Οι πέντε «καυτές πατάτες» της διαπραγμάτευσης

Το πρώτο «τζαρτζάρισμα» στην επιχείρηση επανέναρξης των διαβουλεύσεων με τους θεσμούς καταγράφηκε χθες όταν απειλήθηκε εμπλοκή αναφορικά με το χρόνο και τη μορφή επανόδου των τεχνικών κλιμακίων στην Ελλάδα.

Τελικά το θέμα φαίνεται να λύνεται. Σήμερα στις Βρυξέλλες αναμένεται να ξεκινήσουν οι διαβουλεύσεις σε τεχνικό επίπεδο, ενώ τις επόμενες ημέρες δεν αποκλείεται να έρθουν στην Αθήνα «μεμονωμένα στελέχη» με στόχο να αντλήσουν στοιχεία και πληροφορίες, αλλά «όχι το μπούγιο που έμπαινε στα υπουργεία τα προηγούμενα χρόνια», σύμφωνα με αρμόδιες πηγές.

Οι τεχνικές συζητήσεις αναμένεται να ξεκινήσουν στις 15:00 (ώρα Ελλάδας) σε αίθουσα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής ενώ επικεφαλής της ελληνικής αντιπροσωπείας θα είναι ο Ν. Θεοχαράκης. Σύμφωνα με κυβερνητικούς κύκλους, σε αυτές θα μετέχουν στελέχη από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, την ΕΚΤ, το ΔΝΤ, τον ESM/EFSM, καθώς και από την Ελλάδα. Σημειώνεται ότι σε αυτές, από την πλευρά της ΕΚΤ αναμένεται να συμμετάσχει ο Ράσμους Ρίφερ, μετά την προαγωγή του Κλάους Μαζούχ.

Όπως σημειώνουν οι ίδιοι κύκλοι, η διαπραγμάτευση, πολιτική και τεχνική, θα γίνει στις Βρυξέλλες, χωρίς αυτό να αποκλείει ότι κλιμάκια των θεσμών δεν θα μπορούν να έρθουν στην Ελλάδα, προκειμένου να συλλέξουν στοχευμένα στοιχεία. Τα κλιμάκια αυτά, των οποίων οι επισκέψεις θα αποφασίζονται από κοινού με την Ελληνική πλευρά, θα είναι χαμηλόβαθμα και, φυσικά, οι επαφές τους θα γίνονται με ομόβαθμούς τους, τονίζουν οι ίδιες πηγές.

Με κόντρες στο παρά πέντε, η διαδικασία φαίνεται να ξεκινά. Η συνέχεια όμως, προμηνύεται πολύ πιο δύσκολη, όταν η συζήτηση μπει στην ουσία των μεταρρυθμίσεων όπου μοιραία θα φανούν οι καυτές πατάτες του ασφαλιστικού, των φορολογικών και των αποκρατικοποιήσεων.

Σε αυτούς τους τρεις τομείς, η αντίληψη και οι επιδιώξεις της κυβέρνησης και των εταίρων έχει φανεί από τις δημόσιες τοποθετήσεις τους ότι απέχουν πολύ και μένει να φανεί αν με νερό στο κρασί της κάθε πλευράς θα βρεθεί και πότε κοινός τόπος. Κόντρες, πάντως, είναι δεδομένο πως θα υπάρξουν.

Οι φόροι

Από την πρώτη παράγραφο της λίστας μεταρρυθμίσεων που απέστειλε η ελληνική κυβέρνηση, φαίνεται ποιο θα είναι το πρώτο πεδίο πιθανής αντιπαράθεσης. Δεν είναι άλλο από τον ΦΠΑ.

Στη λίστα αναφέρεται ότι θα υπάρξει «κατάργηση των εξαιρέσεων και των παράλογων εκπτώσεων στον ΦΠΑ» διατύπωση η οποία σε όρους τρόικας φωτογραφίζει κυρίως καταργήσεις των εκπτώσεων 30% που ισχύουν σήμερα για τους συντελεστές ΦΠΑ στα νησιά και ενδεχομένως ενιαίο συντελεστή.

