Δύσκολο να σκεφτεί κάποιος χειρότερο και πιο απρόβλεπτο έτος από το 2020, που ευτυχώς πλέον περνά στην ιστορία. Εντούτοις, παρά την ελπίδα των εμβολίων που είναι τώρα χειροπιαστή, τα στοιχήματα του 2021 παραμένουν μεγάλα κι επικίνδυνα.
Όπως προκύπτει από τα νεότερα χρονοδιαγράμματα παραλαβής των εμβολίων, είναι σαφές ότι τουλάχιστον για τους 2-3 πρώτους μήνες του νέου έτους, η επίδρασή τους θα είναι ιδιαίτερα περιορισμένη έως και μηδαμινή σε ό,τι αφορά τον γενικό πληθυσμό, το οποίο αναπόφευκτα σημαίνει ότι θα συνεχίσουν να υπάρχουν μέτρα προστασίας και περιορισμοί, με άγνωστη προς το παρόν διάρκεια.
Από το πόσο σκληροί θα είναι οι περιορισμοί αυτοί, ιδίως στο πρώτο τρίμηνο, κι αν θα παραστεί ανάγκη περαιτέρω χρονικής επέκτασής τους, θα κριθεί σε μεγάλο βαθμό και η περαιτέρω επίδραση της πανδημίας στην οικονομική δραστηριότητα. Ακόμη περισσότερο εάν το εγχείρημα των εμβολίων δεν υλοποιηθεί με τους ρυθμούς που αναγγέλθηκαν, στην Ελλάδα και σε άλλες χώρες. Διότι ο στόχος για «ανοσία της αγέλης» πριν το καλοκαίρι είναι απαραίτητη προϋπόθεση για να λειτουργήσει ο τουρισμός, που στη χώρα μας αποτελεί την πιο «βαριά» βιομηχανία.
Με άλλα λόγια, η κυβερνητική επάρκεια μπορεί να δοκιμάστηκε σκληρά στο τελευταίο τρίμηνο του 2020, θα δοκιμαστεί όμως ξανά, μέσα στο 2021, σε δύο άξονες:
- Στην ισορροπία ανάμεσα στη διαχείριση της πανδημίας και στη διατήρηση όσο το δυνατόν μεγαλύτερου μέρους της οικονομικής δραστηριότητας, κάτι στο οποίο απέτυχε κατά το τελευταίο τρίμηνο. Αν όμως αποτύχει ξανά, μέσα στους πρώτους μήνες του νέου έτους, τότε είναι περίπου βέβαιο ότι οι προβλέψεις για την ανάπτυξη θα διαψευστούν εκ νέου δραστικά.
- Στην υλοποίηση του σχεδιασμού για τον εμβολιασμό, που ενδέχεται να αποδειχθεί πολύ δυσκολότερο εγχείρημα από όσο παρουσιάστηκε στα τηλεοπτικά PowerPoint, όχι μόνο από πλευράς οργάνωσης (καθώς δεν έχει προηγούμενο για τα ελληνικά δεδομένα) αλλά και από πλευράς συμμετοχής των πολιτών. Ενδεικτικά, αρκετοί ειδικοί παραμένουν επιφυλακτικοί για το «τέλος της πανδημίας», τοποθετώντας την επίτευξη «ανοσίας της αγέλης» προς το τέλος του έτους, αν όχι αργότερα, κι αυτό όχι μόνο για την Ελλάδα. Ασφαλώς υπάρχουν και τα απευκταία ενδεχόμενα μετάλλαξης του ιού, που, αν συμβούν με τρόπο που να επηρεάζουν την αποτελεσματικότητα των εμβολίων, θα περιπλέξουν ακόμη περισσότερο τα πράγματα, ωστόσο επ' αυτού καμία ακριβής πρόβλεψη δεν μπορεί να γίνει.
