Το "πάρτι" των αγορών κράτησε μόλις μία μέρα, καθώς το "δέος" για το τεράστιο μέγεθος των μέτρων στήριξης που αποφάσισαν οι Ευρωπαίοι έδωσε χθες τη θέση του σε αμφιβολίες για τις συνέπειές του, με εμφανή αποτελέσματα στις αποτιμήσεις των μετοχών αλλά και στην ισοτιμία του ευρώ.

Ανησυχητική επίσης είναι η παραμονή του τρίμηνου διατραπεζικού επιτοκίου Libor σε υψηλά επίπεδα, καθώς δείχνει απροθυμία των τραπεζών να δανείσουν χρήματα η μία στην άλλη.

Ήδη από χθες αγγλοσαξονικά μέσα με μεγάλη επιρροή στις αγορές, όπως η "Wall Street Journal" και οι "Financial Times", αφιέρωσαν εκτενή χώρο στην "άλλη όψη" της ιστορικής κίνησης των Ευρωπαίων, εστιάζοντας πλέον στα τρωτά της.

Ουδείς διαφωνεί ότι το πακέτο-μαμούθ των 750 εκατ. ευρώ αλλά και η απόφαση της ΕΚΤ να αγοράζει ομόλογα κρατών-μελών έδωσαν λύση σε μια άμεσα επαπειλούμενη κρίση μεγάλων διαστάσεων. Το ίδιο το μέγεθος του πακέτου, άλλωστε, δίνει την πλήρη εικόνα και για το μέγεθος της κρίσης που θα μπορούσε να ξεσπάσει.

Ωστόσο, δεν λείπουν οι οικονομολόγοι και οι αναλυτές που επισημαίνουν ότι το πακέτο στήριξης δεν αποκλείεται να αποδειχτεί "σκιάχτρο", χωρίς ουσιαστικό υπόβαθρο, καθώς δεν έχουν δοθεί επαρκή στοιχεία για το ποιες χώρες και σε τι ποσοστό θα επωμιστούν το βάρος του, ούτε και με ποιες διαδικασίες και με τι ταχύτητα θα χορηγείται.

Οι ίδιοι υποστηρίζουν ακόμη ότι μόνο όταν έρθει η ώρα της χορήγησης βοήθειας σε κάποια άλλη χώρα θα διαπιστώσουμε αν οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις έχουν το "στομάχι" που χρειάζεται για να αναλάβουν πραγματικά το βάρος, ιδίως δε αν "θύμα" είναι μια χώρα με μεγάλες υποχρεώσεις, όπως π.χ. η Ισπανία.

Η παρτίδα και το παιχνίδι που συνεχίζεται

Ωστόσο, η πλειονότητα των επικριτών δεν διαφωνεί καθόλου ότι το πακέτο "έσωσε την παρτίδα" σε αυτήν τη φάση, ούτε ακόμη και για την εφαρμογή του, αν χρειαστεί. Υποστηρίζουν όμως ότι με το πακέτο η Ε.Ε. απλώς κέρδισε χρόνο, ή ένα "διάλειμμα" στις πιέσεις.

Το παιχνίδι, λένε, θα κριθεί τελικά στο δίπτυχο "λιτότητα" και "ανάπτυξη". Κατά την άποψή τους, τα περισσότερα κράτη της Ε.Ε. (αλλά και της ΟΝΕ) είναι ήδη υπερχρεωμένα. Κι αν το πακέτο έλυσε το ζήτημα της ρευστότητας, δεν λύνει το θέμα της "φερεγγυότητας" όσων έχουν πρόβλημα.

Κατά συνέπεια, επισημαίνουν, για να αρθεί το πραγματικό πρόβλημα (της υπερχρέωσης των κρατών) θα πρέπει αφενός να ληφθούν πολύ σκληρά μέτρα λιτότητας στις συγκεκριμένες οικονομίες και αφετέρου να αυξηθούν η ανταγωνιστικότητα και η ανάπτυξή τους, κάτι που φαίνεται δύσκολο να επιτευχθεί στην τρέχουσα διεθνή συγκυρία.

Θεωρούν δε ότι τόσο οι αντιδράσεις των πολιτών στις χώρες που έχουν πρόβλημα (και θα υποστούν τα σκληρά μέτρα λιτότητας) όσο και οι αντιδράσεις της κοινής γνώμης στις χώρες που καλούνται να βοηθήσουν (με επιβάρυνση των δικών τους φορολογουμένων) ενδέχεται να διαταράξουν τις "καλές προθέσεις" της ηγεσίας της ΟΝΕ και της Ε.Ε.

Κι όπως λένε, το γεγονός ότι η Ευρώπη προσπαθεί να αποφύγει τις ρυθμίσεις κρατικών χρεών επιβαρύνει τους πολίτες των χωρών τους (για τους ανωτέρω λόγους), αλλά ευνοεί τους πιστωτές των κρατών (μεγάλες τράπεζες κ.λπ.) που δεν υφίστανται καμία μείωση στις απαιτήσεις τους.