Η κυβέρνηση όμως, διά του υπουργού Οικονομικών Γ. Βαρουφάκη έχει διαμηνύσει εν τέλει σε όλους τους τόνους -παρά τις αντικρουόμενες δηλώσεις σε ορισμένες περιπτώσεις- ότι οι εκπτώσεις για τα νησιά δεν θα πειραχθούν, ούτε θα υπάρξει ενιαίος συντελεστής ΦΠΑ. Αντίθετα ο υπουργός Οικονομικών έχει αναδείξει το ενδεχόμενο να αυξηθεί ο συντελεστής σε κάποιο προϊόν το οποίο εν ολίγοις δεν θα πάρουμε χαμπάρι.

Σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο, της αύξησης του συντελεστή σε ένα προϊόν -της μετάταξης επί της ουσίας από ένα χαμηλότερο συντελεστή σε έναν υψηλότερο διότι αύξηση συντελεστή για ένα προϊόν δεν μπορεί να υπάρξει- είναι βέβαιο ότι οι «θεσμοί» θα ζητήσουν παραπάνω.

Τα έσοδα

Το πρώτο θέμα το οποίο όμως θα προκύψει από τη διαβούλευση σε επίπεδο τεχνικών κλιμακίων, καθώς η ουσία θα συζητηθεί στη συνέχεια με τους επικεφαλής εκπροσώπους των θεσμών, δεν είναι άλλο από το δημοσιονομικό κενό του 2015.

Προεκλογικά, η τρόικα εκτιμούσε το δημοσιονομικό κενό σε 2,5 δισ. ευρώ και σε αυτό το κενό η κυβέρνηση, η οποία δεν το αποδεχόταν στο σύνολό του, είχε επιχειρήσει να απαντήσει με το γνωστό email Χαρδούβελη. Με μέτρα δηλαδή τα οποία είχαν δημοσιονομικό χαρακτήρα. Αν επιβεβαιωθούν οι πληροφορίες οι οποίες θέλουν η τρύπα στα δημόσια έσοδα να παραμένει σε επίπεδο φόρων στο 1 δισ. ευρώ το πρώτο δίμηνο, τα τεχνικά κλιμάκια τα οποία δεν έχουν εξουσιοδότηση να κρίνουν με βάση πιθανές αλλαγές στο στόχο για το πρωτογενές πλεόνασμα (3% του ΑΕΠ λέει το πρόγραμμα, 1,5% αποδέχεται και διαπραγματεύεται η ελληνική κυβέρνηση) θεωρείται βέβαιο ότι με την παλαιά λογική τους θα υποδείξουν τη λήψη πρόσθετων δημοσιονομικών μέτρων, για να κλείσει το κενό.

Εκεί θα αρχίσουν τα πρώτα πραγματικά μεγάλα ζόρια για την κυβέρνηση, εκτός κι εάν οι εταίροι κάνουν τη χάρη να περάσουν τα σχέδια για ρυθμίσεις ληξιπρόθεσμων χρεών, κίνητρα επαναπατρισμού κεφαλαίων και συμπληρωματικές δηλώσεις αποκάλυψης κρυφών εισοδημάτων χωρίς πρόστιμα και προσαυξήσεις τα οποία θα ρίξει στο τραπέζι η κυβέρνηση.

Υπάρχει βέβαια μία ακόμα προϋπόθεση. Αφού περάσουν από το κόσκινο των... έξω και από τη Βουλή, τα μέτρα αυτά να αποδώσουν άμεσα ουσιαστικά έσοδα.

