Καυτό δίμηνο για οικονομία και αγορά

Δίμηνος Γολγοθάς προμηνύεται για την ελληνική οικονομία και την εγχώρια χρηματιστηριακή αγορά, καθώς πέρα από την προεκλογική αβεβαιότητα του Ιανουαρίου, η νέα κυβέρνηση θα κληθεί να κλείσει πολύ σημαντικές συμφωνίες με την Ευρώπη μέχρι το τέλος Φεβρουαρίου. Οι εκκρεμότητες είναι πολλές και οι προκλήσεις μεγάλες.

Μέσα σ' αυτό το κλίμα, οι επενδυτές καλούνται να επιλέξουν μεταξύ δύο σεναρίων: του αισιόδοξου, που προβλέπει αποκατάσταση της σταθερότητας κάπου προς το τέλος του χειμώνα, και του απαισιόδοξου, που αναφέρεται για νέο πλήγμα στην ήδη τραυματισμένη ελληνική οικονομία.

Το 2015 αναμένεται ως έτος αβεβαιότητας σε διεθνές επίπεδο, αλλά ελάχιστους φαίνεται να απασχολεί κάτι τέτοιο στην Ελλάδα, καθώς ο βαθμός της εγχώριας αβεβαιότητας φαντάζει πολύ μεγαλύτερος. Η αλήθεια είναι πως η καινούργια χρονιά μπαίνει με αρκετές προκλήσεις σε διεθνές επίπεδο:

- Εξακολουθούν να είναι ραγδαίες οι γεωπολιτικές εξελίξεις σε χώρες όπως η Ουκρανία, η Συρία και το Ιράκ, με τις όποιες επιπτώσεις μπορεί να έχει αυτό στις κοινωνικές και οικονομικές εξελίξεις της Δυτικής Ευρώπης.

- Η ρωσική οικονομία βρίσκεται στη δίνη του κυκλώνα μετά και τη μεγάλη υποχώρηση στις τιμές του πετρελαίου, ενώ τα πρώτα σημάδια κινδύνου για επιβράδυνση έχουν γίνει ορατά και στην κινεζική οικονομία.

- Οι τρεις ισχυρότερες κεντρικές τράπεζες του πλανήτη αναμένεται να ακολουθήσουν μέσα στο 2015 διαφορετική πολιτική. Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και η Κεντρική Τράπεζα της Ιαπωνίας εκτιμάται ότι θα ακολουθήσουν τακτικές ποσοτικής χαλάρωσης, ενώ αντίθετα η Fed (η κεντρική τράπεζα των ΗΠΑ) πιθανολογείται ότι θα ξεκινήσει να αυξάνει τα βασικά της επιτόκια από τα μέσα του χρόνου και μετά. Οι κινήσεις αυτές (ιδίως της Fed) θα επηρεάσουν τις αναδυόμενες οικονομίες, και ιδίως της Κίνας, με όλα τα παρεπόμενα για τη διεθνή οικονομία.

- Η οικονομία της ευρωζώνης απειλείται με νέα περίοδο στασιμότητας και μάλιστα επικρατεί ο φόβος του αντιπληθωρισμού (deflation), δηλαδή του αρνητικού πληθωρισμού.

- Γενικότερα, οι μέσες εκτιμήσεις αναφέρονται σε περαιτέρω υποχώρηση της συναλλαγματικής ισοτιμίας του ευρώ έναντι του αμερικανικού νομίσματος (άλλοι αναλυτές προβλέπουν μια σχέση ευρώ-δολαρίου στο 1,15 και άλλοι ακόμη και στο 1,00) και για διατήρηση της τιμής του πετρελαίου σε σχετικά χαμηλά επίπεδα. Χαρακτηριστική είναι η θέση που αναφέρεται στο πρόσφατο εβδομαδιαίο οικονομικό δελτίο της Alpha Bank: «Οι χώρες του ΟΠΕΚ δεν είναι διατεθειμένες για τους επόμενους έξι μήνες να προσπαθήσουν να επηρεάσουν την παραγωγή σε μια περίοδο όπου η ζήτηση είναι σχετικά χαμηλή. Άλλωστε, η επιστροφή στην αγορά χωρών όπως η Λιβύη και το Ιράν, αλλά και η παραγωγή σχιστολιθικού πετρελαίου, δημιουργούν προϋποθέσεις υπερπροσφοράς στη διεθνή αγορά. Το 2015 αναμένεται ότι η διατήρηση της τιμής του πετρελαίου σε χαμηλά επίπεδα να δημιουργήσει τριγμούς στο εσωτερικό των χωρών οι οποίες εξαρτώνται εισοδηματικά».

