Όσοι μιλούν για την έλλειψη ανταγωνιστικότητας των ελληνικών επιχειρήσεων εστιάζουν συνήθως σε παράγοντες όπως η γραφειοκρατία, ή το μεγάλο κόστος εργασίας (που αποτελεί πια παρελθόν) και λησμονούν είτε ηθελημένα είτε άθελά τους τον βασικό παράγοντα της διαπλοκής και της διαφθοράς.

Λησμονούν ίσως ότι αρκετοί «επώνυμοι» επιχειρηματίες γιγαντώθηκαν με τις επαφές, τη συναλλαγή, την πολιτική υποστήριξη που είχαν ή διασφάλισαν στις προηγούμενες δεκαετίες.

Λησμονούν επίσης ότι το καθεστώς εκτεταμένης διαφθοράς που ζήσαμε (και δεν έχει τελειώσει) δημιούργησε ευνοημένους ξενοδόχους, κατασκευαστές, μεγαλεμπόρους, ακόμη και «φαινόμενα» του χώρου της πληροφορικής (του κατεξοχήν δηλαδή χώρου... καινοτομίας), που ανδρώθηκαν στηριζόμενοι σε κομματικά εκκολαπτήρια, κυβερνητικές άκρες και μεγάλα κρατικά έργα.

Άγραφος κανόνας όμως της διαπλοκής είναι να μην αφήνεις, όσο μπορείς, «χώρο» για οποιουσδήποτε άλλους, διαπλεκόμενους ή μη, να μπούνε στα χωράφια σου. Γιατί αν μπουν, υπάρχει κίνδυνος για σένα πολύ γρήγορα να γίνουν ανταγωνιστές, με τα ίδια μέσα.

Εν ολίγοις η διαπλοκή, η διαφθορά, τείνουν να δημιουργήσουν μικρά ή μεγάλα «μονοπώλια», ή έστω (αν αυτό δεν είναι εφικτό για διάφορους λόγους) γερά στημένα ολιγοπώλια με δικούς τους όρους «συνεννόησης».

Δεν έχει σημασία αν πρόκειται για μεσάζοντες στο χονδρεμπόριο γεωργικών προϊόντων ή για κολοσσούς που παίζουν τον ρόλο «εθνικών» προμηθευτών και εργολάβων. Το αποτέλεσμα είναι παραπλήσιο.

Η δημιουργικότητα, η καινοτομία, ο υγιής ανταγωνισμός καταπνίγονται. Κι επικρατεί η αντίσταση στην αλλαγή. Ο διαπλεκόμενος, ο διεφθαρμένος που κερδίζει εύκολα από την «επιχειρηματική» του δραστηριότητα, επιθυμεί πάνω απ' όλα να μείνει η κατάσταση ως έχει.

Τίποτε περισσότερο.

Δεν ξοδεύει χρήματα για να γίνει πιο αποτελεσματικός, να εξελιχθεί, παρά μόνον όσο χρειάζεται για να καλύπτεται η διαπλοκή. Να μην είναι μεγάλο το «ξεκάρφωμα».

Αυτό δεν είναι παράλογο. Διότι ο διαπλεκόμενος γνωρίζει ότι το κύριο «ανταγωνιστικό πλεονέκτημά» του είναι οι γνωριμίες, οι μίζες, οι αντιπαροχές. Εκεί εστιάζει και «επενδύει».

Το χειρότερο αποτέλεσμα αυτής της κατάστασης είναι η νοοτροπία που επικρατεί. Η αίσθηση ότι το εύκολο κέρδος είναι σωστό, είναι «μαγκιά», η πεποίθηση ότι δεν έχεις σοβαρές ελπίδες αν δεν ακολουθήσεις την πεπατημένη.

Όσο κι αν φαίνεται παράξενο, το ίδιο ισχύει και για πολλούς ξένους που δραστηριοποιούνται στη χώρα μας. «Ιn Rome do like the Romans», λένε κάποια στιγμή κι αρχίζουν να κινούνται σύμφωνα με τους «κανόνες» της ελληνικής πραγματικότητας, προκειμένου να προωθήσουν τα συμφέροντά τους.

Αλλάζει με την κρίση αυτή η κατάσταση;

Αλλάζει μεν, αλλά με ρυθμούς αργούς, πολύ βραδύτερους απ' ό,τι οι λοιπές επιπτώσεις της κρίσης. Σε ορισμένες περιπτώσεις, όπως π.χ. ο χώρος των φαρμάκων, οι αλλαγές μοιάζουν ραγδαίες. Σε άλλους χώρους, όπως π.χ. στους μεσάζοντες του (παρα)εμπορίου, δείχνουν σχεδόν ανύπαρκτες.

Ακόμη και στην κορυφή του παγόβουνου, στα μεγάλα έργα και στις μεγάλες προμήθειες του κράτους, περισσότερο φαίνεται να ισχύει προς το παρόν το «ουκ αν λάβοις παρά του μη έχοντος» που λέει αναγκαστικά το κράτος, παρά η ισονομία και η διαφάνεια.

Η καταπολέμηση όμως της διαπλοκής, της διαφθοράς είναι απαραίτητη προϋπόθεση για να ορθοποδήσει η οικονομία και η ανταγωνιστικότητα. Αλλιώς οι εκάστοτε «εθνικοί πρωταθλητές» θα συνεχίσουν να αποδεικνύονται ουραγοί στον διεθνή στίβο.

Υπάρχει όμως κι ένας άλλος σπουδαίος λόγος. Οι δανειστές μας, οι άνθρωποι της τρόικας, ξέρουν πια πολύ καλά την κατάσταση που δημιουργήθηκε στην Ελλάδα.

Γνωρίζουν πρόσωπα και πράγματα. Οπότε αν δεν κινηθούμε εμείς να καθαρίσουμε τα του οίκου μας συστηματικά, θα πάρουν εκείνοι την πρωτοβουλία, με την αιτιολογία ότι πρόκειται και για «δικά τους» χρήματα. Κι έχουν τους τρόπους τους.

Τέτοιου είδους πρωτοβουλίες όμως, όταν παραχωρούνται στο εξωτερικό, δημιουργούν σοβαρούς κινδύνους αλλοίωσης της ελληνικής φυσιογνωμίας στην οικονομία. Προς όφελος βέβαια εκείνων που θα «αναλάβουν» να την εξυγιάνουν...

Αντί λοιπόν να φωνάζουμε εκ των υστέρων για την «αφελληνοποίηση» της οικονομίας, καλό θα είναι αυτήν τη φορά να προλάβουμε τις εξελίξεις.

Διότι υπάρχουν σημάδια στον ορίζοντα ότι ο χρόνος τελειώνει...