Το ασφαλιστικό

Δύσκολη αναμένεται η επικοινωνία μεταξύ των τεχνικών κλιμακίων των θεσμών και των εκπροσώπων της ελληνικής κυβέρνησης και στο ασφαλιστικό, καθώς οι προτάσεις στη λίστα Βαρουφάκη απέχουν σημαντικά από τις προεκλογικές εξαγγελίες και τις μετεκλογικές επιδιώξεις της κυβέρνησης και του αρμόδιου αναπληρωτή υπουργού Δ. Στρατούλη.

Πολλές από τις προωθούμενες ενέργειες στο ασφαλιστικό, όπως η κατάργηση της ρήτρας μηδενικού ελλείμματος στα επικουρικά και οι αλλαγές στο νόμο 3863 του 2010 για τον υπολογισμό των κύριων συντάξεων, είναι πολύ πιθανό να θεωρηθούν μονομερείς ενέργειες, και μάλιστα με άμεσο αντίκτυπο στα δημόσια οικονομικά, και κατά συνέπεια να ενεργοποιήσουν την ανάγκη λήψης άλλων, ισοδύναμων μέτρων. Πολύ δε περισσότερο που η τρόικα, όταν λεγόταν έτσι, πίεζε για ακόμη πιο σκληρά μέτρα, όπως η αύξηση των ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης για όλους όσοι σήμερα μπορούν να συνταξιοδοτηθούν πριν από τα 62 έτη, στενότερη σύνδεση των εισφορών με τις παροχές και σαρωτικές ενοποιήσεις.

Στο στόχαστρο των τεχνικών κλιμακίων αναμένεται να τεθεί η κατάργηση της πολυσυζητημένης ρήτρας μηδενικού ελλείμματος στα επικουρικά ταμεία, σύμφωνα με την οποία θα μπει τέλος στις συνεχείς (ανά τρίμηνο) μειώσεις συντάξεων.

Ο αναπληρωτής υπουργός Κοινωνικών Ασφαλίσεων Δημήτρης Στρατούλης επιμένει ότι οι επικουρικές συντάξεις δεν θα μειωθούν. Το δημοσιονομικό κόστος μιας τέτοιας ενέργειας εκτιμάται σε περισσότερα από 360 εκατ. ευρώ και σύμφωνα με πληροφορίες θα καλυφθεί πιθανότατα από τον ειδικό λογαριασμό του ΑΚΑΓΕ, στον οποίο υπάρχουν ήδη 450 εκατ. ευρώ, τα οποία προέρχονται από τις ειδικές εισφορές που έχουν επιβληθεί στις επικουρικές.

Το μεγάλο στοίχημα της κυβέρνησης και δη της ηγεσίας στην Κοινωνική Ασφάλιση παραμένει η εξασφάλιση... ζεστού χρήματος για τα ταμεία, ώστε να υλοποιηθεί μια ακόμη παρέμβαση, που υπολογίζεται ότι θα κοστίσει τουλάχιστον 540 εκατ. ευρώ, και αφορά την επαναφορά της 13ης σύνταξης στους χαμηλοσυνταξιούχους.

Η ηγεσία της Γενικής Γραμματείας Κοινωνικών Ασφαλίσεων δεν βιάζεται για το θέμα, καθώς η σύνταξη θα χορηγηθεί στα τέλη Νοεμβρίου, όμως δηλώνει σε όλους τους τόνους ότι η εξαγγελία θα εφαρμοστεί.

Την ίδια στιγμή, θα πρέπει να συζητηθεί και το κείμενο της νέας συμφωνίας, το email Βαρουφάκη, που περιέχει αρκετά κοινά θέματα, με το αντίστοιχο email Χαρδούβελη, όπως ο περιορισμός των πρόωρων συνταξιοδοτήσεων, οι ενοποιήσεις ταμείων και αλλαγές στα προνοιακά επιδόματα.