Ελληνικά πρωτεία στην αβεβαιότητα

Παρ' όλα αυτά, ο βαθμός αβεβαιότητας στην Ελλάδα δείχνει να είναι σαφώς μεγαλύτερος και αυτό προκύπτει από μια απλή ανάγνωση των στοιχείων.

Συγκεκριμένα, οι αποδόσεις των ελληνικών δεκαετών κρατικών ομολόγων εκτοξεύθηκαν στο 9,638% (τιμή 29/12/2014) όταν την ίδια στιγμή τα αντίστοιχα νούμερα ήταν 1,695% για την Ισπανία, 1,988% για την Ιταλία 2,761% για την Πορτογαλία και 5,02% για την Κύπρο. Επίσης, ο Γενικός Δείκτης του ελληνικού χρηματιστηρίου στο τέλος του 2014 είχε καταγράψει απώλειες 14,9% κατά τον τελευταίο μήνα, 22,17% κατά το τελευταίο τρίμηνο και 32,5% κατά το τελευταίο εξάμηνο, όταν στις διεθνείς χρηματιστηριακές αγορές γίνεται πάρτι.

Άλλα στοιχεία που δείχνουν την επιδείνωση του κλίματος στην πραγματική ελληνική οικονομία είναι η σαφής επιβράδυνση των επενδύσεων και των επιχειρηματικών συμφωνιών κατά το δεύτερο εξάμηνο του 2014, καθώς και η εκτιμώμενη υποχώρηση του όγκου των λιανικών πωλήσεων τον Δεκέμβριο, διακόπτοντας μια πορεία ανάκαμψης που είχε προηγηθεί μέχρι και τον Νοέμβριο του 2014.

Το ζητούμενο βέβαια είναι κατά πόσο αυτή η αβεβαιότητα οφείλεται στο σήκωμα των πολιτικών τόνων σε μια προεκλογική περίοδο (οπότε θα πρόκειται για έναν «θόρυβο» που θα διαρκέσει για λίγες εβδομάδες, μέχρι να εξομαλυνθεί η κατάσταση στη συνέχεια) ή, εναλλακτικά, η αβεβαιότητα έχει βαθιές ρίζες και προεκτάσεις, ικανές να πλήξουν σημαντικά την ελληνική οικονομία.

Οι εκτιμήσεις

Η χρηματιστηριακή αγορά ποντάρει στο πρώτο σενάριο, ωστόσο θεωρεί πιθανότερο το δεύτερο. Οι αισιόδοξοι θεωρούν πως όποια κυβέρνηση προκύψει από τις εκλογές της 25ης Ιανουαρίου θα οδηγηθεί σε έναν «έντιμο συμβιβασμό» με την Ευρώπη και σταδιακά το κλίμα στην οικονομία θα αποκατασταθεί. «Ελπίζω ότι το 2015 θα έχουμε μια αντίθετη εικόνα με αυτή του 2014. Ενώ φέτος είδαμε ένα καλό εννεάμηνο και ένα χειρότερο τελευταίο τρίμηνο, του χρόνου θα δούμε ένα κακό πρώτο τρίμηνο και μια βελτίωση στη συνέχεια», δήλωσε βασικός μέτοχος εισηγμένης εταιρείας.

