Σε... επενδυτική δίαιτα οι Ελληνες

«Λεφτά δεν υπάρχουν» καθώς όχι μόνο δεν δημιουργείται νέος πλούτος, αλλά επίσης τα νοικοκυριά εδώ και χρόνια έχουν αρχίσει να... τρώνε από τα έτοιμα.

Αυτό προκύπτει καταφανώς από τα στοιχεία του παρατιθέμενου πίνακα (πηγή ΕΛΣΤΑΤ) που αναφέρονται στη διάρθρωση των αποταμιεύσεων και των επενδύσεων για τα έτη 2007 και 2013, καθώς:

Κατά την προηγούμενη δεκαετία και μέχρι το ξέσπασμα της κρίσης, τα νοικοκυριά αποταμίευαν χρήματα, το οποία ωστόσο μαζί με επιπρόσθετα δανεικά, τα τοποθετούσαν στην αγορά ακινήτων. Για παράδειγμα, το 2007 τα νοικοκυριά αποταμίευσαν 13,7 δισ. ευρώ, όταν οι επενδύσεις σε κατοικίες ήταν 28 δισ. ευρώ. Παρόμοια εικόνα επικράτησε και κατά το πρώτο εξάμηνο του 2014, όπου σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία που είδαν το φως της δημοσιότητας στις 27/10/2014 συνεχίστηκε η μείωση των εισοδημάτων και των αποταμιεύσεων.

Η κρίση άλλαξε δραστικά την κατάσταση και έτσι το 2013 η αποταμίευση των ελληνικών νοικοκυριών ήταν αρνητική κατά 11,2 δισ. ευρώ, ενώ παράλληλα 4 δισ. ευρώ τοποθετήθηκαν στην αγορά κατοικιών. Αντίθετα, οι επιχειρήσεις της χώρας δημιούργησαν πέρυσι θετικές αποταμιεύσεις 32,3 δισ. ευρώ, περίπου διπλάσιες από εκείνες του 2007 (16,4 δισ. ευρώ).

Η ερμηνεία που δίδεται για τη συγκεκριμένη εξέλιξη στο εβδομαδιαίο Οικονομικό Δελτίο της Alpha Bank είναι η παρακάτω: «Αυτό που είναι ανησυχητικό όμως, είναι ότι σήμερα τα νοικοκυριά, όχι μόνο δεν αποταμιεύουν, αλλά χρησιμοποιούν και συσσωρευμένες αποταμιεύσεις για να χρηματοδοτήσουν την κατανάλωσή τους. Αντίθετα οι επιχειρήσεις, έχοντας προχωρήσει σε εξορθολογισμό της λειτουργίας τους στο δύσκολο περιβάλλον της οικονομικής κρίσης, συσσωρεύουν αποθεματικά (δηλαδή αυξάνουν τις αποταμιεύσεις τους) χρηματοδοτώντας τις όποιες επενδύσεις πραγματοποιούν και ταυτόχρονα μειώνοντας τις δανειακές τους υποχρεώσεις από τα υψηλά επίπεδα του παρελθόντος».

Τα παραπάνω στοιχεία ερμηνεύουν πολλά πράγματα που σχετίζονται με την επενδυτική συμπεριφορά των νοικοκυριών κατά τα τελευταία χρόνια, όπως:

α) Την αναιμική παρουσία των Ελλήνων ιδιωτών στο Χρηματιστήριο της Αθήνας.

β) Τη σαφή υποχώρηση που έχει εμφανίσει ο ασφαλιστικός κλάδος προϊόντων ζωής την τελευταία τετραετία, ενώ η διαφαινόμενη μερική ανάκαμψή του μέσα στο 2014, εκτιμάται ότι οφείλεται στις μειωμένες ρευστοποιήσεις παλαιότερων συμβολαίων.

γ) Τις περιορισμένες εισροές νέων επενδύσεων στην αγορά των αμοιβαίων κεφαλαίων, ακόμη και σε περιόδους ανοδικής φάσης στις τιμές των μεριδίων,

δ) Και φυσικά την «ισοπεδωμένη» οικοδομική δραστηριότητα (η εγχώρια ζήτηση στον κλάδο του τσιμέντου έφτασε πέρυσι στα επίπεδα της δεκαετίας του 1960...).

Σε ότι αφορά τώρα το μέλλον, τα στοιχεία του παρατιθέμενου πίνακα οδηγούν στην εκτίμηση πως θα χρειαστούν τουλάχιστον ένα-δύο χρόνια ανάπτυξης της ελληνικής οικονομίας προκειμένου τα νοικοκυριά να σταματήσουν να «τρώνε από τα έτοιμα» και να αρχίσουν να αποταμιεύουν και πάλι.

Ένα δεύτερο συμπέρασμα είναι πως τουλάχιστον σε μεσοπρόθεσμο επίπεδο, οι αγορές των μετοχών και των ακινήτων δεν είναι σε θέση να τονωθούν ουσιαστικά, αν δεν προσελκύσουν φρέσκα κεφάλαια από το εξωτερικό (ιδίως στο χώρο των κατοικιών, όπου επιπρόσθετοι αρνητικοί παράγοντες είναι τα πολλά αδιάθετα διαμερίσματα και η παρατηρούμενη μείωση του πληθυσμού). Έτσι, προτεινόμενα (από ορισμένους) μέτρα όπως η πλήρης κατάργηση του πόθεν έσχες για αγορά ακινήτων, ουσιαστικό νόημα θα είχαν μόνο σε περίπτωση που τα χρήματα προέλθουν από Έλληνες πολίτες.

Ο μόνος ουσιαστικός τρόπος για την τόνωση των καταθέσεων είναι η επιστροφή στο γκισέ, των κεφαλαίων Ελλήνων πολιτών που έχουν φύγει στο εξωτερικό. Η κυβέρνηση φαίνεται να μελετά ένα πρόγραμμα κινήτρων για επαναπατρισμό κεφαλαίων, με την τρόικα ωστόσο να έχει εκφράσει σαφείς επιφυλάξεις.

Σύμφωνα με τους εισηγητές της συγκεκριμένης πρότασης, θα μπορούσαν να επιστρέψουν σύντομα, σημαντικά κεφάλαια στο εσωτερικό, καθώς μέσα στην επόμενη διετία αναμένεται να έχει ολοκληρωθεί το περιουσιολόγιο και επίσης από το 2017 οι χώρες μέλη του ΟΟΣΑ θα υποχρεώνονται να παρέχουν οποιαδήποτε σχετικά στοιχεία στις υπόλοιπες. Βέβαια, πολλές είναι οι φωνές που αντιδρούν, προβλέποντας πως ένα τέτοιο πρόγραμμα θα αποτύχει για μια ακόμη φορά, όπως και τις προηγούμενες που επιχειρήθηκε.