Στην πράξη, ενώ η προηγούμενη κυβέρνηση συζητούσε την κατάργηση όλων των πρόωρων συνταξιοδοτήσεων, σταδιακά, μέχρι το 2019, ώστε κανείς να μην συνταξιοδοτείται πριν από το 62ο έτος της ηλικίας του, στο κείμενο που εγκρίθηκε από το Eurogroup, η νέα κυβέρνηση δεσμεύεται για την εξάλειψη των παραθύρων και τον περιορισμό των κινήτρων που αυξάνουν τις πρόωρες συνταξιοδοτήσεις, κυρίως στον τραπεζικό και δημόσιο τομέα.

Σύμφωνα με κυβερνητικά στελέχη, η πρόβλεψη αυτή μπορεί να αποδειχθεί ευεργετική για τα ταμεία, εφόσον για παράδειγμα μπει φρένο στα προγράμματα εθελουσίας εξόδου, με τα οποία κυρίως οι τράπεζες προχωρούν σε μείωση προσωπικού, με τεράστιο κόστος για τα ασφαλιστικά ταμεία. Συνολικά, εκτιμάται ότι τα τελευταία χρόνια, με προγράμματα πρόωρης συνταξιοδότησης που βαφτίζονταν εθελουσία έξοδος, τα ταμεία και κυρίως το ΙΚΑ έχει χάσει περί τα 450 εκατ. ευρώ.

Κοινός τόπος μπορεί να βρεθεί στην πρόταση για ενοποιήσεις ταμείων, ενώ νέο πονοκέφαλο αναμένεται να προκαλέσει η συζήτηση με τα κλιμάκια για την κατάργηση των φόρων υπέρ τρίτων, με εύρεση νέων πηγών χρηματοδότησης, υπό την προϋπόθεση ότι θα είναι δημοσιονομικά ουδέτερος...

Όσον αφορά τη στενότερη σύνδεση των εισφορών και των εισοδημάτων, η πρόταση έχει τεθεί και από τους εκπροσώπους των ασφαλισμένων στον ΟΑΕΕ (ΓΣΕΒΕΕ και ΕΣΕΕ) και σύμφωνα με πληροφορίες από το υπουργείο Κοινωνικών Ασφαλίσεων θα τεθεί σε διάλογο με τους αρμόδιους φορείς.

Τα εργασιακά

Μια σειρά μεταρρυθμίσεις ορόσημα του μνημονίου για τα εργασιακά επιδιώκει να ξηλώσει η ηγεσία του υπουργείου Εργασίας, παρότι οι εκπρόσωποι των δανειστών έχουν επιδείξει ιδιαίτερη επιμονή σε περαιτέρω αλλαγές, κυρίως όσον αφορά τον κατώτατο μισθό και τις τριετίες. Πρόκειται για παρεμβάσεις χωρίς άμεσο δημοσιονομικό κόστος, αν και στην κυβέρνηση γνωρίζουν ότι απαιτούνται προσεκτικά βήματα, ακόμη και συνοδευτικά - προσωρινά μέτρα ώστε να διασφαλιστεί η ομαλή μετάβαση.

Ο αρμόδιος υπουργός Εργασίας Πάνος Σκουρλέτης προετοιμάζει με προσεκτικά βήματα τις αλλαγές, συνομιλεί με τους κοινωνικούς εταίρους, ήδη έχει δει όλους τους εκπροσώπους των εργοδοτικών φορέων και της ΓΣΕΕ, έχει ζητήσει τη συνδρομή του ILO, ενώ δεν αποκλείει συνομιλίες και με εκπροσώπους των θεσμών. Βέβαια, το νομοσχέδιο που ήδη καταρτίζεται στο υπουργείο Εργασίας προβλέπει την αποκατάσταση των ελεύθερων συλλογικών διαπραγματεύσεων, σε συνεργασία με το Διεθνές Γραφείο Εργασίας (ILO) και τους κοινωνικούς εταίρους, επαναφέροντας την επέκταση των συμβάσεων, την επαναθεσμοθέτηση των τριετιών, την επαναφορά του θεσμού της διαιτησίας και την εφαρμογή ενός αυστηρού πλαισίου για τις μαζικές απολύσεις.

