ΕΤΕ: Ισχυρές οι ενδείξεις εξόδου από την ύφεση

Η επάνοδος της ελληνικής οικονομίας σε αναπτυξιακή τροχιά μετά από τη βαθύτατη εξαετή ύφεση είναι το βασικό ζητούμενο για το 2014, σημειώνει η Εθνική Τράπεζα σε έκθεσή της για την ελληνική οικονομία.

Όπως επισημαίνει, πολλοί θεωρούν ότι το σενάριο οικονομικής ανάκαμψης εντός του 2014 συγκεντρώνει πλέον πολλές πιθανότητες, αν και παραμένει ισχυρός και ο αντίλογος που εδράζεται στους σημαντικούς συσταλτικούς παράγοντες που συνεχίζουν να επενεργούν στην εγχώρια ζήτηση.

Τα στοιχεία του ΑΕΠ για το 4ο τρίμηνο του 2013 φανερώνουν μια σημαντική επιβράδυνση της ύφεσης – συρρίκνωση του ΑΕΠ κατά -2,3%, σε ετήσια βάση, η χαμηλότερη εδώ και 16 τρίμηνα – δημιουργώντας ευνοϊκή δυναμική για περαιτέρω βελτίωση της τάσης τα επόμενα τρίμηνα. Η ετήσια συρρίκνωση του αποπληθωρισμένου ΑΕΠ το 2013 διαμορφώθηκε στο -3,9%. Ιδιαιτέρως ενθαρρυντική είναι η αύξηση των επενδύσεων παγίου κεφαλαίου εκτός κατοικιών κατά 1,4%, σε ετήσια βάση, το 4ο τρίμηνο του 2013, για πρώτη φορά από τις αρχές του 2010. Η σημαντική επιβράδυνση του ρυθμού συρρίκνωσης της ιδιωτικής κατανάλωσης υποδηλώνει σε μεγάλο βαθμό και την ευνοϊκή βάση σύγκρισης ενώ οι εξαγωγές εμφάνισαν στασιμότητα κυρίως εξαιτίας της αδύναμης ζήτησης από την ευρωζώνη.

Αναμφισβήτητα, ο εντοπισμός, με σχετική ακρίβεια, του σημείου καμπής της οικονομικής δραστηριότητας είναι εγγενώς δύσκολος, δεδομένης της αβεβαιότητας για το χρονικό διάστημα που απαιτείται, προκειμένου να εξασθενίσουν οι υφεσιακές επιδράσεις, τις οποίες συνεχίζουν να ασκούν μία σειρά παραγόντων στην ελληνική οικονομία. Σε αυτούς τους παράγοντες περιλαμβάνονται τα μέτρα λιτότητας, η συνεχιζόμενη μείωση των μισθών και οι εξαιρετικά δυσμενείς συνθήκες στην αγορά εργασίας, που συνήθως απαιτούν σημαντικό χρόνο για να αναστραφούν.

Η πορεία όμως βασικών δεικτών που προέρχονται από έρευνες συγκυρίας, καθώς και άλλων μεταβλητών που παρουσιάζουν υψηλή συσχέτιση με την οικονομική δραστηριότητα σε εθνικό ή κλαδικό επίπεδο τους τελευταίους μήνες, καταδεικνύει μια τάση σταθεροποίησης, αν όχι ανάκαμψης, της δραστηριότητας. Συγκεκριμένα, για πρώτη φορά από την έναρξη της πολυετούς ύφεσης, η πλειοψηφία (75%) των βασικών δεικτών οικονομικής δραστηριότητας που παρουσιάζουν υψηλή συσχέτιση με το Ελληνικό ΑΕΠ, προσεγγίζουν επίπεδα συμβατά με σταθεροποίηση ή και ήπια ανάκαμψη της οικονομικής δραστηριότητας, ενώ δείκτες που σχετίζονται κυρίως με την κατανάλωση και τα στοιχεία της έρευνας εργατικού δυναμικού παραμένουν σε υφεσιακό έδαφος.