Ο διευθύνων σύμβουλος της Beta Χρηματιστηριακής, κ. Βαγγέλης Χαρατσής, δεν πιστεύει σε καταστροφικά σενάρια, ωστόσο εκτιμά ότι οι ξένοι επενδυτές θα τηρήσουν στάση αναμονής και θα σταματήσουν τις επενδύσεις τους, μέχρις ότου εκτιμήσουν το προς τα πού θα κινηθεί η κυβέρνηση που θα προκύψει από τις εκλογές. Σε κάθε περίπτωση πάντως, τα ζητήματα που θα κληθεί η νέα ελληνική κυβέρνηση δεν είναι λίγα:

1. Η Ελλάδα είναι η μόνη χώρα της ευρωζώνης που δεν φαίνεται να έχει εξασφαλίσει τη ομαλή της χρηματοδότηση για τους επόμενους δώδεκα μήνες.

2. Εκκρεμεί η συμφωνία για τις σχέσεις μεταξύ Ελλάδας και Ευρωπαϊκής Ένωσης κατά με τη μεταμνημονιακή περίοδο. Θυμίζουμε πως το Μνημόνιο λήγει στις 28 Φεβρουαρίου, πως μέχρι σήμερα δεν έχει ολοκληρωθεί η τελευταία αξιολόγηση του ελληνικού προγράμματος προσαρμογής από την τρόικα και πως η Ελλάδα θα πρέπει να αντλήσει τουλάχιστον 15 δισ. ευρώ μέσα στο 2015 για να καλύψει τις χρηματοδοτικές της ανάγκες. Τέλος, θα πρέπει να σημειωθεί ότι η νέα κυβέρνηση θα οδηγηθεί στις διαπραγματεύσεις του Φεβρουαρίου έχοντας οριακά ταμειακά διαθέσιμα.

Θολό τοπίο

Όλο το παραπάνω σκηνικό δημιουργεί ένα θολό τοπίο, το οποίο γίνεται ακόμη πιο σύνθετο αν κάποιος συνυπολογίσει ορισμένες μαξιμαλιστικές θέσεις που έχουν υιοθετηθεί σε κομμάτι του εγχώριου πολιτικού συστήματος ή επίσης από τις διαρροές ξένων αξιωματούχων ότι η Ευρώπη πλέον είναι επαρκώς θωρακισμένη και πως είναι δυνατή χωρίς ιδιαίτερες απώλειες μια πιθανή έξοδο της Ελλάδας από την ευρωζώνη.

Το μόνο βέβαιο είναι ότι τουλάχιστον για το επόμενο δίμηνο, το ελληνικό δημόσιο θα λειτουργεί με... σβηστές τις μηχανές, σε μια περίοδο που θα έπρεπε να τρέχει. Προκηρύξεις δημόσιων έργων αλλά και έργων του ΕΣΠΑ θα αναβληθούν, η διαδικασία των ιδιωτικοποιήσεων θα σταματήσει, η νομοθετική προεργασία για μια σειρά από θέματα θα μπει στο συρτάρι, αλλά και οι πληρωμές των οφειλών προς τους ιδιώτες προμηθευτές πιθανόν να καθυστερήσουν.

Ανάλογος «πάγος» θα μπει και στον ιδιωτικό τομέα, καθώς επενδύσεις, επεκτάσεις και επιχειρηματικές συμφωνίες αναμένεται να ανασταλούν μέχρις ότου να ξεκαθαρίσει η κατάσταση και να επανεξεταστούν υπό νέο πρίσμα και κάτω από τα τότε δεδομένα. Παρενέργειες θα υπάρξουν προφανώς και για τις τράπεζες, οι οποίες όχι μόνο θα κληθούν να διαφυλάξουν τη ρευστότητά τους (με ό,τι αυτό σημαίνει για το πώς θα χειριστούν ζητήματα χορηγήσεων), αλλά επίσης θεωρείται πολύ πιθανόν ότι θα αναστείλουν κάποιες αποφάσεις τους για ρυθμίσεις δανείων μεγάλων επιχειρήσεων σε «καυτούς» κλάδους.

Το Χρηματιστήριο στο... αμόνι των εκλογών

Κοινή διαπίστωση είναι η ύπαρξη στο ταμπλό του Χ.Α. πλειάδας μετοχών της υψηλής και της μεσαίας κεφαλαιοποίησης με σαφώς ελκυστικούς πολλαπλασιαστές σε σύγκριση με αντίστοιχες εταιρείες του εξωτερικού. Επίσης, δεκάδες μετοχές της λεγόμενης περιφέρειας αποτιμούνται με ποσά που σε άλλες περιόδους θα θεωρούνταν «τζάμπα».

