτες της και με βάση πραγματικά κοστολογικά δεδομένα όσον αφορά στην παραγωγή και στο καταναλωτικό προφίλ του κάθε μεγάλου καταναλωτή.

Οι προτάσεις των Θεσμών

- Προώθηση των αλλαγών στην αγορά φυσικού αερίου με συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα.

- Προώθηση χωρίς υποχωρήσεις της διαγωνιστικής διαδικασίας για την πώληση του ΑΔΜΗΕ, με καθορισμό συγκεκριμένης ημερομηνίας για την κατάθεση προσφορών.

- Στην αγορά ηλεκτρισμού θα πρέπει να αναθεωρηθεί ο μηχανισμός αμοιβής των παραγωγών για την ισχύ που προφέρουν στο σύστημα (Αποδεικτικά Διαθεσιμότητας Ισχύος) και κάθε άλλο μέτρο που επιβάλλει σε μονάδες ηλεκτροπαραγωγής να λειτουργούν κάτω του (μεταβλητού) κόστους. Επίσης:
· να τακτοποιηθούν οι οικονομικές εκκρεμότητες μεταξύ της ΔΕΗ και των διαχειριστών της αγοράς (η ΔΕΗ οφείλει ποσά στον ΑΔΜΗΕ),
· τα τιμολόγια της ΔΕΗ να βασίζονται στο πραγματικό της κόστος για όλους τους καταναλωτές και για αυτούς της υψηλής τάσης στους οποίους (η Γ.Σ. της ΔΕΗ) πρόσφερε έκπτωση 20%, 
· προώθηση στη Γενική Διεύθυνση Ανταγωνισμού της Ε. Επιτροπής, του σχεδίου για τις δημοπρασίες ηλεκτρικής ενέργειας τύπου ΝΟΜΕ,
· συνέχιση των διαδικασιών που προβλέπει ο «οδικός χάρτης» για το «Ενιαίο Μοντέλο» (Target Model) της αγοράς ηλεκτρισμού που θα ισχύσει στην Ε.Ε.

Οι ελληνικές προτάσεις

Το σχέδιο των ελληνικών προτάσεων που έχει υπόψιν του το Euro2day.gr, σε ότι αφορά στις μεταρρυθμίσεις στον ενεργειακό τομέα, στα περισσότερα θέματα «πετάει τη μπάλα στην εξέδρα» μεταθέτοντας για το απώτερο μέλλον αλλαγές στο ισχύον πλαίσιο χωρίς καμία δέσμευση για το αν οι αλλαγές αυτές θα οδηγήσουν σε ανάπτυξη του ανταγωνισμού ή σε μείωση της ισχύος των μονοπωλίων και κατά πόσο θα ωφελήσουν τον καταναλωτή, μικρό και μεγάλο.

Έτσι, ακόμη και μεταβατικά μέτρα, η εφαρμογή των οποίων είχε ωριμάσει μετά από εκτεταμένο διάλογο με όλους τους ενδιαφερόμενους, που θα οδηγούσαν σε έστω και μικρό άνοιγμα της αγοράς ή στην ανάπτυξη του ανταγωνισμού, τα μεταθέτει για το απροσδιόριστο μέλλον. Συγκεκριμένα γα τις δημοπρασίες τύπου ΝΟΜΕ, για τις οποίες μόλις εχθές ο αρμόδιος υπουργός ΠΑΠΕΝ Παναγιώτης Λαφαζάνης δήλωνε στη Βουλή ότι δεν πρόκειται να εφαρμοστούν, οι προτάσεις της κυβέρνησης προβλέπουν ότι θα ισχύσουν εννέα μήνες μετά την πλήρη αναδιάρθρωση της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας, χωρίς όμως να προσδιορίζεται πότε αυτή (η αναδιάρθρωση) θα ολοκληρωθεί.

Σε επίπεδο ιδιωτικοποιήσεων η μόνη του ενεργειακού τομέα που περιλαμβάνεται είναι αυτή του ΔΕΣΦΑ που έχει επικυρωθεί στην αζέρικη Socar από την οποία το δημόσιο αναμένει να εισπράξει 188 εκατομμύρια ευρώ. Απουσιάζει δηλαδή εντελώς ο ΑΔΜΗΕ, για την πώληση πλειοψηφικού πακέτου μετοχών ο σχετικός διαγωνισμός βρισκόταν σε εξέλιξη.

Στον τομέα του φυσικού αερίου, οι υποχρεώσεις που αναλαμβάνει είναι να προωθήσει το unbundling στις δραστηριότητες των ΕΠΑ με διαχωρισμό των δραστηριοτήτων διαχείρισης δικτύου από αυτές της προμήθειας, ώστε να δοθούν άδειες προμήθειας και σε άλλους παίκτες και να ανοίξει η αγορά λιανικής.