Ως εκ τούτου, η μελέτη της Δ/σης Οικονομικής Ανάλυσης της Εθνικής Τράπεζας επιχειρεί μέσω στατιστικής μεθόδου να συνδυάσει την επικαιροποιημένη πληροφόρηση που εμπεριέχουν οι δείκτες προσδοκιών και συγκυρίας -- και οι οποίοι είναι διαθέσιμοι σε μηνιαία βάση -- προκειμένου να εκτιμήσει τις πιθανότητες και τη δυναμική ανάκαμψης της οικονομίας εντός του 2014.

Ο σύνθετος δείκτης οικονομικής δραστηριότητας της ΕΤΕ παρέχει ισχυρές ενδείξεις εξόδου από την ύφεση στα επόμενα 2 τρίμηνα

Η Δ/ση Οικονομικής Ανάλυσης της ΕΤΕ κατασκεύασε έναν σύνθετο μηναίο δείκτη οικονομικής δραστηριότητας, ο οποίος συμπεριλαμβάνει επίκαιρη πληροφόρηση τόσο από έρευνες επιχειρήσεων και νοικοκυριών (που θεωρούνται «προβλεπτικοί» δείκτες της οικονομικής δραστηριότητας σε κλαδικό επίπεδο ή ακόμη και σε επίπεδο οικονομίας για χρονικό ορίζοντα μηνός ή λίγων μηνών) όσο και από δείκτες συγκυρίας (λ.χ. βιομηχανική παραγωγή, λιανικές πωλήσεις).

Οι τελευταίοι έχουν συνήθως υψηλή συσχέτιση, σε τρέχοντα χρόνο, με το ΑΕΠ (σε σταθερές τιμές), καθώς οι περισσότεροι από αυτούς χρησιμοποιούνται και για την κατάρτιση των τριμηνιαίων στοιχείων του ΑΕΠ. Μεταξύ των μηνιαίων μεταβλητών που χρησιμοποιήθηκαν για την κατάρτιση του δείκτη περιλαμβάνονται επίσης, ο ρυθμός μεταβολής της απασχόλησης στο σύνολο της οικονομίας (όπως εκτιμάται από τις τάσεις στη μισθωτή απασχόληση που καταγράφονται στο σύστημα ΕΡΓΑΝΗ, προσαρμοσμένες για την επίδραση ειδικών συνθηκών, λχ. η θετική επίδραση των αυστηρότερων ελέγχων στις καταγεγραμμένες ροές μισθωτής απασχόλησης το τελευταίο εξάμηνο, καθώς και τη συσχέτιση των τάσεων αυτών με την έρευνα αγοράς εργασίας της ΕΛΣΤΑΤ), στοιχεία για τα πραγματικά επιτόκια δανεισμού και η πιστωτική επέκταση προς τον ιδιωτικό τομέα της οικονομίας.

Ο δείκτης της ΕΤΕ έχει υψηλή στατιστική συσχέτιση, ιστορικά, με τον ετήσιο ρυθμό αύξησης του ΑΕΠ και ισχυρή προβλεπτική ικανότητα σε ορίζοντα ενός τριμήνου, και, πιο σημαντικό για την τρέχουσα συγκυρία, έχει τη δυνατότητα εντοπισμού σημείων καμπής στο ΑΕΠ (δηλ. μετάβασης από αρνητικό σε θετικό πρόσημο οικονομικής ανάπτυξης).

Η πορεία του σύνθετου δείκτη καταδεικνύει ότι στο 2ο τρίμηνο του 2014 θα σημειωθεί το πρώτο θετικό πρόσημο στον τριμηνιαίο ρυθμό οικονομικής ανάκαμψης (θετική μεταβολή, εποχικά διορθωμένου, τριμηνιαίου ΑΕΠ μεταξύ 1ου και 2ου τρίμηνου του 2014), που αναμένεται ότι θα συνεχιστεί και στα υπόλοιπα τρίμηνα του τρέχοντος έτους, σηματοδοτώντας και το ουσιαστικό τέλος της εξαετούς ύφεσης. Ο ετήσιος ρυθμός ανάπτυξης εκτιμάται ότι θα γίνει θετικός το 3ο τρίμηνο του έτους (θετική μεταβολή του ΑΕΠ το 3ο τρίμηνο του 2014 συγκριτικά με το 3ο τρίμηνο του 2013).

