Τι εισηγείται η ΤτΕ για τα «κόκκινα» δάνεια

Νέες πρωτοβουλίες από την κυβέρνηση, αλλά και τις τράπεζες, ώστε να μειωθεί σημαντικά το βουνό των μη εξυπηρετούμενων δανείων, που απειλεί τη δυνατότητα των πιστωτικών ιδρυμάτων να χορηγήσουν νέα δάνεια, ζητά η Τράπεζα της Ελλάδος.

Στην έκθεσή της για την ελληνική οικονομία η ΤτΕ επαναλαμβάνει για μια ακόμη φορά τη κομβική σημασία που έχει η αποτελεσματική διαχείριση των δανείων σε καθυστέρηση στη διοχέτευση ρευστότητας στην αγορά αλλά και στο κόστος των νέων χορηγήσεων.

Σύμφωνα με την κεντρική τράπεζα το μεγάλο ύψος των μη εξυπηρετούμενων δανείων (NPLs) είναι μία από τις βασικότερες αιτίες για τη διαπιστούμενη αδυναµία πιστωτικής επέκτασης στην Ελλάδα, παρά την οικονοµική ανάκαµψη που σημειώθηκε το 2014.

Επιπρόσθετα, το ύψος των NPLs εξηγεί, εν μέρει, την αύξηση που παρατηρήθηκε το 2014 σε επιτόκια χορηγήσεων, όπως για παράδειγμα στα στεγαστικά δάνεια καθώς οι τράπεζες επιδιώκουν με αυτό τον τρόπο να καλύψουν τη ζημία από τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια.

Η έκθεση της ΤτΕ αναγνωρίζει ότι το ύψος των συσσωρευμένων προβληματικών στοιχείων (μη εξυπηρετούμενα και ρυθμισμένα δάνεια) στο ενεργητικό των τραπεζών είναι τόσο μεγάλο που η οικονομική ανάπτυξη, αν και αποτελεί τον κατ' εξοχήν μηχανισμό για την αποκλιμάκωση του λόγου δανείων σε καθυστέρηση, «δεν μπορεί από μόνη της να εξασφαλίσει επίλυση του προβλήματος».

Στην προηγούμενη έκθεση του Δεκεμβρίου μάλιστα υπήρχε σχετική ειδική μελέτη η οποία όπως αποκάλυψε το Euro2day.gr καταδείκνυε ότι ακόμη και υπό το πιο ευνοϊκό σενάριο για την εξέλιξη της οικονομίας το ποσοστό των μη εξυπηρετούμενων δανείων θα μειωθεί στο τέλος του 2016 σε επίπεδο κοντά στο 30% από 34,2% τον Σεπτέμβριο του 2014.

Η χθεσινή έκθεση της ΤτΕ πάει ένα βήμα παραπέρα σημειώνοντας ότι «απαιτείται η λήψη συγκεκριµένων µέτρων πολιτικής που να µπορούν να προσαρµοστούν στην ελληνική πραγµατικότητα, προκειµένου να µειωθεί σηµαντικά ο λόγος των δανείων σε καθυστέρηση».

Σε άλλο, δε, σημείο της έκθεσης αναφέρεται ότι η διαχείριση προβληματικών στοιχείων «η οποία θα ήταν δυνατόν να επιτελεστεί από έναν εξειδικευμένο φορέα θα συμβάλει στον περιορισμό των δυσµενών επιδράσεων που ασκούν στις δυνατότητες των τραπεζών να χρηµατοδοτήσουν την υγιή επιχειρηµατικότητα».

Το παράδειγμα της Ισπανίας και της Ιρλανδίας

Στο πλαίσιο του παραπάνω προβληματισμού παρατίθεται η εμπειρία χωρών όπως η Ιρλανδία και η Ισπανία. Στις δύο αυτές χώρες δημιουργήθηκαν εταιρείες ειδικού σκοπού (SPV) για τη διαχείριση προβληματικών στεγαστικών δανείων.

Η υλοποίηση βέβαια ενός τέτοιου εγχειρήµατος στην Ελλάδα θα απαιτούσε, σύμφωνα με την ΤτΕ, χρηµατοδότηση, ιδανικά από πηγές εκτός των τραπεζικών ισολογισµών και του κρατικού προϋπολογισµού και πρέπει να έχει ως γνώμονα την αποφυγή δημιουργίας νέων κεφαλαιακών αναγκών για τις τράπεζες.

