Με αφορμή την επαναφορά στο προσκήνιο της τραγωδίας στο Μάτι, ίσως θα πρέπει όλο το πολιτικό σύστημα αλλά κι εμείς οι πολίτες να ξανασκεφτούμε πόση «φαιά ουσία» αναλώνουμε σε θέματα υψίστης σημασίας, τα οποία όμως ελάχιστα σχετίζονται με αυτό που αποκαλούμε «καθημερινότητα».
Θέματα που άπτονται της ασφάλειάς μας, είτε πρόκειται για την Αστυνομία και την Πυροσβεστική, είτε για το Λιμενικό και τις Ένοπλες Δυνάμεις. «Αχρείαστες να 'ναι», λέμε συνήθως για τις παραπάνω υπηρεσίες και τις αναλογιζόμαστε μόνον αν φτάσουν να μας αφορούν προσωπικά και άμεσα, διότι πέσαμε θύματα, ή όταν συμβεί μια τραγωδία!
Ίσως για αυτό τον λόγο, εξαιτίας δηλαδή της συλλογικής ενοχής που νιώθουμε για τις ελλείψεις σε αυτούς τους τομείς, ελλείψεις που όλοι λίγο-πολύ ξέρουμε εδώ και πολλά χρόνια, αντιδρούμε σχεδόν υποκριτικά όταν συμβεί το δυσάρεστο, κι ακόμη πιο πολύ, το τραγικό. Γιατί τότε και δυστυχώς μόνον τότε, ξεπερνάμε το «ωχ αδερφέ» που έγινε συνώνυμο της συλλογικής αντιμετώπισης του νεοέλληνα, απέναντι σχεδόν σε όλα τα «στραβά» της ντόπιας πραγματικότητας.
Ιδίως δε όταν αυτά δεν έχουν να κάνουν με την… τσέπη μας και την άμεση καθημερινότητά μας.
Στην κορυφή της πυραμίδας αυτών των ζητημάτων, καθώς διαπερνά δυστυχώς κάθε είδους δημόσια αλλά συχνά και ιδιωτική «δομή» της κοινωνίας, είναι βεβαίως η έλλειψη αξιοκρατίας. Υποθέτω ότι δεν είναι άγνωστο σε κανέναν, ότι από αξιοκρατία πάσχουμε στη χώρα μας. Κυρίως στον κρατικό τομέα, στους θεσμούς και μηχανισμούς του κράτους, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι ο ιδιωτικός τομέας είναι αλώβητος από το φαινόμενο.
Και το χειρότερο είναι ότι δια του «μέσου», του «βολέματος» και της κομματοκρατίας, που έφτασε να γίνει «δεδομένο», η αναξιοκρατία δεν αφορά μόνο τα υψηλά επίπεδα (με τη δικαιολογία ότι πρέπει να έχουμε «δικούς μας» στη διοίκηση των κρατικών μηχανισμών»), αλλά και τα χαμηλότερα, με αποτέλεσμα να ανατροφοδοτείται το φαινόμενο διαχρονικά, να γίνεται καθεστώς και να απογοητεύει ακόμη κι εκείνους που μπήκαν με όνειρα και φιλοδοξίες να αλλάξουν κάτι προς το καλύτερο.
Σε αυτό το θεμελιώδες μειονέκτημα, θα πρέπει στη συνέχεια να προστεθεί, αφενός, η σχεδόν… πατροπαράδοτη απέχθειά μας ως Ελλήνων στην ενδελεχή οργάνωση και την τήρηση συγκεκριμένων, αναλυτικών «διαδικασιών» (πράγμα που έγινε φανερό και στη Μάνδρα και βεβαίως στο Μάτι), κι αφετέρου η απογύμνωση κρίσιμων κρατικών υπηρεσιών από τους απαραίτητους πόρους, είτε αυτοί αφορούν το προσωπικό είτε και την υλικοτεχνική δομή τους.
Πόσες φορές δεν έχουμε διαβάσει τα τελευταία χρόνια, για περιπολικά της αστυνομίας που δεν έχουν ανταλλακτικά ή ακόμη και… καύσιμα για να κινηθούν, για ασθενοφόρα ακινητοποιημένα λόγω έλλειψης συντήρησης, ακόμη και για ζωτικές εκπαιδευτικές ανάγκες των Ενόπλων Δυνάμεων, που αδυνατούν να καλυφθούν;
Πόσες ελλείψεις υπήρχαν και εξακολουθούν να υπάρχουν στα υλικά και τα μέσα πυρόσβεσης; Κι αλήθεια, πόσοι από όσους διαβάζουν τούτο το κείμενο γνωρίζουν τι αμοιβές λαμβάνουν αστυνομικοί, δασοπυροσβέστες, επαγγελματίες στρατιωτικοί και άλλοι που ενδεχομένως θα κληθούν σε μια στιγμή να ρισκάρουν τα πάντα, για κάποιους άλλους, αντί να προστατεύσουν τον εαυτό τους; Ο ηρωισμός σίγουρα δεν έχει «τιμή», δεν γίνεται όμως να ξεχνάμε τον κίνδυνο που κάποιοι αντιμετωπίζουν, αλλά και τις ικανότητες που καλούνται να έχουν, ιδίως όταν ανεβαίνουν στην ιεραρχία.