Ο επιχειρηματικός τομέας είναι αυτός που θα δώσει το σήμα εκκίνησης για την έξοδο από την ύφεση

Βασική κινητήρια δύναμη για επάνοδο σε θετικό ρυθμό οικονομικής ανάπτυξης θα είναι η συνεχιζόμενη βελτίωση των συνθηκών στον επιχειρηματικό τομέα, η οποία αναμένεται να μετουσιωθεί σε αύξηση της επενδυτικής δαπάνης τα επόμενα τρίμηνα.

Είναι αξιοσημείωτο ότι οι περισσότεροι δείκτες που σχετίζονται με τις επιχειρηματικές προσδοκίες παρουσιάζουν ήδη σταθεροποίηση/ήπια ανάκαμψη από το 1ο τρίμηνο. Η εξέλιξη αυτή αντανακλά κυρίως την ανάκαμψη της ζήτησης εντός του επιχειρηματικού τομέα (εντός της παραγωγικής αλυσίδας) και τις βελτιωμένες προοπτικές εξωτερικής ζήτησης, σε συνδυασμό με το αυξημένο επενδυτικό ενδιαφέρον από το εξωτερικό, που μεταφράζεται σε αυξανόμενες εισροές επενδυτικών κεφαλαίων τα τελευταία τρίμηνα.

Οι ευνοϊκές τάσεις στην εξωτερική ζήτηση αντανακλούν κυρίως την ισχυρή δυναμική του τουριστικού τομέα, για 2ο συνεχή χρόνο, και τη θετική επίδραση στις ελληνικές εξαγωγές από τη διαφαινόμενη οικονομική ανάκαμψη στην Ευρωζώνη -- που αποτελεί τη βασική αγορά για ελληνικά προϊόντα και υπηρεσίες -- η οποία αναμένεται να υπέρ-αντισταθμίσει ενδεχόμενες πιέσεις εξαιτίας των εξελίξεων σε Ρωσία και Τουρκία. Η επιτάχυνση της δημόσιας επενδυτικής δραστηριότητας θα δημιουργήσει, επίσης, ευνοϊκές συνέργειες για τις επιχειρηματικές επενδύσεις το 2014.

Η συνεχιζόμενη βελτίωση των επιχειρηματικών προσδοκιών, προφανώς και δεν υποδηλώνει μια, εν εξελίξει, επιχειρηματική άνοιξη, αλλά μία σταθερή βελτίωση της συγκριτικής θέσης ενός αυξανόμενου ποσοστού επιχειρήσεων -- σε σχέση με την εξαιρετικά δύσκολη κατάσταση των προηγουμένων ετών -- που απορρέει από επώδυνες επιχειρηματικές προσαρμογές, τη μείωση της αβεβαιότητας και τις βελτιωμένες προσδοκίες για τη μελλοντική ζήτηση και τις εξαγωγές. Οι ανωτέρω ευνοϊκές επιδράσεις τείνουν -- για έναν αυξανόμενο αριθμό μεγαλύτερων, κυρίως, επιχειρήσεων -- να αντισταθμίσουν σταδιακά την πίεση από τις υψηλές φορολογικές επιβαρύνσεις και την αδύναμη ακόμη εσωτερική ζήτηση.

Είναι χαρακτηριστικό ότι, ήδη, η ετήσια μεταβολή της λειτουργικής [προ-φόρων] κερδοφορίας των πιο μεγάλων επιχειρήσεων, όπως προσεγγίζεται από το ακαθάριστο λειτουργικό πλεόνασμα της οικονομίας (δηλαδή το τμήμα του συνολικού εισοδήματος της οικονομίας που θεωρείται ως αμοιβή του παραγωγικού κεφαλαίου σε εθνικολογιστική βάση), έχει περάσει σε θετικό έδαφος και σε συνδυασμό με την αργή, αλλά σταθερή βελτίωση των συνθηκών ρευστότητας, δημιουργεί σταδιακά τις προϋποθέσεις για αύξηση των επιχειρηματικών επενδύσεων

Η περαιτέρω επιβράδυνση της πτωτικής δυναμικής της ιδιωτικής κατανάλωσης κατά τη διάρκεια του 2014 θα συνεισφέρει αποφασιστικά στην αναστροφή της πτωτικής τροχιάς του ΑΕΠ.

