«Το δις εξαμαρτείν ουκ ανδρός σοφού», είπε ο αρχαίος Έλληνας ποιητής Μένανδρος και η φράση του έμεινε στην ιστορία, λόγω της λογικής βαρύτητάς της.
Είναι προφανές ότι συλλογικά η «ανεπτυγμένη» Δύση υπέπεσε στο ίδιο λάθος, στην αντιμετώπιση της πανδημίας, γεγονός που πιθανώς θα έχει μεγάλες συνέπειες τα επόμενα χρόνια. Απέτυχε να αντιμετωπίσει το πρώτο κύμα (με την Ελλάδα να αποτελεί τότε μία από τις ελάχιστες φωτεινές εξαιρέσεις, έστω και μόνο λόγω του έγκαιρου σκληρού lockdown), απέτυχε παταγωδώς να αποφύγει και το δεύτερο κύμα.
Την ώρα που Ευρώπη και Ηνωμένες Πολιτείες εισέρχονται στη χειμερινή περίοδο καταγράφοντας νέες εκατόμβες ανθρώπινων θυμάτων, την ώρα που οι περιορισμοί και οι καραντίνες γονατίζουν -ξανά- τις οικονομίες τους, η Ασία, από την Κίνα ως την Ταϊλάνδη και από την Ταϊβάν ως τη Σιγκαπούρη, δείχνουν απρόσβλητες, απολαμβάνοντας τους καρπούς της επιτυχημένης αντίδρασής τους στην Covid-19.
Το γεγονός αυτό επιφέρει ισχυρό πλήγμα στο «γόητρο» της Δύσης, το οποίο ξεπερνά τις εσωτερικές συνέπειες σε κάθε χώρα, κοινωνικές, οικονομικές και πολιτικές. Όπως ακριβώς ο νικητής ενός μεγάλου κανονικού πολέμου γίνεται «μοντέλο» για τους τρίτους, έτσι και οι νικητές της πανδημίας, ενός παγκόσμιου πολέμου άλλου τύπου. έχουν δάφνες να δρέψουν. Κι εδώ, τηρουμένων των αναλογιών, βρίσκεται το μεγάλο «κρίμα» του γεγονότος ότι η Ελλάδα δεν κατάφερε να αποφύγει το δεύτερο κύμα, αλλά παρασύρθηκε από αυτό.
Ωστόσο, οι συνέπειες είναι πολύ ευρύτερες, ξεπερνώντας τα ασήμαντα σε παγκόσμια κλίμακα ελληνικά μεγέθη. Η Δύση, το διεθνές προπύργιο της Δημοκρατίας, ο χώρος στον οποίο θριάμβευσε η επιστημονικότητα, η «ορθή σκέψη» και ο ουμανισμός, εμφανίζεται υποδεέστερος σε ένα πραγματικά «υπαρξιακό» πρόβλημα, η αντιμετώπιση του οποίου μάλιστα στηρίζεται ακριβώς σε αυτά τα στοιχεία: Την επιστήμη, σκέψη και δράση, τον ορθολογισμό και τον σεβασμό της ανθρώπινης ζωής.
Κι αν στο πρώτο κύμα της Άνοιξης υπήρξε η δικαιολογία της απειρίας απέναντι στο άγνωστο (η προηγούμενη πανδημία είχε εμφανιστεί στη Δύση έναν αιώνα πριν), για το δεύτερο κύμα, τέτοιες δικαιολογίες δεν υπάρχουν.
Η αποτυχία είναι παταγώδης και γενικευμένη, ξεπερνώντας τις ιδιαιτερότητες του ιδιόμορφου Τραμπ στις ΗΠΑ, ή του αποτυχημένου «σουηδικού πειράματος», κι αγγίζοντας όλες τις χώρες, με εξαίρεση κάποια κράτη του παγωμένου και αραιοκατοικημένου ευρωπαϊκού Βορρά, τη Νορβηγία, τη Δανία και τη Φινλανδία.