Η πικρή αλήθεια είναι ότι ιδίως στα χρόνια των Μνημονίων, σε πάρα πολλούς τομείς, κρίσιμους για την ασφάλεια του κράτους και του πολίτη, αλλά μακριά από τη «βιτρίνα» της καθημερινότητας, όχι μόνο δεν έγιναν οι απαραίτητες δαπάνες συντήρησης και ανανέωσης, αλλά αντιθέτως έπεσε το πιο βαρύ «τσεκούρι», ελαφρά τη καρδία, με αποτελέσματα που δυστυχώς γίνονται ευρέως αντιληπτά, ενίοτε με δραματικό τρόπο και πάντα κατόπιν εορτής.
Ίσως ακόμη πιο δυσάρεστο, όμως, είναι το γεγονός ότι μέσα στην προ κρίσης επίπλαστη ευμάρεια, αρκετών δεκαετιών, όταν αυτό που «μέτραγε» σχεδόν αποκλειστικά ήταν ο «παράς», χάθηκε σε μεγάλο βαθμό -ας μην κρυβόμαστε- και ο σεβασμός σε όλους αυτούς τους ανθρώπους που ντυμένοι με στολές, είναι επιφορτισμένοι με την ασφάλειά μας.
Ασφαλώς, όπως κάποιοι θα έσπευδαν να σημειώσουν, έπαιξε ρόλο και η περίοδος της Δικτατορίας, που στιγμάτισε κάποιες κρατικές υπηρεσίες, ωστόσο, σχεδόν 50 χρόνια μετά, μάλλον δεν είναι δείγμα συλλογικής υγείας το ότι δεν δείχνουμε να το έχουμε ξεπεράσει.
Εν ολίγοις, θα έπρεπε η τραγωδία στο Μάτι να αποτελέσει ηχηρή «καμπάνα», όχι μόνο για το πολιτικό σύστημα στο σύνολό του αλλά και για τον καθένα από μας, ότι βαδίσαμε στραβά κι ότι αν συνεχίσουμε έτσι, είναι θέμα συγκυρίας να βρεθούμε αντιμέτωποι με άλλες τραγωδίες, ενδεχομένως πιο βαριές, πιθανώς σε άλλα μέτωπα.
Θα έπρεπε ψύχραιμα να δούμε τη σχέση μεταξύ αιτίων και αιτιατών (όπως για παράδειγμα, η σύνδεση μεταξύ της αυθαίρετης και άναρχης δόμησης και του μεγέθους της τραγωδίας στο Μάτι) και να ενεργήσουμε, αλλά και να σκύψουμε πάνω στα μεγάλα θέματα «οργάνωσης, στελέχωσης και διοίκησης» των υπηρεσιών και της επένδυσης που κάνουμε σε αυτές… «αχρείαστες να 'ναι». Να δούμε ακόμη και το κατά πόσο οι πολίτες ακολουθούμε τις εντολές των αρμόδιων αρχών ή αν ακόμη και σε κρίσιμες στιγμές «κάνουμε του κεφαλιού μας».
Εντούτοις, το «σύστημα», που βρίσκεται στη δίνη μιας αδυσώπητης πολιτικής αντιπαράθεσης, αλλά κι εμείς οι πολίτες, μένουμε στην επιφάνεια, στη συγκίνηση, στον εντυπωσιασμό. Οι βαθιές τομές που απαιτούνται μένουν απραγματοποίητες. Ασφαλώς κάποιες βελτιώσεις επέρχονται αποσπασματικά, όπως π.χ. η πρόσφατη υπουργική απόφαση για τη συνεργασία Πυροσβεστικής και Δασικής Υπηρεσίας, μια απόφαση που έπρεπε να υπάρχει εδώ και δεκαετίες!
Το όλο υπόβαθρο, όμως, ελάχιστα αλλάζει.
Κι αυτό θυμίζει τη γνωστή ρήση «Παραφροσύνη είναι να κάνεις το ίδιο πράγμα ξανά και ξανά, περιμένοντας διαφορετικό αποτέλεσμα».