Η ιδιωτική κατανάλωση παρέμεινε σε έντονα πτωτική τροχιά το 2013 υπό το βάρος της συνεχιζόμενης μείωσης των μισθών, της συρρίκνωσης της απασχόλησης και των μέτρων που συνοδεύουν τη δημοσιονομική προσπάθεια. Η τάση αυτή αναμένεται να γίνει σημαντικά ηπιότερη το 2014, καθώς η επίδραση των ανωτέρω παραγόντων στην καταναλωτική συμπεριφορά θα εξασθενίσει ή θα εξαλειφθεί πλήρως.

Πράγματι, η απασχόληση αναμένεται να σταθεροποιηθεί το 2014 συγκριτικά με το 2013, που σημείωσε μείωση 4%, η προσαρμογή των μισθών τείνει να ολοκληρωθεί, ενώ το υφεσιακό αποτέλεσμα από τα εφαρμοζόμενα μέτρα το 2014 αντιστοιχεί σε λιγότερο από το 1/3 της αντίστοιχης επίδρασης κατά το 2013. Το έδαφος είναι πλέον πρόσφορο για σταθεροποίηση της κατανάλωσης στα τέλη του 2014, γεγονός που θα στηρίξει περαιτέρω την επιχειρηματική δραστηριότητα και την απασχόληση.

Υπό αυτό το πρίσμα, η σημαντική επιβράδυνση του ρυθμού συρρίκνωσης της ιδιωτικής κατανάλωσης σε εθνικολογιστική βάση (-0.5% στο 4ο τρίμηνο συγκριτικά με -7.7% σε ετήσια βάση το 9μηνο του 2013) που αντανακλάται και στην πρόσφατη σταθεροποίηση των λιανικών πωλήσεων και την ανάκαμψη μάλιστα των πωλήσεων διαρκών καταναλωτικών αγαθών (συμπεριλαμβανομένων των επιβατικών αυτοκινήτων), εκ πρώτοις προκαλεί έκπληξη σε μια οικονομία που το διαθέσιμο εισόδημα συνεχίζει να μειώνεται, ενώ η ανεργία αυξάνει σε νέα ιστορικά υψηλά.

Ωστόσο, η θετική πορεία των πωλήσεων οφείλεται, κυρίως, στην ευνοϊκή βάση σύγκρισης και στην επανενεργοποίηση της αγοραστικής δύναμης ενός τμήματος των καταναλωτών που είχε αναστείλει οποιαδήποτε μη βασική δαπάνη, λόγω αβεβαιότητας, παρότι δεν αντιμετώπιζε δραματική συμπίεση του εισοδήματός του, όπως συνέβη με ένα όχι αμελητέο ποσοστό των νοικοκυριών. Ακόμη και η μερική αποσυμπίεση της ζήτησης, εξαιτίας της βελτίωσης της εμπιστοσύνης και δεδομένης της εξαιρετικά χαμηλής δαπάνης τα προηγούμενα χρόνια, οδηγεί σε πραγματικά οικονομικά αποτελέσματα και σε θετική ετήσια μεταβολή της δραστηριότητας που θα αποτυπωθεί τελικά στο ΑΕΠ

Η βασική εκτίμηση για το μέσο ρυθμό ανάπτυξης της ελληνικής οικονομίας το 2014 είναι της τάξης του 0,7%, όπως προκύπτει από το συνδυασμό των εκτιμήσεων του βραχυπρόθεσμου δείκτη πρόβλεψης της ΕΤΕ με εκτιμήσεις για πιο μακροχρόνιο ορίζοντα (3ο τρίμηνο και μετά), από ένα διαρθρωτικό υπόδειγμα πρόβλεψης του τριμηνιαίου ΑΕΠ.