Είναι σχεδόν βέβαιο ότι στο μέλλον θα γραφτούν πάμπολλες αναλύσεις, που θα προσπαθήσουν να εξηγήσουν το «γιατί», με μικρή όμως σημασία, όσον αφορά το αποτέλεσμα που στο μεταξύ έχει προκύψει. Αποτέλεσμα ορατό στον βαθμό υπερχρέωσης των πληγέντων κρατών της Δύσης, στη μείωση της οικονομικής δραστηριότητας, την αύξηση της ανεργίας, την ενδυνάμωση των κοινωνικών ανισοτήτων, την επίδραση σε παιδιά, νέους και ηλικιωμένους, την εξάπλωση της αμφισβήτησης θεσμών, που συλλογικά «απέτυχαν».
Οι επιπτώσεις στις νεότερες ηλικίες, κάτω των 30, φαίνεται να είναι εντυπωσιακές. Η «γενιά της πανδημίας» μπορεί να είναι ελάχιστα ευάλωτη στις υγειονομικές συνέπειες του κορωνοϊού, είναι όμως πολύ πιο ευάλωτη στις οικονομικές και κοινωνικές συνέπειες, με αποτελέσματα που γίνονται ήδη ορατά:
Σχεδόν το 46% των ερωτηθέντων νέων απαντούν στις ΗΠΑ ότι δεν έχουν «πίστη στη Δημοκρατία», ενώ το ποσοστό εκείνων που επέστρεψαν και ζουν στο σπίτι με τους γονείς τους είναι το υψηλότερο από τη δεκαετία του 1940!
«Αν εσείς (σ.σ. οι μεγαλύτεροι) δεν φροντίζετε να μη μείνουμε άνεργοι και φτωχοί, γιατί να προσέχουμε εμείς (σ.σ. οι νεότεροι) για την προστασία σας;» ήταν το σοκαριστικό σχόλιο ενός νέου που έμεινε άνεργος από το lockdown, σε σχετικό ρεπορτάζ των Financial Times, σχόλιο που όμως δίνει μια άλλη διάσταση στις ρωγμές που φαίνεται να υφίσταται το «κοινωνικό συμβόλαιο» στις κοινωνίες της Δύσης.
Ολοφάνερη άλλωστε κατέστη όχι μόνο η έλλειψη ηγεσίας και διακρατικού συντονισμού απέναντι στην πανδημία (ακόμη και σήμερα, οι ευρωπαϊκές χώρες αδυνατούν να αποκτήσουν συλλογικά πρωτόκολλα ακόμη και για τα πιο απλά θέματα, όπως η χρήση μάσκας, θυμίζοντας το αντίστοιχο χάος που επικράτησε στις διαφορετικές πολιτείες των ΗΠΑ), αλλά και το χάσμα εμπιστοσύνης που ολοένα διευρύνεται ανάμεσα στις πολιτικές ηγεσίες και την κοινή γνώμη, δίνοντας πρόσφορο έδαφος ακόμη και σε απίστευτες θεωρίες συνωμοσίας, για την ύπαρξη και την επικινδυνότητα του ιού.
Δυστυχώς, μετά από σχεδόν οκτώ δεκαετίες αδιάλειπτης ευμάρειας, η αντιμετώπιση της κρίσης από τα κράτη της Ευρώπης και των ΗΠΑ αποτελούν δείγμα αλλά και αιτία περαιτέρω επιδείνωσης μιας βαθιάς και πολυεπίπεδης κρίσης θεσμών, αξιών, ακόμη και «ταυτότητας», που θα ήταν εξαιρετικά επικίνδυνη, ακόμη κι αν δεν συνοδευόταν από μια μετακίνηση των ισορροπιών ισχύος προς την Ασιατική Ανατολή.
Για τον ιστορικό του μέλλοντος, το «δις εξαμαρτείν» στην αντιμετώπιση της πανδημίας, ακόμη κι αν συνέβη λίγους μήνες πριν τη λύτρωση των εμβολίων, που όλοι ευχόμαστε, δεν αποκλείεται να αποτελέσει κρίσιμο σημείο καμπής στην παρακμιακή πορεία της Δύσης.
Μια πορεία που, προς το παρόν τουλάχιστον, δεν φαίνεται κατανοητή, πόσο μάλλον αναστρέψιμη, από τις υφιστάμενες πολιτικές ηγεσίες.