Γενικότερα, το 80% των μετοχών στο Χ.Α. διαπραγματεύεται κάτω, ή και πολύ κάτω, από τη λογιστική του αξία και δεκάδες εξ αυτών των μετοχών είναι κερδοφόρες, με πολύ καλή ρευστότητα και συχνά διαθέτουν και έντονο εξαγωγικό προσανατολισμό. Ωστόσο, ο κίνδυνος της χώρας αποτρέπει πολλούς επενδυτές από το να προχωρήσουν σε αγορές τουλάχιστον στην παρούσα φάση.

Χαρακτηριστική είναι η θέση του γνωστού χρηματιστή, κ. Νίκου Χρυσοχοΐδη, ότι στην τρέχουσα συγκυρία δεν είναι καθόλου εύκολη η αποτίμηση των μετοχών του Χ.Α., προκειμένου να δούμε το αν θα μπορούσε να δικαιολογηθεί ανώτερο επίπεδο τιμών.

Σύμφωνα επίσης με τον κ. Χρυσοχοΐδη, σε βραχυπρόθεσμους όρους η δυνατότητα αποτίμησης του Χ.Α. δυσκολεύεται και από άλλους παράγοντες όπως η περιορισμένη εμπορευσιμότητα και η χαμηλή συμμετοχή των Ελλήνων επενδυτών. «Οι ξένοι έχουν διαφορετικά κίνητρα και διαφορετικό επενδυτικό ορίζοντα. Η περιορισμένη συμμετοχή των εγχώριων επενδυτών δημιουργεί στρέβλωση στην αγορά», ανέφερε χαρακτηριστικά.

Σύμφωνα με τον κ. Σπύρο Κυρίτση, μέλος του Δ.Σ. της Ελληνοαμερικανικής Χρηματιστηριακής, «η αγορά βρίσκεται σε φάση αναζήτησης και όσο διαρκέσει η πολιτική αβεβαιότητα, η αναταραχή θα πλήττει και τη χρηματιστηριακή αγορά. Έως την ολοκλήρωση των εκλογών το κλίμα στην αγορά δεν προβλέπεται να σταθεροποιηθεί και για τον λόγο αυτό απαιτείται αυξημένη ψυχραιμία και σύνεση από πλευράς επενδυτών. Τόσο αυτών που παραμένουν τοποθετημένοι στο Χ.Α., αλλά και όσων σκέπτονται να εισέλθουν στην αγορά διαβλέποντας αποτιμήσεις που κρίνουν ως ελκυστικές».

Ο κ. Γιάννης Πολυχρονίου, πρόεδρος ΣΕΔΥΚΑ, υποστηρίζει ότι «Η μη εκλογή Προέδρου της Δημοκρατίας ήταν μία κακή εξέλιξη. Θεωρώ περίπου απίθανο τον σχηματισμό κυβέρνησης στην πρώτη εκλογική αναμέτρηση και προφανώς θα πάμε σε διπλές εκλογές. Από κει και πέρα, τα πράγματα βαίνουν προς το απαισιόδοξο σενάριο και σε κάθε περίπτωση θεωρώ πως, εάν βγει ο ΣΥΡΙΖΑ στη δεύτερη αναμέτρηση και προκύψει κυβέρνηση συνεργασίας, δεν θα υπάρξει παρέκκλιση από την ευρωπαϊκή γραμμή. Τίθεται πάντως ένα κρίσιμο ερώτημα: Κατά πόσο ο ΣΥΡΙΖΑ είναι έτοιμος να αντιμετωπίσει τα πράγματα. Θα πρέπει να πάψουν φωνές στελεχών του που κάνουν λόγο για κρατικοποιήσεις τραπεζών κ.λπ. Από κει και πέρα και όσον αφορά στην αγορά μας, με εξαίρεση τον τραπεζικό κλάδο, που διατηρεί αυξημένη επικινδυνότητα, η πτώση θα δημιουργήσει πολύ μεγάλες αγοραστικές ευκαιρίες, τόσο στην αγορά μετοχών όσο και σε αυτή των ομολόγων».