Μεγάλο στοίχημα παραμένει και η αντιμετώπιση των καθαρά οικονομικών συνεπειών. Οι επιπτώσεις του δεύτερου κύματος ήταν εξαιρετικά ασύμμετρες, με επίκεντρο την εστίαση και τη διασκέδαση, το λιανεμπόριο, τις μεταφορές και μέρος του τουρισμού. Πολλές από τις επιχειρήσεις αυτών των κλάδων κυριολεκτικά συνετρίβησαν στη διάρκεια του 2020. Κι αυτό σε κάθε περίπτωση θα δημιουργήσει πολλαπλασιαστικά δυσμενή αποτελέσματα στην οικονομική δραστηριότητα και την ανεργία, ακόμη κι αν λήξουν σύντομα οι καραντίνες.
Αποτελέσματα που δεν θα καταπολεμηθούν εύκολα χωρίς πρόσθετες δράσεις, γενικές για την ενίσχυση εισοδήματος και κατανάλωσης, αλλά και στοχευμένες για τις επιχειρήσεις που κινδυνεύουν να βάλουν «λουκέτα».
Πολλά θα εξαρτηθούν λοιπόν από τη «σωφροσύνη» που θα επιδείξει συνολικά η Ενωμένη Ευρώπη, αναγνωρίζοντας πόσο ενίσχυσε τις ανισότητες και την κοινωνική αντίδραση η πανδημία, αλλά και από τον τρόπο που θα κινηθεί η ίδια η ελληνική κυβέρνηση, για τους αντίστοιχους λόγους.
Σε κάθε περίπτωση, η κατάσταση που δημιούργησε η πανδημία στον πυρήνα της ανεπτυγμένης Δύσης δεν θα περάσει ανεκμετάλλευτη από τους γεωπολιτικούς αλλά και οικονομικούς της ανταγωνιστές. Αντίθετα με την Ευρώπη και τις ΗΠΑ, η Ασία, όπου ούτως ή άλλως μετατοπίζεται σταδιακά το «κέντρο βάρους» της διεθνούς οικονομίας, βγήκε χωρίς μεγάλες απώλειες, οικονομικές ή άλλες, αναβαθμίζοντας περαιτέρω τον ρόλο της περιοχής και ειδικά της Κίνας.
Ταυτόχρονα, ορισμένα απολυταρχικά και αναθεωρητικά καθεστώτα, όπως η Ρωσία και η Τουρκία, έδειξαν ότι διατηρούν και εν μέσω πανδημίας διαθέσεις περαιτέρω ενίσχυσης του ρόλου τους, εκμεταλλευόμενα τα κενά που αφήνει η οπισθοχώρηση των ΗΠΑ κι αμφισβητώντας, εκ παραλλήλου με την Κίνα, το σύστημα «διεθνούς έννομου τάξης» που στηρίχθηκε στην Pax Americana.
Κατά συνέπεια, μεγάλο στοίχημα που ξεκινά το 2021 αποτελεί επίσης η προεδρία Μπάιντεν στις ΗΠΑ, αλλά και η παράδοση της σκυτάλης στη Γερμανία από την κα Μέρκελ στον διάδοχό της.
Πρόκειται για δύο παράγοντες που πέρα από τη διεθνή σημασία τους, για τη Δύση και την Ευρώπη, σε ό,τι αφορά την επανατοποθέτηση της Δύσης (και της Ευρώπης) απέναντι στις διεθνείς εξελίξεις, θα επηρεάσουν δραστικά και τη χώρα μας, ιδίως σε ό,τι αφορά τα ελληνοτουρκικά. Διότι είναι εξαιρετικά πιθανό ότι το 2021 θα αποτελέσει έτος εξαιρετικά κρίσιμης καμπής στις σχέσεις μας με την Τουρκία, με ενδεχόμενες συνέπειες και για το εγχώριο πολιτικό σκηνικό, εφόσον οι εξελίξεις αποβούν δυσμενείς για τα ελληνικά συμφέροντα.