Σημειώνεται ότι στην Ισπανία οι τράπεζες εισέφεραν στις εταιρείες ειδικού σκοπού μη εξυπηρετούμενα στεγαστικά ενυπόθηκα δάνεια και οι ιδιώτες (κατά κύριο λόγο private equity funds) εισέφεραν κεφάλαια. Προηγήθηκε αποτίμηση του χαρτοφυλακίου των κόκκινων δανείων και συμφωνία για την εύλογη αξία τους. Η αξία των εισφορών σε είδος και χρήμα καθορίζει και τη συμμετοχή της κάθε πλευράς στην απόδοση του επενδυμένου κεφαλαίου.

Τέτοιου είδους συμφωνίες δεν έχουν γίνει ακόμη στην Ελλάδα, παρά το γεγονός ότι ο Κώδικας Δεοντολογίας τις επιτρέπει. Μόνο η Alpha Bank υπέγραψε με την ισπανική Aktua συμφωνία που αφορά τη συνδιαχείριση του υφιστάμενου χαρτοφυλακίου μη εξυπηρετούμενων δανείων της.

Οι δικλίδες ασφαλείας...

Το µοντέλο διαχείρισης που θα επιλεγεί πρέπει σύμφωνα με την ΤτΕ να πληροί τα εξής χαρακτηριστικά:

- Να µη δηµιουργεί κίνητρα για αθέτηση οφειλών στους δανειολήπτες που έχουν δυνατότητα να εκπληρώσουν τις υποχρεώσεις τους.

- Να συνεισφέρει στην εξεύρεση της καταλληλότερης, κατά περίπτωση, λύσης και, εφόσον είναι δυνατόν, στην ελάφρυνση των δανειοληπτών που αποδεδειγµένα βρίσκονται σε πρόσκαιρη δυσχέρεια αποπληρωµής των υποχρεώσεών τους.

- Οι ρυθµίσεις επιχειρηµατικών δανείων θα πρέπει να λαµβάνουν υπόψη τη βιωσιµότητα των επιχειρησιακών σχεδίων, ώστε να µη δεσµεύονται πόροι σε εταιρείες που δεν έχουν καµία προοπτική επιβίωσης.

...και οι συστάσεις προς τις τράπεζες

Στην παρούσα οικονοµική συγκυρία, μία ακόµη επιλογή για τις τράπεζες θα ήταν σύμφωνα με τη μελέτη της ΤτΕ η ενεργή διαχείριση των δανείων σε καθυστέρηση.

Στο πλαίσιο αυτό καλεί τις τράπεζες:

- Να αξιοποιήσουν τις δυνατότητες του υφιστάμενου θεσμικού και κανονιστικού πλαισίου.

- Να συνεργαστούν στις περιπτώσεις που έχουν κοινούς πιστούχους (π.χ. μεγάλα εταιρικά δάνεια).

- Να προχωρήσουν σε στοχευµένες παρεµβάσεις σε κλάδους που εμφανίζουν υψηλή συγκέντρωση προβληματικών δανείων (π.χ. ενεργή ανάμειξη των πιστωτικών ιδρυμάτων σε διοικητικές αποφάσεις υπερχρεωμένων εταιρειών που έχουν ως στόχο τη βιωσιμότητα του χρέους).

Ο λόγος των δανείων σε καθυστέρηση προς το σύνολο των δανείων διατηρήθηκε τον περασμένο Σεπτέμβριο στα υψηλά επίπεδα του 34,2%. Στα στεγαστικά την ίδια ημερομηνία διαμορφωνόταν στο 28,1%, στα καταναλωτικά στο 49,5% και στα επιχειρηµατικά στο 34,4%.

Την ίδια στιγμή, πάντως το ποσοστό κάλυψης των δανείων σε καθυστέρηση από συσσωρευµένες προβλέψεις αυξήθηκε σηµαντικά με τις αυξήσεις κεφαλαίου της περσινής χρονιάς και διαμορφώθηκε τον Σεπτέμβριο στο 54% από 49,3% τον Δεκέμβριο του 2013.

Θετική εξέλιξη είναι και η αύξηση των διαγραφών δανείων (446 εκατ. ευρώ το εννεάμηνο του 2014, έναντι 363 εκατ. ευρώ για ολόκληρο το 2013), η οποία συµβάλλει στη σταδιακή εξυγίανση του δανειακού τους χαρτοφυλακίου.