Τέλος υπόσχεται να μειώσει το κόστος ηλεκτρικής ενέργειας για όλους τους καταναλωτές, ενώ για τη βιομηχανία να εφαρμόσει τις συμβάσεις διακοψιμότητας. Να σημειωθεί εδώ ότι για την εφαρμογή των συμβάσεων αυτών συστάθηκε ομάδα εργασίας με τους άμεσα ενδιαφερόμενους, κατατέθηκαν οι προτάσεις, αλλά από τότε η τύχη του μέτρου αγνοείται και η βιομηχανία αναμένει στο ακουστικό της αναμένοντας να γίνουν πραγματικότητα οι υποσχέσεις της κυβέρνησης.

Ειδικότερα η κυβέρνηση με τις προτάσεις της για τον ενεργειακό τομέα αναλαμβάνει τις παρακάτω υποχρεώσεις:

- Να προωθήσει τη νομοθέτηση για απελευθέρωση της αγοράς φυσικού αερίου τον Οκτώβριο του 2015 (κατάργηση μονοπωλίου για τις τρεις ΕΠΑ, διαχωρισμός δραστηριοτήτων διαχείρισης δικτύου και προμήθειας).

- Να εισάγει ένα μεταβατικό σχήμα αμοιβής των μονάδων ηλεκτροπαραγωγής για την περίοδο Μαΐου-Οκτωβρίου 2015 και με τελικό έσοδο για τους δικαιούχους ύψους 115 εκατομμυρίων ευρώ.

- Να επανεξετάσει και επανασχεδιάσει την ισχύουσα νομοθεσία για την αγορά προμήθειας ηλεκτρικής ενέργειας. Θα ληφθούν υπ΄όψιν οι προβλέψεις της ΡΑΕ για τη διαδικασία δημοπρασιών ηλεκτρικής ενέργειας από λιγνιτικές και υδροηλεκτρικές μονάδες (δημοπρασίες τύπου ΝΟΜΕ) και το νέο σχήμα θα ισχύσει έως εννέα μήνες από την επικύρωση της νομοθεσίας για την αγορά προμήθειας.

- Να διατηρήσει και να διασφαλίσει την ανεξαρτησία της ΡΑΕ και το ρόλο της όπως προδιαγράφονται στις κοινοτικές οδηγίες, ενώ θα προβλέψει ρυθμίσεις και για την οικονομική ανεξαρτησία της Αρχής (σήμερα ο προϋπολογισμός της, παρότι δεν επιβαρύνει το δημόσιο λογιστικό, ελέγχεται και εγκρίνεται από το αρμόδιο υπουργείο και περιλαμβάνεται στον ετήσιο κρατικό προϋπολογισμό).

- Να προετοιμάσει ένα νέο σχήμα για τις επενδύσεις στις ΑΠΕ μέχρι το τέλος Ιουλίου, ώστε να ισχύσει από το 2016. Το νέο σχήμα επεξεργάζεται το ΥΠΑΠΕΝ σε συνεργασία με τη γερμανική εταιρεία συμβούλων «GIZ».

- Μέχρι το τέλος του 2015, το Δημόσιο να εξοφλήσει όλες τις οφειλές του προς τη ΔΕΗ ύψους 200 εκατομμυρίων ευρώ.

- Σε τρεις μήνες από την έγκριση της νέας νομοθεσίας για την αγορά ηλεκτρικής ενέργειας, θα επαναπροσδιοριστεί το τέλος ΕΤΜΕΑΡ (τέλος ΑΠΕ).

- Να εφαρμόσει ένα φιλόδοξο σχέδιο ενεργειακής αναβάθμισης κτιρίων του δημόσιου και ιδιωτικού τομέα που θα αποτελέσει μοχλό για την επανεκκίνηση του κλάδου της οικοδομής. Θα επιδιωχθεί να αξιοποιηθούν νέα επιχειρηματικά σχήματα όπως της παροχής ενεργειακών υπηρεσιών (ESCOs), συνεταιρισμοί μηχανικών κ.λπ. Στο πλαίσιο αυτό, η κυβέρνηση αναλαμβάνει να εισάγει στην ελληνική νομοθεσία τις προβλέψεις της οδηγίας 27/2012 για την ενεργειακή απόδοση.

- Να εισάγει ένα νέο σχέδιο για την αναβάθμιση των ηλεκτρικών δικτύων, ώστε να αυξήσει την αποδοτικότητά τους, να ενισχύσει τη διακοψιμότητα και να μειώσει το κόστος ηλεκτρικής ενέργειας για όλους τους καταναλωτές.

Βασικά στοιχεία του παραπάνω σχεδιασμού, είναι τα εξής:

· Επιτάχυνση των διαδικασιών για την εγκατάσταση έξυπνων μετρητών.
· Καθορισμός νησιών στα οποία θα εφαρμοστούν εξελιγμένα συστήματα παραγωγής ενέργειας (ΑΠΕ και συμβατικής) και διαχείρισης της ζήτησης (πράσινα νησιά).
· Ανάπτυξη νέων λύσεων, υπηρεσιών και τεχνογνωσίας στην τεχνολογία των «έξυπνων δικτύων» κ.λπ.