Οι ίδιοι παράγοντες, πάντως, αναγνωρίζουν πως το πρόβλημα των κρατικών χρεών είναι ευρύτερο της Ε.Ε. και μπορεί να κάνει μετάσταση και σε χώρες εκτός της ΟΝΕ, όπως η Μεγάλη Βρετανία, ή ακόμη και οι ΗΠΑ, καθώς η υπερχρέωση των κρατών είναι σχεδόν παγκόσμιο φαινόμενο μετά τη χρηματοπιστωτική κρίση του 2008.

Η δεύτερη πτυχή της κριτικής έχει να κάνει με την "κωλοτούμπα" Τρισέ, ο οποίος ανακοίνωσε απόφαση για αγορές κρατικών ομολόγων, κάτι πρωτοφανές για την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, όταν ο ίδιος είχε διαψεύσει κατηγορηματικά αυτό το ενδεχόμενο μόλις την προηγούμενη εβδομάδα.

Το γεγονός ότι αυτή η διάψευση Τρισέ είναι η τρίτη που ανατρέπεται μέσα σε διάστημα 2 - 3 μηνών κάνει τις αγορές να μην πιστεύουν τη δήλωσή του ότι δεν θα αυξηθεί η νομισματική κυκλοφορία στην ευρωζώνη, λόγω των αγορών ομολόγων, και οδηγεί σε πιέσεις στο ευρώ.

Πρώτο θύμα το ευρώ

Οι επικριτές του πακέτου σημειώνουν επίσης ότι, ενώ οι Ευρωπαίοι ηγέτες δήλωσαν πως "ό,τι κάνουν το κάνουν για το ευρώ", στην ουσία το έκαναν για να προστατεύσουν τις αγορές ομολόγων των κρατών-μελών, γνωρίζοντας μάλιστα πως έτσι θα χτυπηθεί το ευρώ.

Άλλωστε, και η ίδια η Ευρώπη φαίνεται να διαφωνεί εσωτερικά για την κίνηση της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας να παρεμβαίνει με αγορές ομολόγων εκεί όπου διαπιστώνει πρόβλημα ρευστότητας και βάθους της αγοράς.

Οι δηλώσεις του Γερμανού κεντρικού τραπεζίτη, κ. Axel Weber, ότι οι αγορές κρατικού χρέους είναι επικίνδυνες καθώς πληθωρίζουν χρήμα είναι ενδεικτικές της διαφωνίας που υπήρξε από την πλευρά της Γερμανίας και πιθανώς και της Αυστρίας στην παραπάνω απόφαση.

Στον κ. Weber έσπευσε, πάντως, να απαντήσει ο βασικός ανταγωνιστής του στην ανεπίσημη κούρσα διαδοχής του Τρισέ, κ. Μ. Ντράγκι, διοικητής της Κεντρικής Τράπεζας της Ιταλίας, σημειώνοντας ότι η απόφαση είναι σωστή και ενδέχεται να αποδώσει ακόμη και κέρδη(!) στην Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα.

Με την άποψη του κ. Ντράγκι συμπαρατάσσεται και η πλειονότητα των εγχώριων τραπεζιτών. Οι Έλληνες τραπεζίτες εκτιμούν ότι οι αγορές ομολόγων από την ΕΚΤ θα ασκήσουν μικρή πίεση στο ευρώ λόγω του πληθωρισμού χρήματος σε μια περίοδο όπου ένα "αδύναμο" ενιαίο νόμισμα δεν είναι ανεπιθύμητο, καθώς θα τονωθούν οι εξαγωγές και η ανάπτυξη.

Την ώρα όπου οι χώρες-μέλη της ευρωζώνης καλούνται να λάβουν επιπρόσθετα μέτρα δημοσιονομικής εξυγίανσης, που θα μειώσουν την ισχνή ανάπτυξη, ένα "αδύναμο" ευρώ θα λειτουργήσει αντισταθμιστικά, υποστηρίζουν, άποψη που όμως δεν βρίσκει καθόλου σύμφωνο το γερμανικό κατεστημένο, σταθερό υπέρμαχο του πάλαι ποτέ "σκληρού" μάρκου και του εξίσου "σκληρού" ευρώ.

Πάντως, εντός κι εκτός της μητροπολιτικής Ευρώπης, καλλιεργείται από τώρα η άποψη ότι είναι ώρα για τις επόμενες μεγάλες κινήσεις στην ΟΝΕ, υπό την έννοια μιας πραγματικά κεντρικής δημοσιονομικής πολιτικής, της έκδοσης ευρωομολόγων και της ανάπτυξης ενός γνήσιου "φεντεραλισμού" στην Ευρώπη.

Ωστόσο, τέτοιου είδους κατεξοχήν πολιτικές αποφάσεις δεν λαμβάνονται με ευκολία σε ένα σύμπλεγμα διαφορετικών κρατών, ιδίως όταν αφορμή δεν είναι το μεγάλωμα μιας πλούσιας πίτας, αλλά το μοίρασμα δύσκολων βαρών, σημειώνουν έγκυροι παρατηρητές.