Οσο για την επαναφορά του κατώτατου μισθού στα 751 ευρώ, αυτή θα γίνει σταδιακά, σε τουλάχιστον δύο δόσεις και έως το τέλος του 2016. Αν και η φιλοσοφία των προωθούμενων αλλαγών είναι εκ διαμέτρου αντίθετη με αυτήν των δανειστών, ο υπουργός Εργασίας Πάνος Σκουρλέτης εκτιμά ότι η αποκατάσταση του τρόπου καθορισμού των κατώτατων μισθών, πέραν του ότι αποτελεί τμήμα των προεκλογικών δεσμεύσεων του ΣΥΡΙΖΑ, περνά μέσα από την επαναφορά του δίκαιου των συλλογικών διαπραγματεύσεων στα επίπεδα της συνταγματικής, κοινοτικής και διεθνούς νομιμότητας.

Δεν είναι τυχαίο μάλιστα ότι επικαλείται την ανάγκη αποκατάστασης της νομιμότητας αυτής και προτάσσει το «ευρωπαϊκό κεκτημένο» και τις «βέλτιστες πρακτικές» σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Αναφορικά με τις υποχρεώσεις της χώρας που απορρέουν από τη νέα λίστα Βαρουφάκη, ο ίδιος ο υπουργός Εργασίας, Πάνος Σκουρλέτης, έχει παραδεχθεί ότι πρόκειται για ένα «αρκετά πλατύ» κείμενο που επιτρέπει πολλές ερμηνείες και κατά συνέπεια η εξειδίκευσή του εξαρτάται από την πολιτική βούληση της κυβέρνησης που είναι πολύ συγκεκριμένη αλλά και από τους συσχετισμούς που θα υπάρξουν στους κόλπους των θεσμών.

Και πράγματι, στο κείμενο της ελληνικής κυβέρνησης γίνεται μια γενική αναφορά στην εφαρμογή των «βέλτιστων πρακτικών» της Ευρωπαϊκής Ένωσης, με διαβούλευση μεταξύ των κοινωνικών εταίρων αλλά και σε συνεργασία με φορείς όπως το Διεθνές Γραφείο Εργασίας και ο ΟΟΣΑ. Ειδικά για τους μισθούς στον ιδιωτικό τομέα, γίνεται αναφορά σε μια νέα, έξυπνη προσέγγιση της συλλογικής διαπραγμάτευσης, στην οποία η ελληνική πλευρά θα προχωρήσει σταδιακά, εξισορροπώντας τις ανάγκες για ευελιξία αλλά και δικαιοσύνη.

Οι αποκρατικοποιήσεις

Η κυβέρνηση δεσμεύεται με την «επιστολή Βαρουφάκη» πως δεν θα σταματήσουν διαγωνισμοί ιδιωτικοποιήσεων που βρίσκονται σε τελικό ή σε προχωρημένο στάδιο. Όμως, μέχρι στιγμής δεν έχει συμφωνήσει με τους δανειστές τι σημαίνει «διαγωνισμός σε τελικό στάδιο»! Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η υπόθεση των 14 περιφερειακών αεροδρομίων όπου υπάρχει πλειοδότης (η γερμανική Fraport), αλλά κυβερνητικά στελέχη μιλούν για αλλαγές στο διαγωνισμό.

Ένα άλλο παράδειγμα είναι το Ελληνικό όπου επικράτησε η Lamda Development του ομίλου Λάτση, με κυβερνητικά στελέχη να μιλούν για άλλο μοντέλο αξιοποίησης.

Ακόμα μεγαλύτερη σύγχυση επικρατεί στους διαγωνισμούς πώλησης των ΟΛΠ και ΟΛΘ οι οποίοι «ακυρώνονται» με βάση τις εξαγγελίες των αρμοδίων υπουργών, ενώ από το Μέγαρο Μαξίμου τηρούν διαλλακτική στάση εξαιτίας των κινεζικών πιέσεων.